۱-۶- مدل نظری تحقیق
نمودار ۱-۱- مدل مفهومی تحقیق ( رابطه بین هوش اجتماعی و عملکرد )
۱-۷- اهداف تحقیق
اهداف اصلی:
بررسی و شناسایی رابطه بین هوش اجتماعی عملکرد تجاری شعب و ارائه پیشنهاد برای مدیران بانک

اهداف فرعی:
۱- بررسی و شناسایی رابطه بین هوش اجتماعی و عملکرد رفتاری بانک کشاورزی.
۲- بررسی و شناسایی رابطه بین هوش اجتماعی و عملکرد در نقش بانک کشاورزی.
۳- بررسی و شناسایی رابطه بین هوش اجتماعی و عملکرد فرا نقشی بانک کشاورزی.
۴-بررسی و شناسایی رابطه هوش اجتماعی و عملکرد مبتنی بر نتیجه بانک کشاورزی.
۱-۸ اهداف کاربردی طرح:
با توجه به اینکه مدیران تاثیر بسزایی در جذب منابع مالی برای موسسات مالی دارند سنجش هوش اجتماعی کمک شایانی به عملکرد سازمانی در جهت جذب منابع برای سازمان دارد و با توجه به اینکه روش تحقیق میدانی است مسولان امر از آن می توانند استفاده کنند.
فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده
۲-۱- مقدمه
هوش اجتماعی به عنوان یک مفهوم جدید در روان شناسی حاصل در هم تنیدگی دو ذهن هیجانی وعقلانی است، هوش اجتماعی رابطه متقابل عقل و احساس است واز آنجا که انسانها به طور غالب نه به طور عقلانی هستند ونه احساسی از قابلیت فرد برای انطباق بامحیط اطراف وکنار آمدن با مشکلات زندگی به کارکرد ترکیبی قابلیت‌های عاطفی وعقلانی بستگی دارد.
گفتنی است که در این فصل، ابتدا مساله تحقیق و تعریف و مشکلات و تبین نظریه های انواع هوش بخصوص هوش اجتماعی از دیدگاه محققان و دانشمندان می پردازیم. بخش دیگر فصل حاضر تاریخچه پیدایش بانک و بانکداری و تاریخچه پیدایش بانک کشاورزی که مورد مطالعه تحقیق حاضر است می پردازیم و در پایان عملکرد تجاری در بخش های مختلف مورد بررسی قرار می گیرد.
۲-۲-۱- تعریف هوش
هوش چیست؟هوش همان استعداد است؟ قوۀ ابتکار است؟ دانایى است؟ قدرت یادگیرى است؟ حافظۀ‌ قوى براى از بر کردن شمارۀ تلفن و شعر است؟ توانایىِ برآمدن از پس مشکلات است؟ براى هوش سه تعریف متداول وجود دارد. رهیافت روان‏سنجى، رهیافت پردازش اطلاعات، و رهیافت رشد است. شیوۀ برخورد اول را فرانسیس گالتون انگلیسى و دیدگاه رشد را ژان پیاژه سویسى بنیاد نهاد که به تشریح هر کدام در زیر می پردازیم.
۲-۲-۲- رهیافت روان‌سنجى‏
فرانسیس گالتون انگلیسى در کتاب خود، (۱۸۶۹) این نظر را مطرح کرد که تواناییهاى ذهنى انسان قابل اندازه‏گیرى است. بر اساس این نظریه، بینه و سیمون آزمونى براى اندازه‏گیرى هوش طرّاحى کردند. آزمون آن‌ها بر تعریف زیر استوار است: در مفهوم هوش، استعداد فکرىِ بنیادینى وجود دارد. این استعداد فکرى، توان داورى است و مى‏توان آن را ‘حس خوب‏`، ‘حس عملى‏`، ‘قریحه‏` و ‘استعداد فکرىِ فرد براى تطبیق با محیط` نامید. بنابراین، خوب داورى‏ کردن، خوب درک ‏کردن و خوب استدلال‏ کردن فعالیتهاى اساسى هوش‏اند (بینه و سیمون، ۱۹۰۵).
آزمون سیمون و بینه مجموعه‏اى از مسائل است که از کودک انتظار مى‏رود بدون استفاده از یادگیرى‏هاى قبلى یا حافظه طوطى‏وار، و با یارى‏گرفتن از نیروى داورى و استدلال خویش، از پس حل آن‌ها بر آید، گرچه در این باره که آیا مى‏توان از کودک، یا هر فردى، انتظار داشت که مستقل از پیشینه اطلاعاتى خویش به پرسشهایى پاسخ صحیح بدهد، جاى پرسش و تأمل است. درهرحال، بینه دریافت که نسبت سن عقلى کودک به سن حقیقى‏اش تقریباً در تمام مراحل رشد او ثابت است. نسبت تقریباً ثابت بین سن حقیقى (یا تقویمى) و سن عقلى را ضریب هوشى، بهره هوشى ^[۱۸]مى‏نامند. این آزمون و معادله منتج از آن‏ مبناى همه ارزیابیها و سنجشهاى مهارتهاى ذهنى قرار گرفت (بینه و سیمون، ۱۹۰۵).
۲-۲-۳- منحنى توزیع هوش‏
در بررسیهاى آمارى و تحقیقات تجربى، مى‏توان دید که افراد به دو دسته پرهوش و کم ‏هوش تقسیم نمى‏شوند. توزیع هوش نیز، همانند قد یا وزن افراد، روى منحنى مشهور به منحنىِ نرمال قرار دارد؛ به‏ این ترتیب که اکثریت افراد در وسط منحنى و شمارى کمتر در دو سمت آنند. اکثریت واقع در وسط منحنى نرمال را ‘عادى‏` و افراد واقع در دو طرف آن را کمتر برخوردار و بیشتر برخوردار مى‏نامند(بینه و سیمون، ۱۹۰۵).
۲-۳- تعاریف هوش‏
چندین راه براى تعریف هوش وجود دارد. سه نظر متداول:
هوش عبارت است از توانایى یادگیرى.
هوش عبارت است از توانایى فرد در تطبیق با محیط خود.
هوش عبارت است ازتوانایىِ تفکر انتزاعى (براونینگ، ۱۹۹۰).
این سه تعریف مغایر یکدیگر نیستند. تعریف اول تأکید بر تعلیم و تربیت دارد. تعریف دوم بر شیوه مواجهه افراد با موقعیتهاى جدید تأکید مى‏کند، و تعریف سوم ناظر بر توانایى افراد در زمینه استدلال کلامى و ریاضى است. به این ترتیب، این سه توانایى با یکدیگر وجوه مشترکى دارند. در زمینه هوش دو نظر کلى وجود دارد: نظریه هوش کلى و نظریه چند عاملى.
بر پایه نظریه هوش کلى، تواناییهاى ذهنى انسان داراى یک عامل مشترک است که اسپیرمن آن را عامل g (حرف اول general) معرفى مى‏کند. در نظریه چند عاملى، چند عامل مجزا یا مهارتهایى اساسى وجود دارد که هر فعالیتى با یک یا چند عامل از آن‌ها درگیر است. براى مثال، ترستون بر این باور است که هوش از شش عامل تشکیل یافته:
عامل عددى: مهارت انجام عملیات ریاضى با صحّت و سرعت.
عامل کلامى: مهارت انجام آزمونهاى درک کلامى.
عامل فضایى:
مهارت به‏کارگیرى اشیا در فضاى تخیلى.
عامل روانى (سیّالىِ) کلمات: مهارت به‏کارگیرىِ سریع کلمات.
عامل استدلال: مهارت کشف قوانین تفکر قیاسى و استقرایى.
عامل‏ حافظه: مهارتِ‏ یادسپارى ‏و یادآورىِ سریع (بینه و سیمون، ۱۹۰۵).
۲-۴- رهیافتهاى پردازش اطلاعات‏
دیدیم که روان‏سنج‏ها به روش اندازه‏گیرىِ هوش و پیش‏بینى ِ فعالیتهایى مانند یادگیرى بر اساس نتایج چنین آزمونهایى علاقه‏مند بوده‏اند. در مقابل، روان‏شناسانِ پیرو دیدگاه پردازش اطلاعات بر مطالعۀ فرایندهاى فکرى تأکید داشته‏اند.
برخى نظریه‏پردازان بر این باورند که تفاوت در تواناییهاى شناختى در نتیجه تفاوت در نظام پردازش اطلاعات در ذهن شخص است. براى مثال، هانت و همکارانش چنین بیان مى‏دارند که تفاوتهاى فردى در پردازش اطلاعات متضمّن سه بنیان است: آگاهى؛ روش پردازش اطلاعات؛ ‌برنامه‏هاى اولیۀ پردازش اطلاعات (بینه و سیمون، ۱۹۰۵).
شمار بزرگى از محققان به این سه بنیانِ تفاوتهاى فردى در پردازش اطلاعات توجه کرده‏اند.
در مقایسه افرادى که مهارت کلامى بالایى‏دارند با افرادى که داراى مهارت کلامى پایین‏ترى هستند:
افراد دسته اول اطلاعات موجود در حافظه‏کارى (کوتاه‏مدت) را بسیار سریع‏تر پردازش مى‏کنند. افراد دسته دوم اطلاعات را در نظم صحیح‏ترى نگهدارى مى‏کنند.
افراد دسته اول با سرعت بیشترى اطلاعات را فرا مى‏گیرند و براى ذخیره‏کردن و یادآورى آن اطلاعات از حافظه درازمدت بیشتر کمک مى‏گیرند. افراد دسته اول نمادهاى نوشتارى را با سرعت بیشترى به فکر تبدیل مى‏کنند. بنابراین، افرادى که نمره‏هاى بالاترى در ضریب هوشى مى‏گیرند از افرادى که نمره‏هاى پایین‏ترى کسب مى‏کنند در زمینه بسیارى از وظایف مربوط به پردازش اطلاعات برترى نشان مى‏دهند. به این ترتیب، در آزمونهاى روان‏سنجىِ توان ذهنى، تفاوتهاى فردى در پردازش اطلاعات را اندازه‏گیرى مى‏کنند.
در سالهاى اخیر، برخى روان‏شناسان در پى ایجاد روشهایى هستند که بتوان تفاوتهاى فردى در پردازش اطلاعات را با آن‌ها اندازه گرفت و چنین روشهایى را جایگزین روشهاى روان‏سنجى کرد (بینه و سیمون، ۱۹۰۵).
۲-۴-۱- هوش از دیدگاه رشد
پیاژه هوش را نوعى انطباق فرد با جهان خارج تلقى مى‏کند. در واقع، او بر این باور است که انسان براى ادامه حیات خود باید وسایل انطباق خویش با محیط را فراهم آورد. از این دیدگاه هوش عبارت است از نمونه‏اى ویژه از انطباق زیستى، یا توانایىِ ایجاد کنش متقابل و کارا با محیط.
پیاژه رشد شناخت را عبور گام‏به‏گام از بازتابهاى نوزاد تا توانایىِ بزرگسالى از حیث استدلال منطقى و انتزاعى مى‏داند. بر این اساس، سازوکار (مکانیسم) حالات رشد شناخت براى هر فرد اختصاص به خود او دارد، زیرا محیط هر فرد وضعیت خاصى بر او تحمیل مى‏کند و، در نتیجه، رشد شناخت هر فرد هم محدود به فرایندهاى عام رشد ذهن و هم محدود به تجارب خاص اوست.

۶۰- در جلسات عمدااز نگاه کردن مستقیم به مدیر پرهیز می کنم.
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۶۱- گاهی اوقات برای گذران وقت از امکانات سازمان (تلفن واینترنت)استفاده شخصی می کنم.

الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۶۲- بعضی روزها در ساعات اداری به امور شخصی خود می پردازم.
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۶۳- ممکن است در دوره های آموزشی نامرتبط باشغل شرکت کنم.اما بی فایده بودن این دوره ها را پس از اتمام دوره ،به سازمان اطلاع ندهم.
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۶۴- خیلی خودم را به زحمت نمی اندازم تا در مصرف ملزومات اداری (کاغذ –خودکار )صرفه جویی کنم.الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۶۵- در کارهای گروهی همراهی فراوانی از خود نشان نمی دهم.
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۶۶- از برقراری رابطه دوستی با دیگران پرهیز میکنم
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۶۷- گاهی اوقات کار دیگران را کوچک وضعف های آنها را بزرگ می کنم.
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۶۸- هر عملی که دیگران انجام می دهند ،به نظرم خود شرینی نزد مدیر است.
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۶۹- میزان دقتم در کار کمتر شده.
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۷۰- تمایلی به نواوری و خلاقیت در کار ندارم.
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۷۱- بعضی روزها سرعت کارم پایین تر از حد معمول است.
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۷۲- بعضی روزا به هر بهانه ای سعی می کنم در سر کارم حاضر نشوم.
الف) موافقم ب)بی نظر ج)مخالفم
۷۳- اگر بخواهید خودتان را از نظر رفاهی با دیگران مقایسه کنید، چقدر از سطح فعلی زندگی خود راضی هستید؟الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۷۴- تا به حال چقدر پیش آمده که کالایی را در جایی ببینید و آن را بپسندید ولی قدرت خریدش را نداشته باشید؟ چقدر از این موضوع ناراحت هستید؟
الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۷۵- فکر می کنید از لحاظ مادی در مقایسه با دیگران تا چه حد به آنچه که حق شما بوده، رسیده اید؟الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۷۶- در مجموع درآمدتان (یا درآمد خانواده تان) تا چه اندازه کفاف زندگی شما را می دهد؟
الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۷۷- چقدر برایتان پیش آمده که نسبت به سطح زندگی مادی دیگران حسرت بخورید؟
الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۷۸- چقدر در زندگی احساس خوشبختی می کنید؟
الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۷۹- در مجموع ،در مقایسه با سایر همکاران ،تا چه حد از موقعیت اجتماعی تان راضی هستید؟
الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۸۰- مسکنی که الان در آن سکونت دارید،چقدر با مسکن دلخواه شما تفاوت دارد؟
الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۸۱- چقدر امید دارید که در اینده بتوانید فاصله بین انچه داریدو آنچه دوست دارید داشته باشید را کمتر کنید؟الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۸۲- تا چه حد به این موضوع فکر کرده اید که به کشور دیگر مهاجرت کنید و در انجا زندگی کنید؟الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۸۳- فکر می کنید تا چه اندازه سطح زندگی فعلی شمابا سطح زندگی مورد علاقه شما فاصله دارد؟
الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۸۴- تا چه حد برایتان پیش آمده که بخواهید چیزی را داشته باشید، ولی این احساس را هم داشته باشید که هیچ وقت نمی توانید آن را به دست آورید^؟
الف)زیاد ب)متوسط) ج) کم
۸۴-اگر فرض کنیم که به یک جوان که کلیه امکانات یک زندگی مناسب را دارد نمره ۲۰ بدهید، و به جوانی که از این امکانات کاملاً محروم است صفر بدهید، شمابه خودتان چه نمره ای می دهید؟………

TA: جمع کل اقلام تعهدی؛
CL∆: تغییر در بدهی‌های جاری؛
CA∆: تغییر در دارایی‌های جاری؛
Cash∆: تغییر در وجه نقد و معادل وجه نقد؛
STD∆: تغییر در بدهی‌های بهره‌دار بلندمدتی که در بدهی‌های جاری طبقه‌بندی شده‌اند (حصه جاری بدهی‌های بهره‌دار بلندمدت)؛
DEP: هزینه استهلاک اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات و استهلاک دارایی‌های نامشهود.
برخی از مدل‌های ارائه‌شده در زیر دارای پارامترهایی هستند که باید از قبل برآورد شوند. بنابراین در بیشتر این مدل‌ها معمولاً دوره چند ساله‌ای به عنوان دوره برآورد^[۲۹]در نظر گرفته می‌شود تا بتوان پارامترهای هر مدل را در آن دوره شناسایی کرد و سپس با بهره گرفتن از داده‌های دوره رخداد^[۳۰] اقدام به اندازه‌گیری اقلام تعهدی غیراختیاری نمود.

مدل هیلی:
این مدل به صورت زیر ارائه‌شده است:
که در آن:
NDA: اقلام تعهدی غیراختیاری؛
n: تعداد سال‌های دوره برآورد؛
m: سال‌هایی که به عنوان دوره برآورد در نظر گرفته شده است t-n, t-n+1, …, t-1))؛
A_m-1: جمع دارایی‌های سال قبل؛
TA_m: جمع کل اقلام تعهدی سال m.
تفاوت این مدل با سایر مدل‌ها این است که، فرض می‌کند در کلیه سال‌های مورد مطالعه مدیریت سود رخ می‌دهد (در مدل‌های بعدی فرض می‌شود که در دوره برآورد، مدیریت سود وجود ندارد). مدل ارائه‌شده یک فرض اساسی دارد مبنی بر اینکه، میانگین اقلام تعهدی اختیاری (سود مدیریت شده از طریق اقلام تعهدی) صفر است. او با بهره گرفتن از یک متغیر جداکننده، نمونه را به گروه‌هایی که سود را بالاتر یا پایین‌تر مدیریت کرده‌اند، تقسیم کرد و سپس با مقایسه میانگین این گروه‌ها دست به استنتاج زد. فرض مذکور بیانگر این است که اقلام تعهدی اختیاری (سود مدیریت شده)، در برخی سال‌ها دارای مقادیر مثبت و در برخی سال‌ها مقادیر منفی دارد و میانگین آن صفر است. در نتیجه میانگین اقلام تعهدی کل می‌تواند نشانگر خوبی از اقلام تعهدی غیراختیاری (عادی) باشد (غلامعلی‌پور، ۱۳۸۳، صص. ۴۰-۳۹).

مدل دی آنجلو:
دی آنجلو این‌طور فرض می‌کند که اقلام تعهدی غیراختیاری در طول زمان ثابت هستند (اختلاف بین اقلام تعهدی غیراختیاری دو سال متوالی صفر است) پس تغییر در میزان اقلام تعهدی کل می‌تواند نشان‌دهنده تغییر در اقلام تعهدی اختیاری (سود مدیریت شده) باشد. بنابراین با در نظر گرفتن فرض ثبات اقلام تعهدی غیراختیاری، اقلام تعهدی سال قبل می‌تواند برای امسال اقلام تعهدی غیراختیاری (عادی) در نظر گرفته شود (همان منبع، صص ۴۱-۴۰).
البته کاپلن اعتقاد دارد که ماهیت فرایند تعهدی ایجاب می‌کند که سطوح اقلام تعهدی در واکنش به تغییر شرایط اقتصادی موسسه تغییر کند و به سختی می‌توان پذیرفت که میزان اقلام تعهدی غیراختیاری در طول زمان ثابت است. در واقع مدل دی آنجلو را می‌توان حالت خاصی از مدل هیلی در نظر گرفت که دوره برآورد آن یک سال در نظر گرفته شده است (همان منبع، ص ۴۱).

مدل جونز
مدل جونز (۱۹۹۱) با این فرض به وجود آمده است که اقلام تعهدی در طول زمان ثابت نیستند و تغییراتی که در شرایط اقتصادی موسسه روی می‌دهد بر میزان اقلام تعهدی تأثیر می‌گذارد. او برای ارائه مدل خود اقلام تعهدی را به دو بخش جاری و غیرجاری تقسیم کرد که اقلام تعهدی جاری ناشی از تغییرات به وجود آمده در حساب‌های سرمایه در گردش و اقلام تعهدی غیرجاری ناشی از استهلاک اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات و همچنین استهلاک دارایی‌های نامشهود هستند. مدل جونز به صورت زیر ارائه‌شده است:
پارامترهای _۱α، _۲α و _۳α در دوره برآورد و برای هر شرکت خاص با بهره گرفتن از رابطه زیر به دست می‌آید:
که در آن:
TA_t: جمع کل اقلام تعهدی؛
A_t-1: جمع دارایی‌ها در پایان سال قبل؛
∆REV_t: تغییر در درآمد نسبت به سال قبل؛
PPE_t: جمع ناخالص اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات.
در مدل فوق تغییرات درآمد و اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات برای کنترل تغییراتی که در اقلام تعهدی غیراختیاری به علت تغییر در شرایط به وجود آمده است قرار داده شده است.
بخش جاری اقلام تعهدی شامل تغییر در حساب‌های سرمایه در گردش نظیر حساب‌های دریافتنی، موجودی کالا و حساب‌های پرداختنی می‌شود که تا حد زیادی به تغییرات به وجود آمده در درآمد وابسته است. درآمد برای کنترل شرایط اقتصادی در مدل قرار داده شده است؛ زیرا معیار عینی عملیات موسسه قبل از دست‌کاری مدیریت است (درآمد به عنوان کنترل‌کننده بخش جاری اقلام تعهدی در مدل قرار داده شده است). جمع ناخالص اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات برای کنترل آن بخش از اقلام تعهدی(بخش غیرجاری) که به هزینه استهلاک غیراختیاری (مدیریت نشده) مربوط می‌شود در مدل قرار داده شده است. به جای تغییرات در اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات مبالغ اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات در مدل قرار داده شده است. زیرا کل هزینه استهلاک (نه تغییر در هزینه استهلاک) بخشی از اقلام تعهدی را تشکیل می‌دهد (همان منبع، صص ۴۳-۴۱).

مدل اصلاح‌شده جونز^[۳۱]
در سال ۱۹۹۵ دکو و همکاران با انجام تعدیلی در مدل اولیه جونز مدل نسبتاً کاملی را برای اندازه‌گیری اقلام تعهدی غیراختیاری به شرح زیر ارائه کردند:
پارامترهای _۱α، _۲α و_۳α در دوره برآورد و برای هر شرکت خاص با بهره گرفتن از رابطه زیر به دست می‌آیند:
تعدیل انجام‌شده در جهت حذف گرایش احتمالی مدل جونز در اندازه‌گیری اشتباه اقلام تعهدی غیراختیاری (هنگامی که اختیار بر درآمد اعمال می‌شود) به کار رفته است. این تعدیل شامل کسر کردن تغییرات در حساب‌های دریافتنی در سال است. مدل اولیه جونز به طور ضمنی فرض می‌کرد که اختیار در دوره برآورد و دوره رخداد در مورد درآمد اعمال نمی‌شود. مدل اصلاح‌شده جونز به طور ضمنی فرض می‌کند که تغییرات در فروش‌های نسیه در دوره رخداد می‌تواند از مدیریت سود ناشی شود. استدلالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که مدیریت کردن سود از طریق اعمال اختیار بر شناسایی درآمد در مورد فروش‌های نسیه نسبت به فروش‌های نقدی خیلی راحت‌تر است (با انجام این تعدیل از میزان اعمال اختیارهای کشف نشده در مورد درآمدهای نسیه کاسته می‌شود). لازم به ذکر است که پارامترهای _۱α، _۲α و_۳α همانند مدل اولیه جونز اندازه‌گیری می‌شوند (همان منبع، صص ۴۴-۴۳).

مدل صنعت^[۳۲]
این مدل نیز توسط دکو و همکاران (۱۹۹۵) ارائه شده است و همانند مدل جونز فرض می‌کند که اقلام تعهدی غیراختیاری در طول زمان ثابت نیستند. اما مدل صنعت به جای تلاش در جهت فرمول‌بندی مستقیم پارامترهای اقلام تعهدی، فرض می‌کند انحراف پارامترهای اقلام تعهدی غیراختیاری بین شرکت‌های یک صنعت خاص یکسان (عمومی) است. این مدل به صورت زیر ارائه‌شده است:
که در آن برابر با میانه () شرکت‌هایی است که در نمونه انتخاب‌شده آن صنعت خاص (صنعت J) وجود ندارند ( ، میانه شرکت‌های انتخاب شده هر صنعت است). همانند مدل‌های قبل پارامترهای _۱α و _۲α در دوره برآورد اندازه‌گیری می‌شوند (همان منبع، ص ۴۴).

این بند نیز بهزمانی اشاره میکند که اورمزدبغ از نیروهای تاریکی شکست خورده در ژرفنای تاریکی افتادهبود و تقاضای کمک میکرد.
متنbd(پهلوانی)
۱٫dād-iš grīw ō dušmanīn, pad band hō hamag šahrδārīft. harw šahrān ud šahrδārīft hō wasnāδ būd sōgβārīg.
۱- گریو [خویش] بهدشمنان داد. بهبند [داد] آن همه شهریاری را، همه شهرها و شهریاری[ها] به
. اشتــــــــــــقاق
خاطر او سوگوار شدند.
گریو بهمعنی روح است. گفتهمیشود پدربزرگی گریو خویش را عمداً بهاسارت داد تا فرزندان اورمزدبغ را از دام تاریکی نجاتدهد، همانند عیسی که قربانی شد تا انسانها را نجاتدهد. ( وامقی،۱۳۸۳ :۶۲)
۳ـ۲ـ۳ـ نقش آموزههای مانوی در نجاتبخشی آدمی
متنa
۳٫sidīg, ku awišān gyānān pēšēnagān īg pad xwēš dēn kirdagān nē hanz(āft), ō dēn ēg man āyēnd, u-šān xwad dar ī uzēnišn bawēd.
۳- سدیگر [این] که جانهای آن پیشینیان بهدین خویش، کارهای نیک[شان] بهانجامنرسد و به دین من آیند، خود آنان را در رستگاری بود.
استعاره مکنیه
مانی دین خود را کاملترین دین میداند و ورود بهآنرا آغاز ورود بهراهی میداند که بهرستگاری میرسد.
متن b

3. 3. ud aōn čeōn zīr merd, kē draxt ēw nēw ud bārwar tōhm andar zamīg ī agird windēh ud āmēxšēh, … u-š barēh ō hukird ud wirāst zamīg …

۳-چنان چون [آن] مرد زیرک که تخمه درختی نیک و بارور اندر زمینی کشتناشده یابدی و شخم زندی، … آن را برد بهزمین خوب کشته و ویراسته. تمثیل
مانی دین خود را مانند دانهای میداند که اگر در ذهن انسان دانایی نفوذ کند، آنرا مانند زمین بارور خواهدکرد؛ یعنی آن انسان بهشکوفایی خواهدرسید. استفاده از تمثیل، شیوهای ساده برای انتقال مفاهیم دین مانی بود.

۳ـ۲ـ۳ـ۱ـ مانی در پیشگاه پادشاهان
متن e

5. 5. aδγān brādarān parwān kirbakkar niγād burd.

۵- پس برادران در پیش[گاه] کرفهگر نماز بردند.
کنایه از تعظیم کردن

6. 6. aδγān ō kirbakkar wāžēd ku tō but ay, ud amāh mardōhm āstārgar hēmād.

۶- پس بهکرفهگر گوید که تو، بودا هستی و ما مردم گناهکار هستیم.
تشبیه

7. 7. awāγōniž pad arwān istem rōz yazdān čašm farrox ud argāw bawāh.

۷-همانگونه نیز[ به] روز سرانجام، بهروان[در] چشم ایزدان، فرخ و ارجمند باشی.
مجاز از نظر و نگاه
این متن گفتگوی مانی با تورانشاه، شاه میشان است. مانی دختر او را که ظاهراٌ بیماری صعبالعلاجی داشته، معالجهمیکند. تورانشاه از او تشکر میکند و او را بودا میخواند زیرا احتمالاً بودایی بوده یا دستکم بهآن دین تمایل فراوان داشتهاست. و دعامیکند که در نزد خداوند ارجمند باشد.
n متن آخرین گفتگوی مانی با بهرامیکم

1. 1. ud šāh nān xwardan bazm būd, u-š dast ahnūniz nē šust.

۱- شاه [در] بزم نان خوردن بود و هنوز دست نشسته بود.
کنایه از تمام کردن

2. 2. ud yak abar kirdēr ī ardawānagān, ud frāz ō xwadāwan āmad u-š pad sar saxwan ōwadāwan ōh guft ku u-š pad xēšm ō xwadāwan ōh guft ku ay, pad če abāyišn hēd. ka nē kārezār šawēd, ud nē nahčihr kunēd. ba hāy ēn bizešk rāy ud ēn darmān burdan rāy abāyišn ēd. udē n-īz nē kunēd.

۲- و یک دست بر “کردیر” پسر اردوان و و فراز بهسوی خداوند آمد و بهسر سخن بهخداوند چنین

مقایسه جنبش زنان در سه کشور ایران، ترکیه و امریکا پرداخته است. این رساله در دانشگاه علامه طباطبایی در سال ۱۳۸۲ انجام شده است. روش انجام این تحقیق، مقایسه «تطبیقی – تاریخی» بوده که به شش فرضیه اصلی پرداخته است. محمدکریمی در فصل دوم پایان نامه به مرور مبانی نظری تحقیق، یعنی تئوری های جنبش اجتماعی پرداخته است و پس از بررسی آنها، نظریه تیلی را به عنوان چارچوب نظری تحقیق انتخاب کرده است.
محمدکریمی در فصل چهارم پایان نامه که مربوط به تحلیل داده ها است، به بررسی شش فرضیه خود در رابطه با جنبش زنان در سه کشور مورد اشاره پرداخته است. در سنجش فرضیه اول، «رابطه سابقه جنبش های اجتماعی با شکلگیری جنبش زنان» مورد بررسی قرار گرفته است. در این قسمت، تاریخچه جنبش مشروطه و جنبش زنان ایران مرور شده و با موارد مشابه در ترکیه و امریکا مقایسه گردیده است. سابقه جنبش های اجتماعی در این سه کشور، مشروطهطلبانه (ایران)، استقلالطلبانه (ترکیه)، و ضد نژادپرستی (امریکا) بوده است. در مجموع، این مرور تاریخی در تائید فرضیه نخست بوده است، «یعنی، هرچه سابقه جنبش های اجتماعی (خاصه با حضور زنان)، در یک جامعه بیشتر باشد، امکان شکلگیری جنبش زنان افزایش مییابد» (محمدکریمی، ۱۳۸۲: ۲۰۴-۲۰۷).
فرضیه دوم، مربوطه به رابطه بین ساختار سیاسی و احتمال شکلگیری جنبش زنان است. محمدکریمی در این قسمت، ساختار سیاسی سه کشور فوق را از نظر دموکراتیک بودن مورد ارزیابی قرار داده، و کیفیت شکلگیری جنبش زنان در این کشورها را مقایسه کرده است. بر اساس یافته های تاریخی، وی مدعی است که ساختار دموکراتیک منجر به مساعد شدن زمینه رشد جنبش زنان می گردد. محمدکریمی، ساخار سیاسی امریکا را به دلیل تکثرگرا بودن، مساعد برای رشد جنبش زنان می داند؛ در حالیکه برخی مقررات، و دخالت دولت در جامعه مدنی ایران و ترکیه را مانعی در جهت شکلگیری «مستقل» جنبش زنان ارزیابی کرده است (۱۳۸۲: ۲۲۷-۲۲۸).

سومین فرضیه این تحقیق در مورد ارتباط میان مشروعیت مطالبات جنبش زنان از نظر مردم و دولت حاکم نسبت به تحقق اهداف جنبش است. در این مورد نیز، مطالبات گروه های مختلف جنبش زنان در سه کشور مورد نظر، بررسی گردیده و رابطه مشروعیت آنها با میزان تحقق اهداف جنبش بررسی شده است. محمدکریمی، مشروعیت مطالبات را در دو سطح «مردم» و «دولت» تحلیل کرده است. در مورد ایران، وی با دستهبندی گروه های جنبش زنان به دو دسته کلی «جنبش زنان اسلامگرا» و «جنبش زنان سکولار» مطالبات آنها را از یکدیگر تفکیک کرده است. در مورد زنان اسلامگرا به اعتقاد محمدکریمی تاکید آنها بر قوانین بوده و مسائلی را مورد هدف قرار می دهند که از نظر اسلام امکان تغییر داشته باشد. در مقابل، زنان سکولار علاوه بر مطالباتی که زنان اسلامگرا مطرح می کنند، خواسته هایی را در نظر دارند که ممکن است در تعارض با نظر علما باشد. در نتیجه، اینگونه استدلال می شود که چنین مطالباتی با مانع مواجه می گردد. محمدکریمی در تائید فرضیه سوم خود می گوید: «در ایران به دلیل مشروعیت بالای مذهبی بین مردم و دولت، تحقق مطالبات جنبش زنان اسلامگرا سریعتر رخ خواهد داد» (۱۳۸۲: ۲۴۷-۲۵۱).
فرضیه چهارم، در مورد ارتباط میان چگونگی سازماندهی جنبش زنان و میزان قدرت عمل و موفقیت آن، است. در این قسمت، محمدکریمی سازماندهی جنبش زنان در سه کشور مدنظر را برررسی کرده و وضعیت سه سازمان برجسته در هر یک از آنها را با میزان قدرت و موفقیت آنها مقایسه می کند. «سازمان ملی زنان» در امریکا، «اتحادیه زنان» در ترکیه، و «دفتر امور مشارکت زنان» در ایران مورد تحلیل قرار گرفته و ویژگی های آنها از نظر استقلال مالی، سلسله مراتب درونی و رهبری، ایدئولوژی، گسترش جغرافیایی و اجتماعی، و نوع سازماندهی بررسی شده است. در ادامه قدرت و موفقیت جنبش مترادف با تحقق مطالبات در نظر گرفته شده و مقایسه نهایی صورت گرفته است. محمدکریمی استدلال می کند که «هرچه کم و کیف سازماندهی جنبش زنان بیشتر باشد، میزان قدرت عمل و موفقیت جنبش زنان افزایش می یابد» (۱۳۸۲: ۳۲۱-۳۲۲).
فرضیه پنجم، مشابه فرضیه پیشین به ربط میان میزان امکانات بسیج شده توسط جنبش زنان و میزان قدرت عمل و موفقیت آن اختصاص دارد. که این فرضیه نیز بر اساس یافته های تحقیق مورد تائید قرار می گیرد. آخرین فرضیه این تحقیق، درباره رابطه میان آگاهی زنان و میزان سازمانیافتگی جنبش زنان است. بر این اساس، محمدکریمی به بررسی میزان تحصیلات عمومی و عالی در سه کشور مورد نظر پرداخته و پس از آن سازمانیافتگی جنبش را با سطح آگاهی مقایسه می کند. وی در مورد ایران می گوید: «به دنبال افزایش آگاهی این قشر [زنان]، شاهد رشد انفجاری تشکل های مستقل زنانه و سازمان های غیردولتی زنان هم از نظر کمی و هم کیفی هستیم» (۱۳۸۲: ۳۵۶). در نهایت، محمدکریمی معتقد است که میان سطح آگاهی زنان و میزان سازمانیافتگی جنبش زنان ارتباط وجود دارد.
تحقیق محمدکریمی از این جهت ارزشمند است که مقایسه ای میان سه جنبش در سه بافت اجتماعی متفاوت انجام داده است، و این مقایسه امکان شناخت ویژگی های جنبش زنان در هر کشور را افزایش داده است. بویژه اطلاعات گردآوری شده در مورد جنبش زنان در ترکیه بدین سبب که کمتر مورد توجه بوده، حائز اهمیت است. اما نقدی که می توان بر این تحقیق وارد کرد، بیشتر در مورد جنبش زنان در ایران و انتخاب مصادیق عینی برای شناخت آن است. بسیاری از واقعیت ها در این تحقیق پنهان مانده، تا جائیکه برخی از فعالیت های «دولتی» به جای جنبش زنان مورد ارزیابی قرار گرفته است. به عبارت دیگر، آن بخشی از جنبش زنان که محمدکریمی عنوان «جنبش زنان سکولار» بر آنها می نهد در این تحقیق به ندرت واکاوی شده است.

حسین رنجبر
حسین رنجبر، در رساله ای با عنوان «بررسی جنبش زنان از مشروطه تاکنون» که جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد مطالعات زنان در دانشگاه علامه انجام داده است، به تحقیقی تاریخی در خصوص جنبش زنان پرداخته است. سوالات اصلی این تحقیق عبارتند از: «سیر تاریخی جنبش اجتماعی زنان در ایران از مشروطه تاکنون چگونه است؟ جنبش اجتماعی زنان ایران از مشروطه تاکنون به دنبال چه بوده و هست؟ آیا جنبش اجتماعی زنان ایران از مشروطه تاکنون یک جنبش ملی بوده است؟» (رنجبر، ۱۳۸۳: ۷).
فصل دوم این تحقیق، اختصاص به مبانی نظری جنبش های اجتماعی دارد. رنجبر با مرور نظریه های رویکرد بسیج منابع (زالد و مککارتی، سیدنی تارو، و چارلز تیلی)، و رویکرد جنبش های جدید (آلن تورن، یورگن هابرماس، مانوئل کاستلز، آلبرتو ملوچی) به طرح چارچوب نظری تحقیق می پردازد. چارچوب نظری این تحقیق بر اساس تئوری «سازماندهی جنبش» تیلی و تئوری «جنبش های اجتماعی نوین» تورن و کاستلز تدوین شده است. در واقع، محقق بر اساس این چارچوب نظری در پی شناخت هویت، اهداف، استراتژی ها، ایدئولوژی ها و دشمنان جنبش زنان ایران است. روش شناسی تحقیق نیز، «تاریخی» است. دوره های «مشروطه»، «حکومت رضاشاه»، «حکومت محمدرضاشاه»، و «نظام جمهوری اسلامی»، مقاطع تاریخی مورد بررسی هستند.
رنجبر در فصل چهارم به تشریح یافته های تحقیق می پردازد. در قسمت اول این فصل، تاریخچه جنبش زنان در عصر مشروطه مرور می گردد. اولین جرقه شکلگیری جنبش زنان به زعم رنجبر سال ۱۲۸۷ است که گردهمائی بزرگی توسط زنان در تهران با تمرکز بر «حق آموزش» تشکیل می شود. در عصر مشروطه، سه ویژگی جنبش زنان مورد توجه قرار می گیرد: «انجمن های زنان، نشریات زنان و مدارس زنان». بر اساس یافته های این تحقیق، در فاصله زمانی ۱۲۸۶ تا ۱۳۲۲ (کمتر از ۳۰ سال) حدود ۸۷۰ مدرسه دخترانه در ایران ساخته می شود (به نقل از احمدی خراسانی، ۱۳۸۱: ۸۰-۸۱). انجمن های زیادی مانند «انجمن آزادی زنان، اتحادیه غیبی زنان، انجمن نسوان، انجمن مخدرات وطن، انجمن همت خواتین، جمعیت نسوان وطن خواه، و کمیته نسوان ایرانی» در دوره مشروطه توسط زنان و مردان برابری خواه ایجاد می گردد (رنجبر، ۱۳۸۳: ۵۶-۶۲). نشریات عمده زنان نیز در این دوره عبارتند از: «دانش، شکوفه، جهان زنان، پیک سعادت نسوان، زبان زنان، نامه بانوان، و عالم نسوان» (۱۳۸۳: ۶۲-۶۸). رنجبر در جمع بندی ویژگی های جنبش زنان در عصر مشروطه معتقد است که فعالان این جنبش برخاسته از طبقه متوسط شهری (بویژه تهران) بودند. آنها لزوماً از گفتمان فمینیستی استفاده نمی کرده، بلکه بیشتر بر «انسان» تاکید داشتند. مسئله اصلی آنها در حوزه «خانواده و آموزش» بود. همچنین، روش مبارزه آنها پس از انقلاب مشروطه، اصلاح طلبانه و مسالمت آمیز بود (۱۳۸۳: ۶۹-۷۰).
قسمت دوم فصل چهارم، متوجه فعالیت های زنان در دوره پهلوی اول است. به اعتقاد رنجبر، «جنبش زنان در عصر دیکتاتوری رضاخان از سطح به عمق رفته است، و جنبش ها به طور اعم، و جنبش زنان به طور اخص خفه گردید» (رنجبر، ۱۳۸۳: ۷۷). وی عنوان می دارد که در این دوره تنها سازمان هایی از زنان اجازه فعالیت داشتند که مطابق با اهداف رژیم حرکت می کردند. در این دوره بیشتر سازمان های مستقل از بین رفتند؛ در مقابل، سازمان دولتی «کانون بانوان» که متمرکز بر فعالیت های خیریه ای و ورزشی بود بوجود آمد. در این دوره نشریه ای نیز با عنوان «عالم نسوان» فعالیت می کرد. رنجبر، مهمترین مسئله ای که در ارتباط با زنان در دوره رضاشاه بوقوع پیوست را «کشف حجاب» می داند. وی معتقد است، گروه هایی از زنان بودند که آزادی پوشش را مطالبه می کردند؛ اما در نهایت رضاشاه با اقدامی از بالا و اجباری، قانون کشف حجاب را در سال ۱۳۱۴ تصویب کرد (۱۳۸۳: ۷۷-۸۲).
قسمت سوم این فصل، به فعالیت های زنان در دوره پهلوی دوم اختصاص دارد. رنجبر، این دوره را در امتداد سیاست های پهلوی اول می داند، با این تفاوت که برای سال های ۱۳۲۰ الی ۱۳۳۲ اندکی تفاوت قائل است. به اعتقاد وی در این فاصله زمانی برخی از گروه های مستقل زنان این مجال را یافتند که به فعالیت خارج از چارچوب دولتی بپردازند. رنجبر به انجمن هایی مانند «جمعیت راه نو، جمعیت زنان ایران، انجمن حقوقدانان زن، و حزب زنان ایران» اشاره می کند. اما، با تاسیس «سازمان زنان ایران»، فعالیت اکثر سازمان های مستقل با مشکل مواجه شد و بسیاری از آنها در داخل سازمان زنان هضم شدند. البته شمار نشریات پیرامون مسائل زنان در این دوره افزایش یافت، اما اغلب آنها از دستورات دولتی پیروی می کردند. در اواخر سلطنت پهلوی، رنجبر به پیدایش زنانی اشاره می کند که در قالب تشکل های چپگرا یا اسلامی مشغول فعالیت انقلابی بودند. خواسته های مطرح جنبش زنان در دوره پهلوی دوم، «کسب حق رای» و «تغییر قوانین خانواده» بوده است. هر دو این خواسته‌ها البته با حمایت از بالا تاحدودی متحقق شدند. در سال ۱۳۴۲، حق رای به زنان داده شد، و در دهه ۵۰ نیز «قانون حمایت از خانواده» تصویب گردید که اصلاحاتی جزئی در قوانین ازدواج و طلاق به نفع زنان انجام داده بود (۱۳۸۳: ۸۳-۱۰۴).
بخش پایانی فصل چهارم، اختصاص به دوره نظام جمهوری اسلامی دارد. رنجبر، در ابتدای این بخش به ذکر آماری پیرامون وضعیت زنان در عرصه های مختلف می پردازد. از برجسته ترین این آمار، می توان به این موارد اشاره داشت: ۱) افزایش تحصیلات زنان پس از انقلاب، ۲) کاهش نرخ اشتغال زنان در دهه ۶۰، ۳) افزایش مجدد این نرخ در دهه ۷۰، ۴) حضور گسترده زنان در بخش خدمات، ۵) نرخ پائین حضور زنان در پست های مدیریتی (۳ درصد) و … (۱۳۸۳: ۱۰۴-۱۲۱). در ادامه، وی به برخی از مشکلات زنان در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، و فرهنگی اشاره می کند. پس از آن به حضور زنان در عرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی پرداخته و به تدریج وارد حوزه فعالیت جنبش زنان پس از انقلاب می شود. بر اساس یافته های رنجبر، پس از انقلاب حدود ۲۵ نشریه اختصاصی در حوزه زنان، در مقاطع مختلف منتشر می شده است. برخی از این نشریه‌ها عبارتند از: «زن روز، ندا، جنس دوم، فصل زنان، زنان، پژوهش زنان، حقوق زنان، و صدای زن» (۱۳۸۳: ۱۳۸-۱۴۳). در ادامه، وی به بررسی گفتمانهای موجود در ارتباط با مسائل زنان می پردازد. می توان این گفتمان ها را در قالب جدول زیر خلاصه کرد:
جدول شماره ۱: گفتمان های موجود در ارتباط با مسئله زن (بر اساس تحقیق حسین رنجبر)

پس از آن، برخی از سازمان های زنان در دوره نظام اسلامی معرفی می گردد: «بسیج زنان، انجمن داوطلبان سلامت، جمعیت زنان جمهوری اسلامی، شورای فرهنگی – اجتماعی زنان، خانه ریحانه، مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری، و جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست» (۱۳۸۳: ۱۵۲-۱۵۷).
فصل پنجم این تحقیق، اختصاص به جمعبندی یافته های پایان نامه دارد و با اشاره ای به محدودیت های کار، پیشنهاداتی برای آینده ارائه می گردد. این تحقیق از این جهت که به مسئله زنان و جنبش زنان توجه نشان داده است، قابل توجه می باشد. اما در مجموع، تنها به گردآوری اطلاعات آماری، تاریخی و توصیفی اکتفاء کرده است. بعلاوه، سوگیری ارزشی نیز در بخش های از تحقیق قابل ملاحظه است، و بی طرفی ارزشی محقق در قضاوت درباره وقایع تاریخی جای سوال است.

سعید زاهد زاهدانی
سعید زاهد زاهدانی، استاد جامعه شناسی دانشگاه شیراز است که در مقاله ای با عنوان «نظریه ای ترکیبی در مورد جنبش های اجتماعی»، تلاشی داشته است در جهت تدوین رویکردی ترکیبی به موضوع جنبش های اجتماعی. این مقاله که در فصلنامه «فرهنگ» منتشر شده از معدود تلاش های نظری توسط جامعه شناسان ایرانی به شمار می آید که در خصوص جنبش های اجتماعی انجام گرفته است. وی در ابتدای متن آورده است «در این مقاله سعی شده است از مبنای اصالت «فرد - رابطه - جمع» به پدیده جنبش های اجتماعی پرداخته شود، و بر این اساس امید است که در این مقاله نظریه ای جامع تر ارائه شود» (۱۳۷۷: ۲۴۵).
وی در بخش آغازین مقاله به بررسی سه گرایش «فردگرایی»، «جمع گرایی»، و «رابطه گرایی» در جامعه شناسی می پردازد، و با نقد این سه گرایش، رویکردهای ترکیبی همچون نظریه «ساختیابی^[۹]» گیدنز را راهگشا ارزیابی می کند. سپس به دسته بندی نظریه های ویژه جنبش های اجتماعی می پردازد و آنها را مورد بررسی قرار می دهد. وی نظریه پردازانی همچون دیویس، اسملسر، تاک، بلومر، ویلسن، تیلی، اسکات، مک کارتی و زالد، تورن و ملوچی را بر اساس فردگرایی، رابطه گرایی و جمع گرایی از یک سو، و نگاه تحلیلی یا تجربی از سوی دیگر مورد دسته بندی قرار می دهد. نمودار زیر نتیجه کار زاهدانی است:
نمودار شماره ۱: ماتریکس نظریات جنبشی (زاهد زاهدانی، ۱۳۷۷: ۲۵۸)