۴۶/۰

۱۴/۱

۹۴/۴

۷۵/۰

۵۲/۲

ضریب تغییرات

-

۷۰/۵

۲۳/۶

۵۷/۵

۹۲/۱

۲۲/۳

**و* به ترتیب معنی دار در سطح احتمال یک و پنج درصد.

شکل ۳-۱- نمودار اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم بر روی صفت روز تا ۵۰ درصد سبز شدن

شکل ۳-۲- نمودار اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم بر روی صفت روز تا شروع ساقه دهی

شکل ۳-۳- نمودار اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم بر روی صفت روز تا شاخه دهی
۳-۱-۱-۶- مرحله ۵۰ درصد گل دهی
اثر اصلی تاریخ کاشت و اثر اصلی رقم هر دو در سطح احتمال یک درصد بر روی مرحله ۵۰ درصد گل دهی معنی دار شده و اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم در سطح احتمال ۵ درصد بر روی این مرحله معنی دار می باشد (جدول۳-۳). با توجه به جدول مقایسات میانگین (جدول۳-۴)، تاریخ کاشت ۱۰ فروردین با بیشترین زمان برای رسیدن به مرحله ۵۰ درصد گلدهی (۸۸/۶۲روز)، در گروه a قرار گرفته و اختلاف معنی داری با سایر تاریخ های کاشت دارد و بقیه تاریخ های کاشت (۲۵ فروردین، ۹ اردیبهشت و ۲۴ اردیبهشت) نیز به ترتیب در گروه های پایین تر قرار گرفته اند. لازم به ذکر است که تاریخ کاشت ۲۴ اردیبهشت یعنی آخرین تاریخ کاشت پس از ۷۷/۳۹ روز وارد این مرحله شده است. به نظر می رسد که با تاخیر در کاشت گیاه برای دوری از شرایط نامساعد محیطی و برای تولید بذر هر چند به مقدار کم، مراحل مختلف رشدی خود را زودتر به پایان می رساند. مندهام و همکاران (۱۹۹۰)، اعلام می کنند که با تاخیر در کاشت سرعت نمو افزایش یافته و تعداد روزهای از کاشت تا ۵۰ درصد گل دهی کاهش می یابد. رابرتسون و همکاران (۲۰۰۴)، طی بررسی عکس العمل کلزا و خردل هندی به تاریخ کاشت، گزارش نمودند که با تاخیر در کاشت زمان رسیدن به ۵۰ درصد گل دهی و رسیدگی کوتاه تر می شود. در اینجا نیز با تاخیر در کاشت گیاه برای دوری از تنش های محیطی مراحل مختلف فنولوژیکی را زودتر به پایان رسانده است.

در بررسی اثر اصلی رقم نیز، رقم دیررس ساری گول با دارا بودن ۳۳/۵۵ روز بیشترین زمان را برای رسیدن به مرحله ۵۰ درصد گلدهی به خود اختصاص داده و در گروه a قرار گرفته و با دو رقم دیگر اختلاف معنی داری نشان می دهد. رقم هایولا ۴۰۱ نیز با (۵۸/۴۹ روز) در پایین ترین گروه یعنی گروه c قرار گرفته است (جدول۳-۴). همان طور که قبلا نیز ذکر شد، رقم ساری گول دیررس بوده و در نتیجه مراحل مختلف فنولوژیکی را دیرتر سپری می نماید و رقم هایولا۴۰۱ نیز به دلیل زودرس بودن کلیه مراحل رشدی خود را زودتر از دو رقم دیگر سپری می نماید.
با توجه به نمودار اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم (شکل۳-۴)، مشاهده می گردد که رقم ساری گول در تاریخ کاشت اول (۱۰فروردین)، در گروه a قرارگرفته و اختلاف معنی داری با سایر گروه ها دارد. رقم هایولا ۴۰۱ نیز در تاریخ کاشت ۲۴ اردیبهشت در پایین ترین حد و به طور مشترک با رقم RDF003 در همان تاریخ کاشت قرار گرفته است. خصوصیات دیر رس بودن رقم ساری گول و تاریخ کاشت زود هنگام باعث طولا نی تر شدن زمان لازم برای وارد شدن به مرحله ۵۰ درصد گلدهی شده است. رقم هایولا۴۰۱ نیز زودرس بوده و در اکثر مراحل فنولوژیکی کمترین زمان را به خود اختصاص داده است و در اینجا علاوه بر زودرس بودن رقم، تاریخ کاشت دیر هنگام نیز موجب وارد شدن زودتر به این مرحله شده است.
۳-۱-۱-۷- مرحله ۵۰ درصد غلاف دهی
جدول تجزیه واریانس (جدول۳-۳) نشان می دهد که اثر اصلی تاریخ کاشت، اثر اصلی رقم و اثر متقابل آنها بر روی روز تا ۵۰ درصد غلاف دهی در سطح احتمال یک درصد معنی دار می باشد. طولانی ترین زمان برای رسیدن به مرحله ۵۰ درصد غلاف دهی مربوط به تاریخ کاشت ۱۰ فروردین با ۴۴/۷۵ روز و کمترین زمان، مربوط به آخرین تاریخ کاشت یعنی ۲۴ اردیبهشت می باشد که ۶۶/۴۷ روز است و یک اختلاف ۵۸ درصدی بین اولین و آخرین تاریخ کاشت مشاهده می شود (جدول۳-۴). در اینجا نیز مشاهده می شود که تاریخ کاشت زود به دلیل شرایط مساعد محیطی دیرتر نیز به مرحله ۵۰ درصد غلاف دهی رسیده است.
در بررسی اثر اصلی رقم نیز با توجه به جدول مقایسات میانگین مشاهده می شود که رقم ساری گول با مدت زمان ۸۳/۶۷ روز برتر از دو رقم دیگر بوده است و رقم هایولا۴۰۱ زودرس در پایین ترین حد(۳۸/۵۸) و در گروه c قرار دارد (جدول ۳-۴). که دلیل آن خصوصیات ژنتیکی خود رقم از نظر زود رسی و یا دیر رسی بوده است.
نمودار اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم (شکل۳-۵) نشان می دهد، رقم دیر رس ساری گول در تاریخ کاشت ۱۰ فروردین با اختلاف معنی داری بالاتر از بقیه گروه ها قرار گرفته و رقم زود رس هایولا ۴۰۱ نیز در تاریخ کاشت ۲۴ اردیبهشت در پایین ترین گروه قرار گرفته است.
۳-۱-۱-۸- طول دوره گلدهی
جدول تجزیه واریانس (جدول ۳-۳) نشان می دهد، اثر اصلی تاریخ کاشت در سطح احتمال یک درصد بر روی صفت طول دوره گلدهی معنی دار می باشد، ولی اثر اصلی رقم بر روی این صفت غیر معنی دار است. همچنین اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم در سطح احتمال ۵ درصد بر روی صفت مذکور معنی دار شده است. با توجه به جدول مقایسات میانگین، تاریخ کاشت ۱۰ فروردین با ۴۴/۱۹روز با اختلاف معنی داری نسبت به بقیه تاریخ های کاشت و در گروه a قرار گرفته و تاریخ کاشت های بعدی (۲۵فروردین، ۹ اردیبهشت و ۲۴ اردیبهشت) به ترتیب و در گروه های بعدی قرار گرفته اند به طوری که یک اختلاف ۱۸۲ درصدی بین تاریخ کاشت اول (۱۰فروردین) و تاریخ کاشت آخر(۲۴ اردیبهشت) وجود دارد (جدول۳-۴). همان طور که قبلا نیز ذکر شد، در تاریخ کاشت های زود هنگام و البته به موقع در فصل بهار به دلیل شرایط مساعد محیطی گیاه به طور طبیعی رشد می کند و فرصت کافی نیز برای سپری کردن طبیعی مراحل فنولوژیکی پیدا می کند. مارالیان و همکاران (۱۳۸۶)، طی یک بررسی که در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مغان انجام دادند، اثر چهار تاریخ کاشت را بر رشد و عملکرد چهار رقم کلزا مورد ارزیابی قرار دادند و اعلام کردند که اثر تاریخ کاشت بر دوره گل دهی و طول دوره رشد تا پایان گل دهی معنی دار می باشد. عسگری و مرادی دالینی (۱۳۸۶)، نیز اثر تاریخ کاشت را بر روی طول دوره گل دهی معنی دار اعلام می کنند.
در بررسی اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم نیز، رقم RDF003 در تاریخ کاشت اول یعنی ۱۰ فروردین طولانی ترین زمان را به خود اختصاص داده و به طور مشترک با رقم هایولا۴۰۱ در همان تاریخ کاشت قرار گرفته است. هر سه رقم در آخرین تاریخ کاشت (۲۴ اردیبهشت) به طور مشترک کوتاه ترین طول دوره گل دهی را داشته اند (شکل ۳-۶).
۳-۱-۱-۹- طول دوره زایشی
با توجه به جدول تجزیه واریانس اثر اصلی تاریخ کاشت و اثر اصلی رقم بر روی صفت طول دوره زایشی در سطح احتمال یک درصد معنی دار می باشد، ولی اثر متقابل آنها بر روی صفت طول دوره زایشی غیر معنی دار شده است (جدول۳-۳). به طوری که تاریخ کاشت ۱۰ فروردین با ۶۶/۶۱ روز باعث طولانی ترین طول دوره زایشی شده و با قرار گرفتن در گروه a، با سایر تاریخ های کاشت اختلاف معنی داری نشان می دهد. تاریخ کاشت ۲۴ اردیبهشت نیز پایین تر از همه (۷۷/۳۵ روز) و در کلاس مشترک با تاریخ کاشت سوم یعنی ۹ اردیبهشت قرار گرفته است (جدول ۳-۴). جانسون و همکاران (۱۹۹۵)، اعلام می دارند که در کلزا عملکردهای بالا بعد از یک دوره طولانی گل دهی و غلاف دهی در شرایطی که میانگین درجه حرارت روزانه پایین باشد تولید می شود. که در این آزمایش میانگین درجه حرارت برای کاشت های زود هنگام مناسب بوده و عملکرد بالایی نیز از تاریخ کاشت های به موقع و زودهنگام به دست آمده است. گراس (۱۹۶۳)، در بررسی اثر تاریخ کاشت بر مراحل رشد و نمو کلزای بهاره گزارش کرد که با تاخیر در کاشت، زمان مورد نیاز برای رشد رویشی و زایشی کوتاه می شود. در اینجا نیز با تاخیر در کاشت کلیه مراحل رشدی از جمله طول دوره زایشی کوتاه شده و به تبع آن عملکرد نیز کاهش یافته است.
در بررسی اثر اصلی رقم نیز مشاهده می شود که رقم دیر رس ساری گول با ۹۱/۵۵ روز بیشترین و رقم زود رس هایولا۴۰۱ با ۳۸ روز کمترین زمان را برای طول دوره زایشی داشته اند (جدول۳-۴). اوزر (۲۰۰۳)، اعلام می نماید که مدت زمان رسیدگی تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفته و در ارقام مختلف کلزا متفاوت می باشد. در واقع ارقام مختلف با توجه به خصوصیات ژنتیکی طول دوره زایشی مختلفی داشته و در زمان های مختلفی نیز فاز زایشی خود را به پایان می رسانند.
۳-۱-۱-۱۰- کل دوره رشد
جدول تجزیه واریانس (جدول ۳-۳) نشان می دهد، اثر اصلی تاریخ کاشت و اثر اصلی رقم بر روی کل دوره رشد در سطح احتمال یک درصد معنی دار می باشد، ولی اثر متقابل آنها بر روی این دوره معنی دار نمی باشد. با توجه به جدول مقایسات میانگین (جدول۳-۴)، تاریخ کاشت ۱۰ فروردین با کل دوره رشد ۲۲/۱۲۰ روز با اختلاف معنی دار بالاتر از بقیه و در گروه a قرار گرفته است و بقیه تاریخ های کاشت (۲۵ فروردین، ۹ اردیبهشت و ۲۴ اردیبهشت ) به ترتیب در گروه های بعدی قرار گرفته اند و اختلافی در حدود ۶۰ درصد بین اولین تاریخ کاشت (۱۰ فروردین) و آخرین تاریخ کاشت (۲۴ اردیبهشت) وجود دارد. مارالیان و همکاران (۱۳۸۶)، نیز اثر تاریخ کاشت را بر روی کل دوره رشد معنی دار اعلام می نمایند. همچنین اعلام می نمایند که با تاخیر در کاشت طول دوره رویشی و طول دوره رشد کلزا کاهش می یابد. اوزر (۲۰۰۳)، نتیجه گرفت که مدت زمان رسیدگی تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفته و در ارقام مختلف کلزا متفاوت می باشد. هولینگ و استاپر (۲۰۰۱)، گزارش کردند که کاشت دیر کلزا باعث کوتاهی دوره رشد رویشی شده (قبل از گل دهی) و در نتیجه مدت زمان بین گل دهی و رسیدگی نیز کاهش می یابد.
با توجه به جدول مقایسات میانگین (جدول ۳-۴)، رقم دیر رس ساری گول با ۲۵/۱۰۸ روز بالاتر از دو رقم دیگر (هایولا۴۰۱ و RDF003)، قرار گرفته و با آن ها اختلاف معنی دار نشان می دهد. رقم زودرس هایولا۴۰۱ نیز با ۳۳/۸۵ روز در پایین ترین گروه قرار گرفته است، که مربوط به خصوصیات ژنتیکی خود ارقام از نظر زودرسی و دیر رسی می باشد. اوزر (۲۰۰۳)، مدت زمان رسیدگی و به تبع آن طول دوره رشد را علاوه بر تاریخ کاشت، به نوع رقم نیز مربوط می داند. عسگری و مرادی دالینی (۱۳۸۶)، نیز اثر رقم را بر طول دوره رشد در سطح احتمال یک درصد معنی دار اعلام می نمایند.

جدول ۳-۳- ادامه جدول تجزیه واریانس تاثیر تاریخ های مختلف کاشت در ارقام مختلف بر مراحل مختلف فنولوژیک کلزا.

میانگین مربعات

منابع تغییر