۳.۷۲۶۷

۰.۸۷۸۹

-۳۹-نوآوری در خدمات بانکداری الکترونیکی

۱۰

۴.۴۱۱۸

۳.۰۶۰۱

۱.۳۵۱۷

-۴۳-همکاری با بانک های دیگر در زمینه خدمات بانکداری الکترونیکی

(جدول۵-۱.مقایسه مولفه های خدمات بانکداری الکترونیکی)
زیر شاخص های زیر بیشترین اختلاف را دارند:
۱-همکاری با بانک های دیگر در زمینه خدمات بانکداری الکترونیکی
۲-نوآوری در خدمات بانکداری الکترونیکی
۳-سرعت انجام خدمات بانکداری الکترونیکی
بانک تجارت دارای همکاری گسترده با بانک سرمایه است. یکی از نکات مثبت این گونه همکاری ها این است که هزینه هایی که بانک سرمایه برای بازاریابی و پیدا کردن مشتری صرف می کند، هم به سود بانک سرمایه است و هم به سود بانک تجارت. چرا که بسیاری از خدمات بانکداری قابل استفاده در بانک دیگر نیز می باشد. بنابراین به نظر می رسد که بهتر است بانک تجارت میزان همکاری خود را با بانک های دیگر چه از لحاظ کمی و چه کیفی افزایش دهد.

دومین مورد مربوط به نوآوری در خدمات بانکداری الکترونیکی است. پیشرفت ها و نوآوری های بزرگی در دنیای امروزه صورت گرفته که اکثر آن مرهون خدمات الکترونیکی و ارتباطی است. در حال حاضر با توجه به بالا بودن سطح انتظارت مشتریان و نیز فضای رقابتی بین بانک های خصوصی و دولتی، پیشنهاد می شود تمرکز ویژه ای به مقوله خدمات الکترونیکی گردد و با مشورت و راهنمایی کارشناسان خبره و به روز، بانک تجارت به نوآوری و استفاده بیشتری از اسن خدمات بپردازد.
سومین عامل هم همان طور که در بخش مدیریت ارتباط با مشتریان گفته شد، ضرورت به روز کردن زیر ساخت های ارتباطی بانک است تا با بالا بردن سرعت انجام خدمات الکترونیکی، به موفقیت های بیشتری دست یابد.
با توجه به آنکه یکی از شاخه های اصلی خدمات بانک ها، بانکداری الکترونیکی است ؛ مشخص می شود این مقوله توجه زیادی را می طلبد. دنیای امروز نیز ، دنیای ارتباطات از راه دور و خدمات الکترونیکی است. بنابراین دور از ذهن نخواهد بود روزی که شعب شهری بانک ها به حداقل برسد و همه مردم کارهای بانکی خود را از راه دور و با اینترنت بانک، تلفن بانک، موبایل بانک، دستگاه های ATM و … انجام دهند. بدیهی است که در حال حاضر نیز با توجه به مشغله ها و گرفتاری ها و نیز محدودیت زمانی که برای افراد وجود دارند، دنبال استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی و بانکداری از راه دور باشند. در این دوره بانکی موفق است که از هم اکنون زیرساخت های خود را تصحیح و بهبود بخشد تا با فراگیر شدن خدمات بانکداری الکترونیکی، راهنما و الگوی بانک های دیگر برای این گونه خدمات به حساب آید. راه دیگر نیز استخدام و مشورت با کارشناسان است . کسانی که با آشنایی از دانش روز دیگر و پیشرفت هایی که در کشورهای دیگر صورت می گیرد بتوانند راهنمایی های موثری برای توسعه شبکه خدمات بانکداری الکترونیکی در بانک تجارت داشته باشند.
۵-۲-۲-۲.مدیریت ارتباط با مشتریان:
با توجه به جدول زیر :

رتبه

وضعیت مطلوب

وضعیت موجود

اختلاف

مولفه ها

۱

۴.۵۱۳۷

۴.۳۴۶۲

۰.۱۶۷۵

-۱۷-محافظت از اطلاعات محرمانه

۲

۴.۲۸۴۷

۳.۹۶۷۱

۰.۳۱۷۶

-۲۳-وجود ساعات کاری متناسب با مشتریان

۳

۴.۱۷۲۷

۳.۷۶۶۲

۰.۴۰۶۵

-۲۷-امکانات فیزیکی مناسب

۴

روش AHP(فرایند تحلیل سلسله مراتبی گروهی)
این روش بعنوان یکی از روش های تصمیم گیری چند معیاره توسط پروفسور ساعتی ارائه شده است . این روش از دهه ۱۹۷۰ نظر تحقیق را به خود جلب کرده و تاکنون تحقیقات بسیاری روی آن انجام گرفته است . هدف از فرایند تحقیق سلسله مراتبی ایجاد یا تشکیل سلسله مراتبی پیچیدگی یک سلسه طی مدارج طبقه بندی شده از بزرگ به کوچک یا از عمومی به مطالب خاص است ، تا اینکه بتوان بدین ترتیب مطابق درک ازموضوع به دقت بیشتری دست پیدا کرد . برای اجرای این فرایند باید در گام نخست ، درخت سلسله مراتبی مسئله را ترسیم کرد که دارای هدف، معیارها و زیر معیارها است.

در گام بعدی می بایست جدول مقایسات زوجی معیارها و زیرمعیارها تهیه گردد و در اختیار اعضای حرکت کننده در تحقیق قرار گیرد . در گام سوم، جداول تکمیل شده توسط افراد بایستی از لحاظ نرخ ناسازگاری بررسی گردند و جداولی که دارای نرخ ناسازگاری بیش از ۱/۰ هستند به افراد برگشت داده شود تا در فضاوت خود که دارای ناسازگاری است تجدیدنظر کنند (مومنی، ۱۳۸۷، ص: ۴۰)
برای درک موضوع و چگونگی بکارگیری تکنیک AHP ، ابتدا ساختار تئوریک تکنیک AHP تشریح گردیده و پس از آن به نحوه رتبه بندی و محاسبه نرخ ناسازگاری و … می پردازیم .
ارزیابی فرایند تحلیل سلسله مراتبی
فرایند تحلیل سلسله مراتبی طوری طراحی شده که با ذهن و طبیعت بشری مطابق و همراه می شود و با آن پیش می رود. این فرایند مجموعه ای از قضاوت ها (تصمیم گیری ها )و ارزش گذاری های شخصی به یک شیوه مختلفی می باشد، به طوری که می توان گفت این تکنیک از یک طرف وابسته به تصورات شخصی و تجربه، جهت شکل دادن و طرح ریزی سلسله مراتبی یک مساله بوده و از طرف دیگر به منطق، درک و تجربه جهت تصمیم گیری و قضاوت نهایی مربوط می شود.
نیاز دیگر فرایند تحلیل سلسله مراتبی اینست که ساختار و چارچوبی را جهت همکاری و مشارکت گروهی در تصمیم گیری ها یا حل مشکلات مهیار می کند .
توماس ساعتی (بنیان گذار این روش) ویژگی های فرایند تحلیل سلسله مراتبی را به شرح زیر بیان می کند:
۱- فرایند تحلیل سلسله مراتبی یک مدل یگانه ، ساده و انعطاف پذیر برای حل محدوده وسیعی از مسایل بدون ساختار است که به راحتی قابل درک برای همگان می باشد.
۲- برای حل مسایل پیچیده ، فرایند تحلیل سلسله مراتبی هم نگرشی سیستمی و هم تحلیل جزء به جزء را بصورت توام به کار برد. مجموعاً افراد در تحلیل مسایل یا کلی نگری کرده و یا به جزئیات پرداخته و کلیات را رها می کند در حالی که فرایند تحلیل سلسله مرابتی هر دو بعد را با هم به کار می بندد.
۳- فرایند تحلیل سلسله مراتبی وابستگی را بصورت خطی در نظر می گیرد . ولی برای حل مسایل که اجزاء به صورت غیرخطی وابسته اند نیز بکار گرفته می شود.
۴- فرایند تحلیل سلسله مراتبی اجزای یک سیستم را بصورت سلسله مراتبی سازماندهی می کند . این نوع سازماندهی با تفکر انسان تطابق داشته و اجزا در سطوح مختلف طبقه بندی می شوند.
۵- فرایند تحلیل سلسله مراتبی مقیاس برای اندازه گیری معیارهای کیفی تهیه کرده و روشی برای تخمین و برآورد اولویت ها فراهم می کند.
۶- فرایند تحلیل سلسله مراتبی سازگاری منطقی قضاوت های استفاده شده در تعیین اولویت ها را محاسبه کرده و ارائه می نماید.
۷- فرایند تحلیل سلسله مراتبی منجر به برآورد رتبه نهایی و گزینه می شود.
۸- فرایند تحلیل سلسله مراتبی اولویت های وابسته به فاکتورها در یک سیستم را در نظر گرفته و بین آنها تعادل برقرار می کند و فرد را قادر می سازد که بهترین گزینه را بر اساس اهدافش انتخاب کند.
۹- فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای توافق گروهی اصرار و پافشاری ندارد ولی تلفیقی از قضاوت های گوناگون را می تواند ارائه نماید.
۱۰- فرایند تحلیل سلسله مراتبی فرد را قادر می سازد که تعریف خود را از یک مساله تصحیح می کند و قضاوت و تصمیم خود را بهبود دهد.
ساختن درخت سلسله مراتبی
اولین قدم در فرایند تحلیل سلسله مراتبی ایجاد یک نمایش گرافیکی یکی از مساله می باشد که در راس آن هدف کلی مساله و در سطوح بعدی معیارها، زیرمعیارها و گزینه ها قرار دارند . هر چند یک قاعده ثابت و قطعی برای رسم سلسله مراتبی وجود ندارد، اما معمولاً یک سلسله مراتب بصورت زیر می باشد :
هدف- معیارها – زیرمعیارها- گزینه ها
در یک نگاه کلی می توان گفت که روش ساختن یک درخت سلسله مراتبی به نوع تصمیمی که باید اتخاذ گردد وابستگی دارد . بطور مثال ، اگر تصمیم موردنظر انتخاب یک گزینه باشد می توان از گزینه ها شروع کرده و آن را در پائین ترین سطح نشان داد و در سطح بعدی معیارهایی که برای انتخاب گزینه ها موردنظر می باشند قرار گیرند و در بالاترین سطح هدف سلسله مراتبی که یک عنصراست قرار گیرد . یک نمونه کلی از درخت سلسله مراتبی بصورت زیر است :
تصمیم کلی مساله (هدف)
معیار n
معیار ۱
معیار ۲
زیر معیار ۱
گزینه ۲
زیر معیار ۲
گزینه n
زیر معیار n
گزینه ۱
نمودار ۳-۱- یک نمونه کلی از یک درخت سلسله مراتبی ( مومنی، ۱۳۸۵)
گاهی اوقات خود معیارها نیز باید بصورت جزئی تر مورد تجزیه و تحلیل واقع شوند که در این گونه موارد یک سطح دیگر(که شامل زیر معیارها می شود) به سلسله مراتب اضافه می گردد. البته ضرورتی ندارد که تمام معیارها دارای زیر معیار باشند.
محاسبه وزن
در فرایند تحلیل سلسله مراتبی عناصر هر سطح نسبت به عنصر مربوط خود در سطح بالاتر بصورت زوجی مقایسه شده و وزن آن ها محاسبه می گردد که این وزن ها را وزن نسبی می نامیم. سپس با تلفیق وزن های نسبی ، وزن نهایی هر گزینه مشخص می گردد که آن را وزن مطلق می نمامیم .
در این مقایسه ها تصمیم گیرندگان از قضاوت های شفاهی استفاده خواهند کرد، به گونه ای که اگر عنصر i با عنصر j مقایسه شود تصمیم گیرنده خواهد گفت که ارجحیت i برj یکی از حالات زیر است:
- کاملاً مرجح یا کاملاً مهم تر یا کاملاً مطلوب تر
- ترجیح یا اهمیت یا مطلوبیت خیلی قوی
- ترجیح یا اهمیت یا مطلوبیت قوی
- کمی مرجع یا کمی مهم تر یا کمی مطلوب تر
- ترجیح یا اهمیت یا مطلوبیت یکسان
این قضاوت ها توسط ساعتی به مقادیر کمی بین ۱ تا ۹ تبدیل شده اند که در جدول زیر مشخص گردیده اند.
جدول شماره ۳-۲- مقادیر ترجیحات برای مقایسه های زوجی

۱-۶-۱-۲. فرهنگ سازمانی
چشماندازی تازه برای ارزیابی سازمانها است و آنرا یک نیروی اجتماعی می‌دانند که معرفت و ادراکات اعضای سازمان را از مفاهیم و واقعیتها، شکل داده، الگوهای رفتار سازمانی را کنترل می‌کند و موجب تعلق و عدم تعلق افراد به سازمان میشود (ایران زاده،۱۳۸۱،ص ۱۹۹).

درگیر شدن در کار: عبارتست از توانمند سازی(افراد اختیار، ابتکار و توانایی برای اداره کردن کارشان را دارند. این امر نوعی حس مالکیت و مسؤلیت در سازمان ایجاد میکند)، تیمسازی(در سازمان به کار گروهی در جهت اهداف مشترک، ارزش داده میشود) و توسعه قابلیت‌ها(سازمان به منظور تأمین نیازها و باقی ماندن در صحنه رقابت بطور مستمر به توسعه مهارتهای کارکنان میپردازد).
پایداری: عبارتست از ایجاد تغییر (سازمان قادر است راههایی برای تأمین نیازهای تغییر ایجاد کند، و میتواند محیط مؤسسه را بشناسد، به محرکهای جاری پاسخ دهد و از تغییرات آینده پیشی جوید)، مشتریگرایی (سازمان مشتریان را درک میکند و به آنها پاسخ میدهد و پیشاپیش درصدد تأمین آینده بر میآید. در واقع مشتریگرایی درجهای که سازمانها در جهت رضایتمندی مشتریان هدایت میشوند را نشان میدهد) و یادگیریسازمانی (میزان علائم محیطی را که سازمانها دریافت، ترجمه و تفسیر میکنند و فرصتهایی را برای تشویق خلاقیت، سبک دانش و توسعه تواناییها ایجاد میکند اندازه میگیرد).
سازگاری: عبارتست از ارزشهای بنیادین (اعضای سازمان در یک دسته از ارزشهایی که هویت و انتظارات آنها را تشکیل میدهند شریک اند)، توافق (اعضای سازمان قادرند در اختلافات مهم به توافق برسند. این توافق هم شامل توافق در سطح زیرین و هم توانایی در ایجاد توافق در سطوح دیگر میباشد) و هماهنگی و پیوستگی (واحدهای سازمانی با کارکردهای متفاوت میتوانند برای رسیدن به اهداف مشترک خیلی خوب با هم کار کنند. مرزهای سازمانی با اینگونه کار کردن به همریخته نمیگردد).
مأموریت: عبارتست از گرایش و جهت استراتژیک (گرایشهای استراتژیک روشن جهت اهداف سازمانی را نشان میدهد و هر شخص میتواند خودش را در آن بخش(صنعت)، مشارکت دهد)، اهداف و مقاصد (اهداف با استراتژی مأموریت و افق دید سازمان پیوند مییابد و سمت و سوی کار افراد را مشخص میکنند) و چشمانداز (سازمان یک دیدگاه مشترک از وضعیت آینده دارد. آن ارزش بنیادی را ابراز میکند، اندیشه و دل نیروی انسانی را با خود همراه ساخته و در همین زمان جهت را نیز مشخص میکند) (دنیسون،۲۰۰۰،صص۱۱۱-۱۱۹).
۱-۶-۲. تعاریفعملیاتی
۱-۶-۲-۱کارآفرینی سازمانی
پرسشنامه استاندارد بارینگر و بلودُرن (۱۹۹۹) با مقیاس پنج درجهای لیکرت برای سنجش کارآفرینیسازمانی استفاده شده است. این پرسشنامه در کل از ۹ سوال تشکیل شده است که ۳ سؤال اول بعد نوآوری، ۳ سوال دوم بعد ریسک پذیری، و بالاخره ۳ سؤال آخر بعد پیشگامی را میسنجد.
۱-۶-۲-۳. فرهنگ سازمانی
۶۰ سؤال پرسشنامه استاندارد فرهنگسازمانی دنیسون که با مقیاس پنج گزینهای لیکرت طراحی شده به سنجش ابعاد فرهنگسازمانی شامل درگیر شدن در کار ۱۷ سؤال (۱ تا ۱۷)، پایداری ۱۴ سؤال(۱۸ تا ۳۱)، سازگاری ۱۴ سؤال (۳۲ تا ۴۵) و مأموریت ۱۵ سؤال (۴۶ تا ۶۰) میپردازد.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش
مقدمه
برای انجام هرکاری اولین و اصلیترین کار، ارائه تعاریفی درباره مفاهیم موجود در آن فعالیت است. علوم انسانی جزء آن دسته از علومی است که نمیتوان همانند فیزیک و شیمی به بیان تعاریف قطعی در حوزه های مرتبط با آن پرداخت. تعاریف نسبی هستند و نمیتوان تعریف قطعی برای مفاهیم علوم انسانی بیان کرد. در این میان کارآفرینی سازمانی مفهوم جدیدی است که به تازگی وارد ادبیات و علوم انسانی شده است و در مدت کوتاهی در مباحث توسعه پیدا کرده و توانسته سهم بسزایی در تبیین مسائل توسعه کسب کند.
لذا در این فصل با توجه به اینکه موضوع پژوهش بررسی ارتباط میان فرهنگ سازمانی و کارآفرینی سازمانی است، ابتدا به بررسی موضوعات فرهنگ سازمانی و کارآفرینی سازمانی از قبیل مفاهیم و تعاریف، ویژگیها، مزایا، ضرورت و اهمیت، تاریخچه، اهداف و اصول، مراحل یا فرآیندها، ابعاد، مدلها، نظریهها، الگوها، تئوریها، عوامل تأثیرگذار و … بررسی خواهند شد. سپس در بخش دوم که تحت عنوان پیشینهپژوهش میباشد، به بررسی پیشینههای مرتبط با فرهنگ سازمانی و کارآفرینی سازمانی میپردازیم.
۱-۲-کارآفرینی سازمانی
نیاز به نوآوری در خدمات و محصولات و از طرفی داشتن کارکنانی کارآفرین باعث شده است بسیاری از سازمانها به تجدید نظر در ساختار سازمانی خود بپردازند. این سازمانها، کارآفرینی و نوآوری را بعنوان فرهنگسازمانی تلقی میکنند، تا سازمان مربوطه بطور اثربخشتری به حیات خود ادامه دهد (عزتی و سید تقوی، ۱۳۸۸، ص۴۳). در واقع امروزه، نقش کارآفرین بعنوان موتور توسعهاقتصادی، قهرمان توسعهصنعتی، محرک و مشوق سرماﻳﻪگذاری، گزینه اصلی انتقالفناوری، گزینهرفعخلل و تنگناهایبازار و گزینهاصلی ایجاد اشتغال است (فدائیکیوانیونساج حسینی،۱۳۸۷،ص۵).
تا اوایل دهه ۱۹۷۰ تحقیقات در زمینه کارآفرینی بر اقدامات یا ویژگیهای افراد متمرکز بود. محققان متعاقباً تشخیص دادند که خود سازمانها نیز مبادرت به فعالیتهای کارآفرینانه مینمایند(بورگلمن^[۴]،۱۹۸۳، نقل از شوقی و صالحی،ص۴). این امر باعث شکلگیری ایده کارآفرینیسازمانی گردید. کارآفرینی سازمانی مفهومی است که بر سازمان نه بر افراد، و بر فرهنگها و فرایندهای سازمانی متمرکز است (کورنوال و پرلمن^[۵]،۱۹۹۰،ص۳۷).
کارآفرینی عامل اصلی ایجاد خلاقیت و نوآوری در سازمانهای امروزی بوده و سازمانها در اکثر کشورهای توسعه یافته، در حال انتقال از حالت بوروکراتیک به وضعیت کارآفرینی سازمانی میباشند. شومپیتر، کارآفرینی را عامل محرک رشد اقتصادی میداند و از آن بعنوان پایه و اساس توسعه یاد میکند (سندیپ، پلاکر و یان^[۶]،۲۰۰۷،ص۱۶۳). در این راستا، کارآفرینیسازمانی دریچهای بسوی بهرهبرداری از مزایای رقابتی ماندگار، نوآوری و پیشگامی برای سازمانها محسوب میشود (کوارتکو و همکاران،۲۰۰۵،ص۲۹۹). رقابت و مبارزه سازمانها برای برخی پیامدهای مطلوب نظیر مشتریان، سهم بازار، رتبه سازمان و یا منابع مورد نیاز است (کالتر^[۷] به نقل از جعفر زاده، ۱۳۸۶، ص۷).
همچنین نوآوری برای سازمانهایی که در پی بقا و اثربخشی هستند یک نیاز اساسی است و بسیاری از سازمانها شدیداً بدنبال روشها و رویکردهای نوآورانه و کارآفرینانه به منظور بهبود اثربخشی، کارآمدی و انعطافپذیری هستند. در همین راستا کارآفرینیسازمانی بسرعت در حال تبدیل شدن به یک سلاح انتخابی برای بسیاری از سازمانها است. کارآفرینیسازمانی تلاشی برای ایجاد ذهنیت و مهارتهای کارآفرینانه و همچنین وارد ساختن این ویژگیها و ذهنیتها به درون فرهنگ و فعالیتهای سازمان است(استونر و همکاران،۱۹۹۵، ترجمه پارساییان و اعرابی،۱۳۷۹،ص۲۵).
در شرایط کنونی که سازمانها با مسائلی چون تغییر و تحولات سریع فناوری، رقابت پیچیده، رشد سریع تعداد رقبای جدید، تنوع نیازها و خواسته های مشتریان و میل کلی به بالا بردن بازدهی و بهره وری، روبرو هستند، کسب و کارهایی میتوانند قدرت رقابت داشته باشند که با برعهده گرفتن نقشی فعال و تأثیرگذار از کارآفرینیسازمانی که بعنوان عامل تحریک و تقویت رقابت، نوآوری و روانکننده تغییر و عامل تعادل در اقتصاد پویا یاد میشود، پشتیبانی نمایند، اما تحقیقات گوناگون نشان میدهند علیرغم اینکه سازمانها اهمیت نوآوری و کارآفرینی را برای رقابت در دنیای امروز پذیرفته اند، اما بدلیل نبود زیرساخت مناسب در ایجاد نوآوری و کارآفرینی موفق نبودهاند(ژنگ و همکاران،۲۰۰۹،ص۱۹).
۲-۱-۱. مفاهیم و تعاریف کارآفرینی
کارآفرینی یا همان فرایند کشف فرصتها بیان می‌کند که چگونه افراد بصورت مستقل و یا در داخل سازمانها، مسائل و چالشهای ناشناخته را می‌بینند و چارچوبی جدید از ابزارها و اهداف ایجاد می‌کنند تا از آنها استفاده کنند. البته کارآفرین فقط مواردی را می‌بیند و برای استفاده از آن برنامه‌ریزی می‌کند که ارزش لازم را داشته باشند (ارو^[۸]،۱۹۷۴، نقل از صالحی و شوقی،۱۳۹۱، ص۱۰). در راستای استفاده از فرصتها، کارآفرینان کالاها یا خدماتی را به جامعه عرضه می‌کنند که مشتری‌پسند بوده و بازار یا محیط خواهان آنها است. بنابراین لازم است کارآفرینان اطلاعات کاملی از بازار و محیط داشته باشند. فرایند مبادله و تعامل با محیط می‌تواند این اطلاعات را فراهم کند (جوانوویک^[۹]،۱۹۸۲، نقل از صالحی و شوقی،۱۳۹۱، ص۱۴).
از ابتدای طرح واژه کارآفرینی در محافل علمی، تعاریف متفاوتی از آن بر اساس دیدگاه های گوناگون ارائه شده است که عمده ترین آنها عبارتند از:
تعریف جوزف شومپیتر^[۱۰] با رویکرد اقتصادی (۲۰۰۳): وی کارآفرینی را موتور توسعه اقتصادی میداند و از آن تحت عنوان تخریب خلاق یاد میکند و بیان میدارد که کارآفرین فردی است که ترکیبات جدیدی را در تولید ایجاد میکند و کارآفرینی عبارت است از عرضه کالایی جدید، روشی جدید در فرایند تولید، ایجاد بازاری جدید، یافتن منابع جدید و ایجاد هرگونه تشکیلات جدید در کسب و کار ( احمدپور داریانی و مقیمی، ۱۳۸۷، ص ۴۸).
تعریف دیوید مککللند^[۱۱] با رویکرد روانشناسی (۱۹۹۱): وی نیاز به موفقیت را یک عامل بالقوه در کارآفرینی مطرح کرد. نیاز به موفقیت، نوع خاصی از انگیزه است که شامل یک احساس درونی و قوی نسبت به موفقیت میباشد. از نظر او کارآفرینان دارای سه شاخص هستند: ۱- فعالیت زیاد، ۲- جهت گیری نسبت به موفقیت، ۳- تعهد نسبت به دیگران (پرداختچی و شفیع زاده، ۱۳۸۵،ص۲۴).
تعریف پیتر دراکر^[۱۲] با رویکرد مدیریتی(۱۹۸۵): کارآفرینی بهرهبرداری از فرصتها برای ایجاد تغییرات است و کارآفرین همواره بدنبال تغییر، پاسخ دادن به آن و بهرهبرداری از آن بعنوان یک فرصت است. او معتقد است که مدیریت فعالیتهای کارآفرینی به شکل تصادفی در سازمانها اتفاق نمیافتد بلکه شرایطی باید فراهم شود:۱-سازمانها نیاز به فرهنگی دارند که حاضر به قبول نوآوری باشد.۲-زمینه سنجش نظام عملکردهای مربوط به نوآوریو کارآفرینی فراهم شود.۳-مدیریت فعالیتهای کارآفرین نیاز به ساختمند شدن دارد(همان منبع،ص۲۵).
بطور کلی را فرایند خلق چیزی جدید و با ارزش، با اختصاص زمان و تلاش لازم و در نظر گرفتن ریسکهای مالی، روانی و اجتماعی و رسیدن به رضایت فردی، مالی و استقلال تعریف کرده اند. این تعریف بدون در نظر گرفتن زمینه کاری، بر چهار جنبه اساسی کارآفرینی تأکید میورزد:
نخست آنکه کارآفرینی مستلزم فرایند خلق است. خلق هر چیز جدید و البته ارزشمند. این خلق باید برای کارآفرین و مخاطبی که این خلق برای او انجام شده است، ارزش داشته باشد.
دوم آنکه کارآفرینی مستلزم وقف زمان و تلاش کافی است. فقط کسانی که درگیر فرایند کارآفرینی می شوند درک صحیحی از مقدار قابل توجهی زمان و تلاش دارند که صرف خلق چیزی جدید شده و آن را به فعالیت در آورده است.
جنبه سوم، در نظرگرفتن ریسکهای اجتناب ناپذیر است. این ریسکها بنا بر زمینه تلاش کارآفرینان، شکلهای مختلفی دارد، امّا معمولاً پیرامون زمینه های مالی، روانی و اجتماعی متمرکزند.
بخش آخر تعریف به پاداشهای کارآفرین اشاره دارد. مهمترین این پاداشها استقلال است که باعث رضایت شخصی می شود. برای کارآفرینان سودجو پاداشهای مالی نیز مهم هستند(هیسریچ و پیترز^[۱۳]،۲۰۰۲،ص۴۵).
۲-۱-۲. انواع کارآفرینی از دیدگاه صمد آقایی (۱۳۸۲)
۲-۱-۲-۱. در قالب افراد آزاد و غیروابسته به سازمان (کارآفرینان شخصی- کارآفرینی مستقل^[۱۴])
در کارآفرینی مستقل کارآفرین از ایده اولیه تا ارائه محصول خود به جامعه، کلیه فرایندهای کارآفرینانه را با ایجاد یک بنگاه اقتصادی جدید، بطور مستقل شروع میکند. انگیزههای متفاوتی در افراد وجود دارد که سبب میشود بطور مستقل کار کنند، یکی از انگیزهها استقلال طلبی است که از قویترین نیازهای فرد کارآفرین ذکر شده است، او میخواهد کارها را به شیوه خود انجام دهد و کار کردن برای دیگران برای او سخت است، زیرا همواره اعتقاد دارد که خودش بهتر از هر کسی از عهده کار بر میآید و همچنین نیاز به پیشرفت و احساس رضایتمندی شغلی از دیگر انگیزههایی است که شخص را به ایجاد یک بنگاه اقتصادی مستقل ترغیب و تشویق میکند. بطورکلی کارآفرینی مستقل فرایندی است که کارآفرین طی میکند تا فعالیت کارآفرینانهای را بطور مستقل به ثمر برساند و کارآفرین مستقل با توجه به ویژگیهای نوآوری و خلاقیت منابع لازم را برای شروع یک کار جدید فراهم میکند.
۲-۱-۲-۲. در قالب کارکنان سازمان (کارآفرینان سازمانی- کارآفرینی درون سازمانی^[۱۵])
هر چند این نوع کارآفرینی نیز عملی فردی است ولی عمل و فرایند تحت حمایت و نظارت سازمان صورت میگیرد. بطوریکه کارآفرین فرایندی را طی میکند تا فعالیت کارآفرینانهای را در سازمان سنتی به ثمر برساند.
۲-۱-۲-۳. در قالب سازمان (سازمان کارآفرین- کارآفرینی سازمانی^[۱۶])
اختلاف این نوع کارآفرینی با دو مورد قبلی در این است که در کارآفرینی سازمانی فرایند کارآفرینی توسط سازمان طی میشود تا همه کارکنان بتوانند در نقش کارآفرین انجام وظیفه کنند. این نوآوری در سازمان هم به محصولات سازمان و هم به نظامهای مدیریتی سازمان بر میگردد. بطوری که شومپیتر (۱۹۳۴) نوآوری کارآفرینان سازمانی را عامل تفکیک آنها از مدیران میداند(صمدآقایی، ۱۳۸۲، صص ۱۱۷-۱۱۹).
تفاوت کارآفرینی درون سازمانی و کارآفرینی سازمانی در این است که در اولی یک فرد سرمنشأ نوآوری و تحول و کارآفرینی سازمان میشود، اما در دومی تمامی اعضای شرکت و سازمان دارای روحیه کارآفرینی میباشند و این روحیه نوآوری در جاجای سازمان وجود دارد (منصوری،۱۳۸۷، ص۷۴).
۲-۱-۳. مفهوم کارآفرینی سازمانی
نخستین گام جهت شناخت، درک و توصیف مفهوم کارآفرینیسازمانی مطالعه سیر تحول آن است. بدین منظور سیر تحول این مفهوم طی چهار دهه را در شکل ۲-۱ بررسی می‌کنیم (هادی زاده مقدم و رحیمی فیل آبادی،۱۳۸۴،ص۸۶).
شکل ۲-۱: سیر تحول مفهوم کارآفرینی سازمانی
کالینز و مور^[۱۷] (۱۹۷۰)، اولین محققینی بودند که در مطالعات خود، بین کارآفرینی مستقل و سازمانی تمایز قائل شدند و اینطور عنوان نمودند که کارآفرینان مستقل، سازمانهای جدید را بطور مستقل تأسیس میکنند درحالیکه کارآفرینان سازمانی ساختاری جدید را در درون سازمان ایجاد میکنند (صمد آقایی، ۱۳۸۲،ص ۶۶).
کارآفرینیسازمانی رویکردی است که بعنوان یک مفهوم ضروری و مورد نیاز مدیریت مطرح میباشد (والکمن، توکارسکی و گرانهاجن^[۱۸]،۲۰۱۰،ص۳). ویژگی مشترک کارآفرینیسازمانی، تمرکز بر نوآوری و ارائه محصول جدید است. نکته حائز اهمیت این است که مدیران بدون داشتن کارکنان با انگیزه ذاتی بالا نمیتوانند به کارآفرینی سازمانی دست یابند (گاو و لیو^[۱۹]،۲۰۰۴،ص۳۷).
کارآفرین سازمانی معادل واژه لاتین Intrapreneurshipاست که در آن یک فرد آغازگر فعا‌لیت‌های مخاطره آمیز در سازمان است. از طرف دیگر، لازمه‌ Corporate Entrepreneurship(که کارآفرینی سازمانی ترجمه شده) آن است که کل سازمان و کارکنان آن دار‌ای روحیه کارآفرینی شوند (احمدپور داریانی، ۱۳۸۴،ص۶۳).
تعاریف متعدد کارآفرینی سازمانی که در مقالات و کتب مختلف و از دیدگاه صاحبنظران متعدد ارائه شده است، بطور قابل ملاحظهای به هم شباهت دارند. مکنزی و دیکامبو^[۲۰] (۱۹۸۶)، معتقدند که فعالیت کارآفرینانهسازمانی میتواند شامل توسعه یک محصول جدید تا ایجاد یک فرایند اثربخش باشد. جینگ و یانگ^[۲۱] (۱۹۹۰)، کارآفرینی سازمانی را بعنوان فرایند توسعه محصولات یا بازارهای جدید تعریف میکنند. کوراتکو، منتاگنو و هورنسبای^[۲۲] (۱۹۹۰)، کارآفرینیسازمانی را بعنوان ایجاد کسب و کارهای جدید در درون چارچوب شرکتهای مادر توصیف مینمایند. مکگرات، بولیند و ونکاتارامن^[۲۳] (۱۹۹۲)، کارآفرینیسازمانی را بعنوان ابزار شرکتها برای افزایش ثبات اقتصادیشان در بلند مدت تعریف مینمایند و آریلا^[۲۴] (۱۹۹۶)، معتقد است که کارآفرینیسازمانی دارای سه بعد میباشد که عبارتند از: نوآوری، توسعه محصولات، خدمات و فرآیندهای جدید و ریسکپذیری. بطور کلی زهرا با بررسی پیشینه کارآفرینی سازمانی پیبرد که بیشتر تعاریفی که در زمینه کارآفرینی سازمانی مطرح شده است، آنرا بعنوان یک فعالیت نوآورانه در درون سازمان معرفی مینماید(پیرس^[۲۵]، ۲۰۰۳، ص۲۳). در ادامه به برخی از تعاریفی که در زمینه کارآفرینی سازمانی وجود دارد اشاره میکنیم:
کارآفرینیسازمانی عبارتست از مجموعه فعالیتﻫﺎیی که بهرﻩبرداری از مزایای رقابتی نوآوری را در یک سازمان امکان پذیر کرده و رهیافتی در نهادینه کردن نوآوری در سازمانﻫﺎ است. در حقیقت کارآفرینیسازمانی بعنوان دریچهﺍی بسوی بهرﻩبرداری از مزایای رقابتی ماندگار، نوآوری و پیشگامی برای سازمانﻫﺎ قلمداد ﻣﻰشود(کوارتکو و همکاران،۲۰۰۵،ص۳۱۳).
کارآفرینیسازمانی فرایندی است که طی آن سازمانها بدون توجه به محدودیتها، فرصتهای محیطی را شناسایی نموده و با ارائه خدمات و محصولات نوآورانه، نیازهای جامعه را در راستای توسعه پایدار تأمین مینمایند (مقیمی، ۱۳۸۷،ص ۱۶۴).

زمان بر بودن بازده مالی
تامین هزینه‌های مخابراتی
نامحسوس بودن بازده مالی
به روز رسانی شبکه‌ها
تهیه کامپیوتر
هزینه های اتصال به وب
توسعه ماهواره و رایانه
۲-۸- بانک صادرات ایران به عنوان یکی از بزرگترین بانک‌های کشور و گستردگی فعالیت نیازمند استفاده از ابزارهای نوین الکترونیک در ارائه خدمات خود می‌باشد این بانک در حال حاضر بیش از ۳۲۰۰ شعبه در داخل کشور و ۲۳ شعبه در خارج از کشور دارد که سیستم یکپارچه بانکی به نام سپهر یکی از توانمندهای این بانک محسوب می‌گردد. این بانک دارای سرپرستی‌های مختلف می‌باشد که در این پژوهش شهرزابلبه عنوان نمونه برای کل بانک صادرات ایران در جهت رفع موانع پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک در نظر گرفته شده است.

۳-۱ مقدمه :
فصل سوم
روش تحقیق
به طور کلی فرایند تحقیق را اغلب روش علمی تحقیق تعریف می‌کنند که مطالعه منظم رشته معینی از دانش به منظور کشف واقعیتها یا اصول علمی است. بنابراین هدف اصلی تحقیق کسب دانش یا اطلاعاتی است که به طور اخص به یک موضوع یا مسئله مربوط می‌شود و وسائل و مراحلی که در جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات برای رسیدن به یک هدف معین مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش یا متدلوژی تحقیق می‌نامند.
۳-۲- طرح تحقیق
روش انجام پژوهش یکی از مهمترین فاکتورهایی است که بر تحقیق و نتایج حاصله اثر می‌گذارد و غالباً به هدف پژوهش، ماهیت موضوع، امکانات اجرایی تحقیق و فرضیه‌های تدوین شده بستگی دارد. یکی از انواع روش های تحقیق، تحقیق توصیفی است که مجموعه روش‌هایی می‌باشد که هدف آنها توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است و شامل جمع آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه‌ها یا پاسخ به سوالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می‌شود. در این گونه تحقیقات پژوهشگر بدون اینکه دخالت‌های ذهنی یا عملی در «آنچه که هست» داشته باشد، نتایج عینی خود را از موقعیت گزارش می‌دهد و با بهره گرفتن از روش‌های گوناگون به توصیف آن می‌پردازد. در این نوع پژوهش محقق به ترتیب زیر عمل می‌کند:
الف : به جمع آوری اطلاعات واقعی و مفصل از پدیده‌ای ویژه می‌پردازد.
ب :‌ به شناسایی و بررسی مسائل، شرایط و وقایع جاری مبادرت می‌ورزد.
ج: به مقایسه و ارزشیابی وقایع اقدام می‌کند و در نهایت پس از تائید یا رد هر یک از فرضیات به ارائه راهکار اقدام می‌کند.
از نظر هدف و نوع تحقیق کاربردی است. طرح تحقیق این پژوهش، تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی است. چرا که محقق درصدد است تا تصویری از وضعیت موجود با بهره گرفتن از جمع آوری نظرات صاحبنظران و متخصصان مربوطه ارائه نماید.
۳-۳ جامعه آماری
جامعه آماری که به آن جمعیت آماری نیز گفته می‌شود به مجموعه افراد (یا عناصر) دارای ویژگی یا ویژگیهای مشترک اطلاق می‌شود که تحقیق درباره آن انجام می‌شود. کار مهم محقق این است که با دقت و به صورتی کامل جامعه را تعریف کند. تعریف جامعه باید به صورت توصیف دقیق عنصرهایی باشد که به جامعه تعلق دارند و آن را می‌سازند (عمیدی ۱۳۷۸، ۱۰). با توجه به تعریف ،جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه متخصصین، مدیران و صاحب نظران بانک صادرات ایران شهر زابل که با بانکداری الکترونیک آشنایی دارند. که شامل ۵۰ نفرمی‌باشد. این افراد شامل رئیس ،‌ معاونین ، کارشناسان، روسای شعب و معاونین آنها و رئیس دایره در سطح شهرزابل می‌باشند.
۳-۴ نمونه اماری :
به هر زیر مجموعه از جامعه آماری، نمونه گفته می‌شود. برای اینکه بتوان «نمونه» را با اطمینان در تحقیق بکار گرفت «نمونه» باید با روش‌های مورد قبول انتخاب و شرایط معینی داشته باشد.
۳-۴-۱ حجم نمونه
با توجه به اینکه تعداد افراد متخصص و صاحب نظر در حوزه بانکداری الکترونیک در سطح بانک صادرات شهرزابل ۵۰ نفر می‌باشد، نقطه نظرات تمامی این افراد دراین تحقیق بکار گرفته شده اند به عبارت دیگر از نظرات تمام افراد جامعه آماری استفاده شده است. بنابراین سرشماری یا تمام شماری صورت گرفته است. به عبارت دیگر حجم نمونه در این تحقیق همان ۵۰ نفر جامعه آماری می‌باشد.
۳-۵ فرضیه‌های تحقیق
همانطوریکه قبلاً اشاره شده است فرضیه تحقیق مبتنی بر این سوال اساسی «عوامل موثر در ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیک در ایران کدامند؟» است. به این ترتیب فرضیه‌های اصلی تحقیق عبارتند از :
فرضیه ۱- عوامل فنی مانع پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات شهرزابل است.
فرضیه ۲- عوامل فرهنگی مانع پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات شهرزابل است.
فرضیه ۳- عوامل پیاده سازی و مدیریتی مانع پیادهسازی و توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات شهرزابل است.
فرضیه ۴- عوامل مالی مانع پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات شهرزابل است.
نکته‌ای که در اینجا باید به آن اشاره شود آن است که در این تحقیق علاوه بر شناسایی موانع پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات شهرزابل ، رتبه بندی اهمیت این موانع نیز انجام می‌شود بنابراین شش فرضیه فرعی در ادامه ارائه شده است.
۳-۶- متغیرهای تحقیق:
در هر تحقیق علمی برای پاسخ به سوالات تحقیق و یا آزمون فرضیه‌ها، تشخیص متغیرها امری ضروری است چرا که متغیرها ایده اصلی یک پژوهش و مفهومی قابل تغییر است. مهمترین و مفیدترین راه برای طبقه بندی متغیرها و نقشی که در تحقیق بر عهده دارند، تقسیم آنها به دو نوع متغیرهای مستقل و متغیرهای وابسته است.
در این تحقیق، موانع و چالش‌های مختلف در پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات شهرزابل متغیرهای مستقل می‌باشند و محقق آنها را تحت عناوین موانع فنی، موانع فرهنگی، موانع مدیریتی و موانع مالی طبقه بندی نموده است.
همچنین بانکداری الکترونیک متغیر مستقلی است که پژوهشگر درصدد است تا موانع موثر در پیاده سازی و توسعه آن در بانک صادرات شهرزابل را بررسی نماید.
به منظور بررسی تاثیر هر یک از موانع فنی، فرهنگی، مدیریتی و مالی بر پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات شهرزابل ، هر یک از این عوامل بر اساس ادبیات موضوع مطرح شده و مصاحبه با صاحب نظران و خبرگان به ابعاد جزئی تری تفکیک شده است که به شرح جداول ذیل می باشند:
جدول۳-۱- ابعاد در نظر گرفته شده برای موانع فنی

فصل سوم

چارچوب نظری

۳-۱- مقدمه

هدف اصلی نظریه تبین است. عموما قدرت نظریه به قابلیت آن برای گردآوری میزان زیادی از افکار سازمان یافته و اطلاعات مرتبط با یک مسئله­ خاص بستگی دارد و بدین ترتیب نظریه ­ها افکار را دقیق­تر نموده و آن­ها را برای استفاده در یک لحظه­ خاص آماده می­سازند (اسکیدمور، ۳۲:۱۳۷۵). بنابراین استفاده از آراء و نظریات اندیشمندان در مطالعات و به ویژه مطالعات جمعیتی امری لازم و ضروری است و به محقق کمک شایانی خواهد نمود. لذا در این بخش، برخی از نظریات جمعیت شناختی که پیرامون موضوع مرگ و میر است را بیان خواهیم کرد.

۳-۲- مروری بر نظریات موجود

۳-۲-۱- نظریه­ ارتباط توسعه اجتماعی –اقتصادی با میزان مرگ و میر

تفاوت در مرگ و میر بین گروه ­های مختلف اجتماعی و اقتصادی امروز به خوبی شناخته شده است. معمولا تحقیق در این زمینه بر ارتباط بین داده ­های سرشماری و نظام ثبت وقایع حیاتی تکیه دارد. سرشماری اطلاعاتی در مورد ویژگی­های فردی به دست می­ دهند و نظام ثبت وقایع حیاتی اطلاعاتی درباره بازماندگی، مرگ و میر و مهاجرت را بیان می­ کنند. ابن خلدون اولین کسی است که به مسائل اقتصادی و اجتماعی مرتبط با جمعیت به طور واضح اشاره دارد. از نظر او رشد جمعیت در دوره­­های مساعد و شکوفایی قدرت اقوام، افزایش و در دوره­ های نامساعد و افول اقوام، کاهش پیدا می­ کند (ابن خلدون، ۱۳۶۹: ۵۸۲). این نظریه وجود توسعه اجتماعی و اقتصادی را امری مهم در کاهش مرگ و میر می­داند.
خطر مرگ و میر به خصوص مرگ و میر کودکان در شرایط اقتصادی و اجتماعی بالاتر، به علت وجود تغذیه مناسب­تر و اقدامات بهداشتی کافی، کاهش می­یابد، شرایط اقتصادی مطلوب و مناسب­تر باعث افزایش امید به زندگی، بهبود عملکرد نیروی کار فعال، ارتقاء سطح استاندارد­های زندگی و هزینه­ کودکان ( از جمله آموزش ، تفریح ….) و هزینه سالمندان ( از جمله تامین اجتماعی ، بهداشت روان و…) می شود (عمران،۱۹۷۱: ۵۳۱-۵۳۰). قبل از شروع مرحله انتقالی مرگ و میر، عوامل اقتصادی و اجتماعی تاثیر چندان اساسی بر میزان مرگ و میر نداشتند. به بیان دیگر عدم تساوی اجتماعی، دخالت چندان اساسی در میزان مرگ و میر طبقات فقیر و غنی نمی کرد. پزشکی به شکل غیر موثر خود باعث می­شد که حتی فقیرانی هم که به آن امکانات دسترسی نداشتند از این بابت چیزی از دست ندهند (پرسا، ۱۳۷۴ :۳۵).
سازمان ملل متحد نیز تعدادی از شاخص­ های اجتماعی –اقتصادی از جمله درآمد سرآنه، نسبت افزایش واحد مسکونی ساخته شده به افزایش خانوار، هزینه سرانه برای آموزش هر محصل در هر مقطع و را جهت تفکیک کشور­های توسعه یافته، کشورهای درحال توسعه و کشورهای کمتر توسعه یافته را مشخص کرده است (ملل متحد˓۱۹۸۹: ۲۶۰-۲۴۱). موسلی و چن^[۳۰] ، بر این باورند که، عوامل اقتصادی- اجتماعی درقالب سطوح سه گانه اجتماع، خانواده و فرد از طریق عوامل بی­واسطه­ای چون عوامل مرتبط با باروری مادران، آلودگی محیطی، تغذیه ناکافی، صدمات و آسیب­ها و مقاومت فردی در مقابل بیماری­ها باعث کاهش مرگ و میر می­ شود (آقا^[۳۱]˓۲۰۰۰: ۲۰۰).
از نظر کولی^[۳۲]و هاور^[۳۳]، در مناطق با توسعه اقتصادی بالاتر که افراد دسترسی بیشتری به امکانات و ابزار و وسائل دارند و شهرنشینی وسعت بیشتر یافته و درآمد سرانه زیادتر می­ شود، خرید و فروش بازار پر رونق­تر شده و فرد گرائی و تکنولوژی بیشتر و حمل و نقل و ارتباطات در سطح بالاتر است و افراد در شرایط بهداشتی و پزشکی بهتری هستند و از غذای کافی و سالم، مسکن مناسب و آموزش، آب بهداشتی و بهسازی فاضلاب­ها برخورددار هستند. بطور کلی استانداردهای زندگی در سطح بالاتری است و نرخ مرگ و میر نسبت به مناطق بدون امکانات بطور چشمگیری متفاوت است و در این جامعه امید به زندگی در افراد بالاتر است (گلدشیدر^[۳۴]، ۱۹۷۹، ۶۵-۶۴). در مورد کشورهای در حال توسعه بر این عقیده­اند که کاهش مرگ و میر و ورود به مرحله انتقال مرگ و میر تحت تاثیر رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی درون زا نبود، بلکه ارتباط با کشورهای پیشرفته صنعتی و وارد کردن تکنیک درمان و کنترل بیماری­ها از این کشورها عامل تعیین کننده در این زمینه بوده است. به بیان دیگر، کاهش مرگ و میر بیشتر ناشی از عوامل برون زا و کمتر تحت تاثیر رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی این جوامع بوده است. پس از فراهم شدن امکانات تولید گسترده واکسن و دارو در سال­های پس از جنگ جهانی دوم، به ویژه دهه ۱۹۶۰-۱۹۵۰، امکانات مربوط به ریشه کنی، پیشگیری و تا حدودی درمان بیماری­های همه گیر در اختیار کشورهای مختلف قرار داده شد. این امر به کاهش عمومی مرگ و میر، حتی در مناطقی که شاخص­ های توسعه چندان چشمگیر نبود، منجر شد. دیویس و آریاگا^[۳۵] در تحقیقات خود در آمریکای لاتین به این نتیجه رسیدند که در کشورهای آمریکای لاتین تا قبل از سال ۱۹۳۰ کاهش مرگ و میر کاملا در ارتباط با توسعه اقتصادی – اجتماعی بوده است، اما از سال ۱۹۳۰ به بعد این رابطه تغییر کرده و کاهش مرگ و میر بیشتر تحت تاثیر عوامل بهداشتی و درمانی عمدتا وارداتی صورت گرفته است (میرزائی،۱۳۷۱: ۳۰).
همچنین بین شاخص­ های اقتصادی – اجتماعی با سطح مرگ و میر رابطه­ای دوطرفه و متقابل است. یعنی همان گونه که توسعه اقتصادی و اجتماعی سطح مرگ و میر را تنزل می­دهد، تنزل سطح مرگ و میر نیز همراه با سالم شدن محیط است و به نوبه­ی خود از طریق ارتقاء کارائی افراد سبب تسریع توسعه اقتصادی – اجتماعی خواهد شد. افزایش امید به زندگی در بدو تولد نتیجه کاهش میزان مرگ و میر ناشی از بیماری­های مختلف است. کاهش میزان مرگ و میر از طریق بهبود در عوامل بلافصل و بهبود در عوامل بلافصل از طریق عوامل بینابین و بالاخره بهبود در عوامل بینابین محصول توسعه اقتصادی – اجتماعی و پیشرفت در تکنیک­های بهداشتی و درمانی می­باشد.

۳-۲-۲- نظریه­ فرهنگ

شخصیت فرهنگی یک جامعه، نه تنها بر میزان توالد آن اثر می­ گذارد، بلکه در میزان بازماندگی و بقای اعضای آن نیز تأثیر دارد. بسیاری از مرگ و میرها به طور مستقیم نتیجه حوادث محیطی، ورشکستگی اقتصادی، جنگ و سایر حوادث ناگواری است که خارج از کنترل قربانیان قرار دارد. پس از وارسی آثار آب و هوا، محیط زیستی و حوادث ناگوار طبیعی و ساخته دست انسان در می­یابیم که قسمت اعظم مرگ و میر­ها، به گسترش و طبیعت شکل­ گیری آداب فرهنگی مربوط می­ شود. تقریبا در تمام دنیا، جوامع با به کارگیری روش­های شناخته شده و تائید شده، برای نگاه داشتن مرگ و میر در پائین­ترین حد ممکن تلاش می­ کنند، ولی این تلاش­ها غالبا به طور ناآگاهانه، به وسیله بسیاری از آداب و رسوم سنتی که ظاهرا بی ضررند، ضایع و بی اثر می­ شود.
الگوهای فرهنگی و رفتاری که متاثر از آداب و رسوم، عقاید و باورهاست می ­تواند تأثیراتی مثبت و یا منفی بر سلامتی فرد و از آن طریق بر سطح مرگ و میر داشته باشد. اهمیت دادن و رغبت جامعه به جنبه­ های مثبت و موافق با سلامتی و بهداشت در نحوه­ برخورد جامعه با عادات و گرایش­های مضر و مغایر با سلامت و بهداشت در قالب معیارها و ارزش­های عقیدتی و فرهنگی نقش به سزائی در فرهنگ بهداشتی جامعه و در نتیجه بر سطح مرگ و میر دارند. فراگیر شدن و ارتقای سطح سواد و تحصیلات نیز از جنبه­هایی است که از طریق الگوهای فرهنگی و رفتاری مناسب می ­تواند بر سطح بهداشت و مرگ و میر تاثیر داشته باشد مطالعات چند دهه­ اخیر نشان می­دهد که بین سواد و تحصیلات مادران با سطح مرگ و میر نوزادان رابطه­ای نزدیک وجود دارد و با ارتقاء سطح فرهنگی مادران، سطح مرگ و میر نوزادان و اطفال به طور معنی داری کاهش می­یابد (میرزائی ، ۱۳۸۴: ۵۸).
پلانک^[۳۶] فرانسوی نشان می­دهد که تأثیر شرایط اجتماعی روی مرگ و میر نه فقط مربوط به عوامل اجتماعی درآمد و عایدات، بلکه مربوط به سطح فرهنگی نیز می­ شود )عسکری، ۱۳۸۳: ۲۴۲). عوامل اجتماعی و فرهنگی روی سلامت، بیماری و مرگ و میر انسان­ها اثر داشته و دارد (کامیر^[۳۷]، ۱۹۷۱: ۷۷).
“همل"در مقاله­ای تحت عنوان ارائه تئوری فرهنگ برای جمعیت شناسی بیان می­ کند که: فرهنگ می ­تواند تبیین کند که چرا افراد یا جوامعی که به ظاهر از نظر اقتصادی در شرایط یکسان به سر می­برد ولی از نظر آداب و رسوم و زبان متفاوت هستند، در زمینه ­های دموگرافیک، متفاوت عمل می­ کنند. فرهنگ می ­تواند توضیح دهد، چرا جمعیت یک منطقه در طول زمان از نظر دموگرافیک، یکسان عمل می­ کند، هر چند شرایط اقتصادی آنان تغییر می­یابد. بکارگیری فرهنگ، به عنوان مبنای تحلیل، می ­تواند زمینه ­های تبیین را به سطحی بالاتر ارتقاء دهد"(همل^[۳۸]،۱۹۹۰: ۴۵۵).

۳-۳ - چارچوب نظری

در این پژوهش جهت بررسی تحلیل فضایی آمار تصادفات و سرانه مرگ و میر ناشی از تصادفات از نظریه ارتباط توسعه اجتماعی– اقتصادی با مرگ و میر و نظریه­ فرهنگ استفاده شده است. مطالعات و بررسی­ها نشان می­دهد که رشد استفاده از وسایل نقلیه موتوری مهم­ترین عامل در بروز تصادفات جاده­ای است. رشد به کار گرفتن وسایل نقلیه موتوری که توأم با رشد اقتصادی و افزایش سطح درآمد سرانه است، معمولا افزایش تصادفات جاده­ای را به همراه خواهد داشت. این موضوع از آنجا ناشی می­ شود که رشد اقتصادی باعث افزایش بهره برداری از خدمات حمل و نقل و به تبع آن افزایش تعداد سفرها خواهد شد، که در صورت عدم رعایت مقررات و نکات ایمنی، رشد فزاینده­ای را در تعداد تصادفات شاهد خواهیم بود. این نظریه توسعه اجتماعی- اقتصادی را امری مهم در کاهش مرگ و میر می­داند، امروزه در جوامع گوناگون اعم از توسعه یافته و در حال توسعه، توسعه اجتماعی-اقتصادی باعث ازدیاد مرگ و میر شده است .اتومبیل و وسایل حمل و نقل یکی از مظاهر توسعه یافتگی جوامع می­باشد که امروزه به قاتل انسان تبدیل شده است. حتی ابتلاء به بیماری­هایی نظیر ناراحتی­های قلبی، سرطان و ذات الریه که گیدنز به آن­ها اشاره کرده نیز در اثر افزایش سطح توسعه می ­تواند بوجود بیاید یعنی با گسترش تکنولوژی و افزایش توسعه ­یافتگی وسایل حمل و نقل نیز افزایش می­یابد که هم آلودگی را در پی دارد و هم سوانح و هم استرس ناشی از حوادث خود موجب بوجود آمدن یا تشدید بیماری­های جسمی و روحی در اشخاص می­ شود.

توزیع خسارات عموما به وسیله­ عوامل اقتصادی - اجتماعی تحت تأثیر قرار می­گیرد. کشورهای فقیر سهم نامتناسبی از خسارات و مرگ و میر را نسبت به سایر کشورها متحمل می­شوند. در داخل کشورهای فقیر، مردم فقیر از سهم بالاتر خسارات و تلفات ناشی از حوادث جاده­ای و در داخل کشورهای ثروتمند افراد از طبقه­ی ضعیف اقتصادی- اجتماعی نسبت به گروه ­های درآمدی بالا از مرگ و جراحات جاده­ای بیشتری رنج می­برند. این عدم تجانس در خسارات و تلفات میان کشورها و گروه ­های مختلف اقتصادی- اجتماعی در داخل کشور­ها مشکل نابرابری جهانی در مقوله ی سلامت را به تصویر می­کشد. مشکلاتی که می ­تواند از طریق سیاست تمرکز بر روی ایمنی جاده­ها و توجه به گروه ­های آسیب پذیر مورد توجه قرار گیرد. تلفات با افزایش درآمد سرانه رشد می­یابد و در واقع در این مرحله از رشد اقتصادی، ناوگان وسایل نقلیه نیز افزایش می­یابد که عامل اصلی افزایش تعداد تصادفات و تلفات ترافیکی است. در سطوح بالای درآمد که رشد سرانه مالکیت خودرو کندتر می­ شود نرخ کشته­های ترافیکی کاهش می­یابد. گیدنز^[۳۹] معتقد است که، احتمال ابتلا به بیماری­های سخت نظیر ناراحتی­های قلبی، سرطان­ها و ذات الریه به شدت از ویژگی­های اجتماعی تأثیر می پذیرد و هر چقدر افراد از زمینه اجتماعی مرفه­تری برخوردار باشند، احتمال اینکه در مرحله­ ای از زندگی از بیماری­های جدی رنج ببرند کمتر خواهد بود )گیدنز، ۱۳۷۳: ۱۱). مطابق با نظریه­ فرهنگ قسمت اعظم مرگ و میر ها، به گسترش و طبیعت شکل گیری آداب فرهنگی مربوط می­ شود. اهمیت دادن جامعه به آموزش در زمینه ایمنی و کنترل ترافیک و نهادینه کردن قوانین و مقررات عبور از راه ­ها هم توسط راننده گان و هم عابرین پیاده در قالب معیارها و ارزش­های عقیدتی و فرهنگی نقش به سزائی در فرهنگ بهداشتی جامعه و در نتیجه بر سطح این نوع از مرگ و میر خواهد داشت. فراگیر شدن و ارتقای سطح سواد و تحصیلات نیز از جنبه­هایی است که از طریق الگوهای فرهنگی و رفتاری مناسب می ­تواند بر کاهش میزان تصادفات و مرگ و میر ناشی از آن تاثیر داشته باشد.

۳-۴- مدل مفهومی و تجربی تحقیق

عوامل جمعیتی
تعداد مطلق جمعیت
تراکم جمعیت
سهم جمعیت از کشور
عوامل اجتماعی
درصد بی­سوادی
سرانه مرگ و میر ناشی از تصادفات (درون شهری – برون شهری)
عوامل اقتصادی
میزان مالکیت خودرو
درجه توسعه یافتگی

عوامل محیطی
سرانه راه اصلی
سرانه راه فرعی
طول راه اصلی
طول راه فرعی

شکل ۳-۱- مدل مفهومی و تجربی تحقیق

۳-۵- فرضیه ­های تحقیق

فرضیه پاسخی موقتی به پرسش آغازین تحقیق است که به تدریج در جریان مطالعات اکتشافی و آماده ­سازی چارچوب نظری مسأله تحقیق اصلاح شده است. برای درک ارزش این پاسخ لازم است آن را با داده ­های حاصل از مشاهده، مقابله داد و در هر حال درستی یا نادرستی این پاسخ را باید با واقعیات آزمود (کیوی^[۴۰]، .( ۵۵ : ۵۷۵
بر اساس الگوی نظری^[۴۱] ترسیم شده، فرضیات پژوهش به شرح زیر ارائه می­گردد:

• • بین تعداد جمعیت و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات (درون شهری و برون شهری) رابطه وجود دارد.

• • بین سهم جمعیت از کشور و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات (درون شهری و برون شهری) رابطه وجود دارد.

• • بین تراکم جمعیت و و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات (درون شهری و برون شهری) رابطه وجود دارد.

• • بین درصد بی­سوادی و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات (درون شهری و برون شهری) رابطه وجود دارد.

• • بین سرانه­ی مالکیت خودرو و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات (درون شهری و برون شهری) رابطه وجود دارد.

• • بین سرانه­ی راه بر حسب نوع (اصلی– فرعی) و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات (درون شهری و برون شهری) رابطه وجود دارد.

• • بین نوع راه (اصلی – فرعی) و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات (درون شهری و برون شهری) رابطه وجود دارد.

• • بین درجه توسعه یافتگی و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات (درون شهری و برون شهری) رابطه وجود دارد.

فصل چهارم

روش تحقیق

۴-۱- مقدمه

مطالعات و تحقیقات اجتماعی را می­توان بر اساس ملاک­ها و معیارهای مختلفی دسته بندی کرد. انتخاب یک روش یا تکنیک خاص همواره بستگی به شرایط دارد (رفیع پور،۱۳۸۲: ۱۷). روش در یک پژوهش علمی نقش اساسی دارد و پژوهشگر را در نیل به حقیقت و گریز از خطا یاری می­دهد دکارت روش را راهی می­داند که به منظور دستیابی به حقیقت در علوم باید پیمود (ساروخانی، ۱۳۸۰: ۲۴).

۴-۲- روش تحقیق

انتخاب یک روش یا تکنیک خاص همواره بستگی به شرایط دارد (رفیع پور،۱۷:۱۳۸۲). روش تحقیق در هر پژوهش با توجه به موضوع مشخص می­ شود. در این تحقیق موضوع مورد مطالعه تجزیه و تحلیل فضایی آمار تصادفات و سرانه مرگ و میر ناشی از تصادفات می­باشد. این تحقیق بر اساس نوع داده ­های جمع آوری شده، تحقیقی کمی است. مطالعات کمی به بررسی­هایی اطلاق می­ شود که امکان گردآوری مجموعه اطلاعات قابل مقایسه­ ای را از واحدهای مورد مطالعه داشته باشد (طالب،۱۳۸۰: ۲۳). روش به کار گرفته شده در این پژوهش روش اسنادی یا تحلیل ثانویه است. این روش یک مشاهده­ غیر مستقیم است که بر اساس آن شناخت از طریق جمع آوری اسناد و مدارک صورت می­گیرد و پژوهنده مستقیما با واقعیت در تماس نیست (ساروخانی، ۱۳۷۲: ۲۱۸). به علاوه، روش­های اسنادی در زمره­ی روش­ها یا سنجه­های غیر مزاحم و غیر واکنشی به شمار می­آیند. به این دلیل که، هنگام استفاده از دیگر روش­ها نظیر مشاهده، مصاحبه و … مشکل اساسی جمع آوری اطلاعات است و حال آن که به هنگام کاربرد روش­های اسنادی اطلاعات موجودند (همان،۲۵۷).