نمودار(۸-۴) توزیع فراوانی توسعه حرفه ای کارکنان به همراه منحنی توزیع نرمال ۱۳۴
فهرست شکلها
عنوان صفحه
شکل(۱-۱) مدل مفهومی پژوهش ۷
شکل(۱-۲) مدل کارول از مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمان ۳۵
شکل (۲-۲) نتایج و ارزش های ایجاد شده از طریق مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمان در سازمان ها ۴۲
فصل اول:کلیات پژوهش
۱-۱٫مقدمه
آموزش عالی محور اصلی توسعه انسانی در سراسر جهان است. دانشگاهها بخش کلیدی نظامهای آموزشی هستند(آشوین[۱]، ۲۰۰۶) و در حال حاضر، دانشگاهها بهعنوان عامل کلیدی توسعهی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی جوامع بشری، نقش حیاتی در امر آموزش سرمایهی انسانی ایفا میکنند. تجزیه وتحلیل عوامل مؤثر در رشد و توسعهی جوامع بشری اعم از پیشرفته و در حال رشد بیانگر آن است که، کارآمد و اثربخش بودن نظام آموزشی در هر کشور به رشد و توسعهی همهجانبهی آن کشور کمک شایانی میکند. به اعتقاد لیک[۲] (۲۰۰۲)، دانشگاه برای پاسخ به اقتضائات محیط و تضمین بقا و اثربخشی خود در شرایط متحول امروزی باید بتواند خود را بهطور مستمر و به نحو اثربخش بازآفرینی نماید. تحقق این مهم مستلزم آن است که رفع مشکلات کارکنان به ویژه اعضای هیأت علمی در اولویت اول قرار گرفته باشد.
آراسته (۱۳۸۲) معتقد است اعضای هیأت علمی به عنوان بزرگترین سرمایههای هر جامعه و نیز یکی از پراهمیتترین عناصر نظام آموزشی، نقشی بس حساس و سرنوشتساز در تربیت نیروی متخصص و توسعه یافته ایفا میکنند و ثمرهی کار آنان در نهایت، رشد و توسعه جوامع بشری را در پیدارد. بنابراین شناخت متغیرها و مؤلفه های مرتبط با کار آنها اهمیت زیادی دارد ار جمله این متغیرها، مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان است: اِندرلی و تاویس[۳](۱۹۹۸) مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمان را بهعنوان خط مشی و تکنیکی ورای اجبارات قانونی آن و به منظور سوددهی برای کل جامعه، تعریف کرده اند (عبدالهی و همکاران، ۴۵:۱۳۹۲). از نظر کارول[۴](۱۹۷۹)، مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمان، دارای چهار بعد یا مؤلفه اصلی است که عبارتاند از: مسؤولیت اقتصادی، مسؤولیت قانونی، مسؤولیت اخلاقی و مسؤولیت اجتماعی(شربت اوغلی و همکاران، ۷:۱۳۸۹).
کار تیمی: کارتیمی به معنای انجام شدن هر بخشی از کار توسط چندین نفر از همکاران، به صورتی که همه ویژگیها و خصوصیات شخصی تابع برجستگیها و هدف کل باشد(فرهنگ لغت مریام وبستر[۵]،۲۰۱۲). لنچیونی[۶](۲۰۰۴) عنوان کرده که کارتیمی را میتوان از پنج منظر مشاهده کرد که پرداختن به آنها موجب ارتقای کیفیت تیم است که عبارتند از؛ تعهدَُُُُُُُُُُّٰ، اعتماد،َُُُُُِ مسئولیت پذیری، برخورد سازنده و هدفمندی است (عارفی و همکاران، ۳۸:۱۳۹۰).
توسعه حرفهای کارکنان: نوا[۷] (۲۰۰۸) منظور از توسعه حرفهای کارکنانٌُُْْ را مجموعه ای از فعالیتهایی که دانش و مهارت های کارکنان را با هدف انجام موفقیت آمیز وظایف در شغل حرفهای و کسب آمادگی برای تقبل مسؤولیت های آتی بهبود میبخشد، میداند(نوا، ۲۰۰۸، ترجمه پور صُادق، ۱۴:۱۳۸۴).
سازمانها به خصوص دانشگاه علوم پزشکی همدان به عنوان موجودات زندهای که دارای هویت مستقل از اعضای خود میباشند، تصور میشوند(علوی و قلی پور، ۹:۱۳۸۸)، به گونه ای که با این هویت جدید می توانند رفتار کارکنان را تحت تاثیر قرار دهند. این هویت می تواند دارای ارتقاء سازمانی یا بیماری سازمانی باشد. عدم پرداختن به متغیرهای مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمانی، عدم جو مناسب برای کار تیمی، نبود شرایط لازم برای توسعه حرفهای اعضاء می تواند ارتقاء سازمان را به خطر بیندازد. بنابراین برای انجام بهسازی و بهبود وضع سازمان، چارهای جزء شناخت علمی و دقیق هنجارها و شاخص های مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان، کار تیمیو توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی نمی باشد. مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان، چارچوب نظری و ابزاری سودمند برای تجزیه و تحلیل و درک و تغیر محیط کار سازمانی به مدیران می دهد. در این پژوهش تلاش شده است تا به متغیر مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان، اثرات و ارتباط این متغیر بر متغیرهای کار تیمی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی و شناسایی مولفههایی از مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمان که پیش بینی کننده بهتری برای کار تیمی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی در دانشگاه علوم پزشکی همدان هستند، بپردازد تا از منظر نتایج و یافتههای پژوهش بتوان به شناخت نقاط ضعف و راهکارهای مناسب دست یابد.
با توجه به اینکه دانشگاه منشأ همه تحولات اساسی جامعه ازجمله اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است و عنصر اساسی و بسیار تأثیرگذار در این فرایند، کارکنان به ویژه اعضای هیأت علمی میباشند، بنابراین شایسته است با نگاه ویژهای، به مسائل دانشگاه، و اعضای هیأت علمی نگریسته شود. لزوم توجه به محیط کاری اعضای هیأت علمی یکی از وظایف مسئولان مراکز آموزش عالی است. درنتیجه هدف از این پژوهش بررسی رابطه سه متغیر اساسی مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان، کار تیمی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان از دیدگاه اعضای هیأت علمی است.
۲-۱٫ بیان مسئله پژوهش
نظام آموزش عالی به عنوان عامل کلیدی توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جوامع بشری، نقش حیاتی در امر آموزش سرمایه انسانی ایفا می کند. نظام آموزش عالی و دانشگاهها به تدریج پی بردهاند که در شرایط پیچیده و دشوار امروز، بدون داشتن نیروی انسانی متخصص و متعهد قادر نخواهند بود که پاسخگوی نیازهای روزافزون آموزش جامعه خود باشند. مایر[۸](۲۰۰۸)، در این خصوص اعتقاد دارد نیروی انسانی واجد شرایط، عامل باارزش و سرمایه بی پایان در جهت رشد و توسعه سازمانها و کشورها هستند و بزرگترین سرمایه یک کشور و عامل اصلی پیشرفت آن است.
با توجه به اهداف دانشگاهها در تربیت نسل جوان و پرورش جامعهای مولد و محقق و به ویژه اهداف مهمی که دانشگاه های علوم پزشکی برعهده دارند، از جمله: فراهم آوردن امکانات تامین بهداشت و درمان کلیه افراد کشور از طریق گسترش خدمات بهداشتی، درمان و آموزش تربیت نیروی انسانی متخصص، متعهد و توسعه یافته، برای حفظ و افزایش سلامت جامعه و توسعه پایدار کشور، برهمین اساس این موسسات باید ضمن فراهم کردن شرایط لازم برای مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمانی، از بهرهوری بالایی برخوردار باشند (حقیقتفر و ناظم،۱۴۴:۱۳۸۷).
در نتیجه امروزه به دلیل رشد و توسعه سازمان ها و افزایش نقش آنها در اجتماع پیامدهای اجتماعی فعالیتهای سازمانها وتاثیرات آن بر ذی نفعان مختلف اهمیتی روز افزون یافته است. به گونه ای که عملکرد مسئولبیتپذیری اجتماعی سازمانها بر عملکرد جامعه، تاثیرات بزرگی دارد( البرزی و یزدان شناس ،۵:۱۳۸۶). مسئله دیگر اهمیت کار تیمی در سازمانها و به خصوص در دانشگاه است. اثرات کارتیمی هم در سطح سازمانی، هم در سطح گروهی و هم در سطح فردی مشهود است. از جمله این تاثیرات، تضمین کیفیت، تسریع امور، نوآوری، رفتار کارآمدتر، گسترشظرفیتهایکاری، توسعه شخصیت، توسعه حساسیت اجتماعی وغیره میباشد (ماروسی و بنسیک[۹] ۲۰۰۹: ۱۶۹).
از سویی امروزه یکی از شاخص های موفقیت و میزان بالندگی سازمانها نسبت به هم، توسعهحرفهای نیروی انسانی در سازمان است که باعث می شود افراد وظایف محوله را با کیفیت بالاتری انجام داده و از حداکثر توان خود در جهت تحقق اهداف سازمان بهره گیرند. نتایج تحقیقات نشان داده است که توسعه حرفه ای کارکنان باعث افزایش عملکرد سازمان می شود. لذا سازمانهایی که دارای افرادی با سطوح بالای توسعه حرفه ای هستند از عملکرد بهتری برخوردار هستند.
بنابراین دانشگاه ها به عنوان رکن اساسی توسعه هر جامعه، شالوده پویایی محسوب می شوند. در نتیجه جامعه آماری انتخاب شده دانشگاه علوم پزشکی همدان است، و علت این انتخاب بر دو اساس استوار است اول با توجه به اینکه دانشگاه ها منشاء همه تحولات اساسی جامعه از جمله اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است و عنصر اساسی و بسیار تأثیرگذار در این فرایند اعضای هیأت علمی میباشند. بنابراین شایسته است با نگاه ویژهای، به مسائل اعضای هیأت علمی نگریسته شود. لزوم توجه به محیط کاری اعضای هیأت علمی یکی از وظایف مسئولان مراکز آموزش عالی است. علت دیگر بر این باور استوار بود که اگر دانشگاه ها بخواهند در راستای انتظارات جامعه و رسیدن اهداف خود به طور اثربخش حرکت کنند نیازمند نیروی انسانی توسعه یافته می باشند و این مهم در پرتو توجه به فرایند مسؤلیت پذیری اجتماعی سازمانی می تواند محقق شود. همچنین طی بررسی های اولیه و مصاحبه هایی که با اعضای هیأت علمی دانشگاه صورت گرفت عوامل و شرایط محیطی کار مثل مسؤلیت پذیری اجتماعی سازمانی به عنوان دلیل موثر بر توسعه حرفه ای و کیفیت بهتر در شکل دهی کار تیمی اعضای هیأت علمی مطرح کردند. به همین جهت بررسی رابطه مسؤلیت پذیری اجتماعی سازمانی با کار تیمی و توسعه حرفه ای اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان موضع این تحقیق قرار گرفت. لذا این پژوهش در صدد آن است که به شیوه ی علمی به سوال زیر پاسخ دهد:
آیا بین مسؤلیت پذیری اجتماعی سازمانی با کار تیمی و توسعه حرفه ای اعضای هیأت علمی در دانشگاه علوم پزشکی همدان رابطه وجود دارد؟
برای نیل به هدف اصلی پژوهش و پیش بینی احتمالی وجود رابطه بین متغیرهای پژوهش و براساس پیشینه پژوهش، مدل مفهومی تحقیق در شکل (۱-۱) که نشان دهنده رابطه متغیر مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان با کارتیمی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان، طراحی شده است و براساس آن فرضیات تحقیق تدوین گردید. با توجه به دیدگاه مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمانی، کارول[۱۰](۱۹۷۹)؛ کارتیمی، لنچیونی[۱۱](۲۰۰۴)؛ توسعه حرفهای، نوا[۱۲](۲۰۰۸)؛ مدل مفهومی زیر توسط پژوهش گر به عنوان راه کاری جهت هدایت پژوهش ترسیم شده است.
چارچوب مفهومی پژوهش
شکل(۱-۱) مدل مفهومی پژوهش
منابع طراحی مدل پژوهش: کارول(۱۹۹۱)، لنچیونی(۲۰۰۴)، نوا(۲۰۰۸).
۳-۱٫ اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
در گذشته انتظارات متفاوتی از آموزش عالی مدنظر بود، که در سایه تحولات علمی و فنی به مرور دچار تغییر شده است و امروز به آموزش عالی به عنوان یکی از عوامل مؤثر در تحقق سیاستهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نگاه میشود. در این میان دانشگاهها، بهعنوان زیر نظامهای عمده نظام آموزشی عالی در فرایند توسعه یک کشور، بهعنوان مرکزی که به تربیت و آماده ساختن نیروی انسانی کارآمد، شایسته و دارای مهارت، بهمنظور پاسخگویی به نیازهای واقعی جامعه در زمینههای مختلف، نقش حیاتی و کلیدی را بر عهده دارند، چرا که دانشگاهها با بروندادهای خود به جامعه، عملاً در راه توسعه گام برمیدارند. بنابراین شالوده توسعه سیاسی و اقتصادی در دانشگاه ریخته میشود(صادقی و انوری،۱۴۰:۱۳۸۳) و با توجه به اینکه در دانشگاهها، نیروی انسانی یک سرمایه اصلی سازمان محسوب می شود و سازمانها در پی بهره گیری از قابلیتها و مهارت های نیروی انسانی در جهت حداکثر نمودن کارایی و بهره وری خود هستند. لذا مسئلهای که باید به آن توجه جدی کرد، این است که منابع سرمایه انسانی در صورتی که مورد توجه قرار نگیرند یعنی، خوب پرورش نیابند و به ارتقای دانش فنی، رشد و توسعه حرفهای آنها توجه نشود، از دست می روند. دانشگاه(علوم پزشکی همدان) به عنوان یک سازمان پیشرو، ملزم به تعالی سازی مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمانی می باشد و برای نیل به این مقصود نیاز به ایجاد فضای مناسب برای اجرای وظایف سازمان در مقابل جامعه و قبول مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمانی و گسترش کار تیمی و همچنین ارزش قائل شدن برای توسعه حرفهای و افزایش دانش فنی کارکنان در سازمان برای تحقق اهداف متعالی آموزشی خواهد بود تا در جهت بهبود هر چه بهتر سازمان گام بردارند.
با توجه به توضیحات فوق و امکان تحقق اهداف در دانشگاه به برخی از علل و اهمیت پژوهش به شرح زیر می توان اشاره کرد:
- روشها و سبکها و عملکردهای مدیریت به طور گسترده و دامنهدار با مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان ارتباط تنگاتنگ دارد. زیرا که اولآً به وضوح مشخص است که اعمال دانشگاه (علوم پزشکی همدان) بر محیط بیرونی تأثیر بسیاری خواهد داشت و نمی توان سود و زیان ناشی ازآن بر جامعه را نادیده گرفت و ثانیآ اینکه موقعیت چشمگیر دهههای اخیر، سازمانهایی با حدأقل امکانات مادی از یک سو و شکست سازمانهایی با بهترین توانایی مادی از سوی دیگر بیانگر نقش قابل توجه عوامل غیرمادی مثل؛ مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان، کار تیمی و توسعه حرفهای کارکنان در سازمانها و بخصوص سازمان دانشگاهی است و تحقیقات نشان داده که متغیرهای مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمان، کار تیمی و توسعه حرفهای کارکنان، عامل مؤثری در اثر بخشی دانشگاهها است و نادیده گرفتن آنها می تواند خسارت و زیان زیادی را به همراه داشته باشد
- میزان مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان، گسترش کار تیمی، و توجه به توسعه حرفهای و دانش فنی اعضای هیأت علمی، در دانشگاه مشخص می شود. یکی از دلایل مهم پژوهش همین تعیین میزان مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمان، کار تیمی، و توجه به دانش فنی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی دانشگاه است که موفقیت دانشگاه بستگی به میزان توجه دانشگاه به این متغیرها دارد.
- میزان همخوانی متغیرهای مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان، کار تیمی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی در وضعیت کنونی با اهداف دراز مدت دانشگاه روشن می شود.
- ازسویی دیگر رابطه متغیرهای مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان با متغیرهای کار تیمی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی دانشگاه مشخص خواهد شد. بنابراین دانشگاه قادر خواهد بود که مکملهایی را برای پر کردن شکاف و فاصلهی که در رسیدن به اهداف کلی سازمان در نتیجه نقص در این متغیرها وجود دارد را با سیاست های مناسب و ایجاد راحل های لازم پر نماید.
- زمانی بهسازی و بهبود وضع سازمانها و بویژه دانشگاهها بهتر می شود که با رویکردی علمی و دقیق هنجار و شاخص های مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان با متغیرهای کار تیمی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی دانشگاه را شناخت و متناسب با آنها به تدوین برنامه های جبرانی جهت افزایش کیفیت خدمات آموزش عالی پرداخت.
بر این اساس، با توجه به اینکه مطالعه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور به عنوان یکی از نهادهای استراتژیکی که به پرورش نیروهای متخصص و مورد نیاز سازمانها میپردازند، می تواند گامی مهم در زمینه سرمایه گذاری و کاهش هزینه های منابع انسانی سازمانها باشد. لذا با عنایت به نقش محوری و اثرگذار کارکنان و به ویژه اعضای هیأت علمی در توسعه و پیشرفت دانشگاه و تاثیر در چگونگی کیفیت انجام وظایف، مطالعه وضعیت موجود دانشگاه بسیار با اهمیت و ضروری میباشد. در این راستا این پژوهش به مطالعه رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان با کار تیمی و توسعه حرفهای کارکنان دانشگاه می پردازد.
۴-۱٫ اهداف پژوهش
۱-۴-۱٫ هدف کلی
شناسایی رابطه بین مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان با کار تیمی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان از دیدگاه اعضای هیأت علمی این دانشگاه در سال تحصیل ۱۳۹۴-۱۳۹۳٫
۲-۴-۱٫ اهداف جزئی
۱) تعیین وضعیت مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان، کار تیمی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان از دیدگاه اعضای هیأت علمی.
۲) تعیین رابطه مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان با کار تیمی اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان از دیدگاه اعضای هیأت علمی.
۳) تعیین رابطه مسؤولیتپذیری اجتماعی سازمان با توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان از دیدگاه اعضای هیأت علمی.
۴) پیش بینی کار تیمی و توسعه حرفه ای از طریق مؤلفه های مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمان.
۵-۱٫ سؤالهای پژوهش
سؤال۱) وضعیت مسؤولیت پذیری اجتماعی سازمان دانشگاه علوم پزشکی همدان، از دیدگاه اعضای هیأت علمی چگونه است ؟
سؤال۲)وضعیت کارتیمی اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان، از دیدگاه اعضای هیأت علمی چگونه است ؟
|
[یکشنبه 1400-08-02] [ 09:24:00 ب.ظ ]
|
