این باند خطای مکانی به عنوان سنجشی برای دقت انواع روش­های مکان­ یابی استفاده می­ شود.

۱.۵.۴محاسبه­ی ماتریس اطلاعاتی فیشر:
برای محاسبه­ی باند پایین خطای مکانی و بحث بر روی پارامتر­های آن لازم است تا ابتدا ماتریس اطلاعات فیشر محاسبه شود. با فرض اینکه کلیه اندازه ­گیری­های انجام شده توسط کلیه گره­های مرجع غیر وابسته به یکدیگر باشند می­توان نوشت:

پس از انجام محاسبات می­توان نوشت [۲۹] :

ماتریس M در اقع حامل اطلاعات محل جغرافیایی گره­ هدف نسبت به گره iام و ضریب حامل وزن اهمیت اندازه ­گیری انجام شده از گره iام به فاصله از گره هدف و دارای مقدار بایاس می­باشد.
بنابراین ماتریس اطلاعات فیشر مجموعه ­ای از ماتریس­های اطلاعات جغرافیایی با ضریب اهمیت مربوطه می­باشد.
۲.۵.۴ بررسی وزن­های اهمیت :
برای بررسی رفتاری ضرایب اهمیت تابع به عنوان تابعی از فاصله گره مرجع از گره هدف و بایاس اندازه ­گیری انجام شده درنظر گرفته می­ شود. اگر فرض شود که کلیه اندازه ­گیری­ها با وجود دید مستقیم گره هدف و گره مرجع انجام شود کلیه بایاس­ها صفر می­شوند و می­توان نوشت [۲۹]:

حال اگر فرض شود که بایاس اندازه ­گیری­های انجام شده از مقدار صفر تا بینهایت رشد کنند بنابراین اثر بایاس­ها در اندازه ­گیری­ها در نظر گرفته شده و به ازای مقدار بایاس­­های محدود اندازه ­گیری­های انجام شده با عدم وجود دید مستقیم در تخمین مکان گره هدف شرکت داده می­شوند.
در حالتی که مقدار بایاس­ها بزرگتر شده و به بینهایت میل می­ کنند می­توان نوشت[۲۷] :

همانگونه که انتظار می­رفت با افزایش مقدار بایاس حاصل از اندازه ­گیری ضریب اهمیت آن اندازه ­گیری و سپس میزان دخالت آن اندازه ­گیری در تخمین مکان گره هدف کاهش می­یابد.
پس به طور کلی به ازای مقادیر کوچک بایاس ضرایب اهمیت بسیار متاثر از فاصله گره هدف و گره مرجع می­باشند و در ازای مقادیر بزرگتر بایاس ضرایب اهمیت متاثر از مقدار بایاس اما به صورت معکوس هستند.
شکل زیر تغییرات ضرایب اهمیت را با تغییرات فاصله و مقدار بایاس را نشان داده است. این شکل به­ ازای ضریب تضعیف سیگنال برابر(α ) ۳ و واریانس ثابت نویز ( ۰۰۱. رسم شده اند [۲۹] .

شکل۴-۱۰ : منحنی تغییرات ضرایب اهمیت بر حسب مقادیر بایاس متفاوت [۲۷]
همانگونه که از منحنی­های بالا مشخص است می­توان اضافه کرد که به ازای فاصله­های کوچک بین گره هدف و گره مرجع ضریب اهمیت سیگنال به شدت به میزان بایاس­ها وابسته­اند.
در صورتیکه به ازای مقادیر بزرگتر، فاصله عامل موثرتر واریاس ثابت نویز و میزان فاصله و البته ضریب تضعیف سیگنال است. حال اگر حالتی در نظر گرفته شود که اطلاعات قبلی راجع به بایاس وجود داشته و مقدار بایاس محدود و غیر صفر باشد ضریب اهمیت آن اندازه ­گیری نسبت به حالتی که آن اندازه ­گیری در محاسبات در نظر گرفته نشود (مقدار بایاس بینهایت) مسلما مقدار بیشتری است و نشان داده می­ شود که با بهره گرفتن از آن می­توان به دقت بهتری نیز دست یافت [۲۸] .

شکل ۴-۱۱: باند خطای مکانی بر حسب تغییرات مقدار بایاس [۲۷]
فاصله­یابی بر اساس استاندارد ۸۰۲.۱۵.۴a
استاندارد ۸۰۲.۱۵.۴a لایه فیزیکی و لایه MAC را برای پالس­های باریک فراپهن­باند تعریف کرده است. در این استاندارد فاصله­یابی به صورت انتخابی در لایه فیزیکی تعریف می­ شود.
موج­های ارسالی ابتدایی به صورت بهینه برای ایجاد همزمانی بین فرستنده و گیرنده استفاده می­ شود. با تغییر نرخ ارسال داده از ۱۰۰ کیلو تا ۲۷ مگابیت بر ثانیه همچنان امکان فاصله­یابی در این استاندارد وجود دارد.
پرتکل فاصله­یابی اصلی این استاندارد از روش فاصله­یابی با بهره گرفتن از زمان رسیدن سیگنال­ها در حالت رفت و برگشتی^[۵۲] می­باشد.
این روش از تاخیر زمانی ارسال سیگنال و زمان دریافت پاسخ از گره گیرنده بدست می ­آید که نیاز به همزمانی را بین گیرنده و فرستنده از بین می­برد.
البته همچنان می­ شود در این استاندارد روش اختلاف زمانی رسیدن دو سیگنال از گره مرجع و گره گیرنده^[۵۳] را نیز بکار برد.
هر بسته اطلاعاتی در این استاندارد شامل هدر برای همزمانی، هدر برای لایه فیزیکی و اطلاعات می­باشد.
هدر همزمان­کننده­ بسته­ی اطلاعاتی به گیرنده کمک می­ کند تا خود را برای دریافت اطلاعات اصلی آماده سازد.
هدر لایه فیزیکی بلافاصله بعد از هدر همزمانی آمده و شامل اطلاعاتی چون نرخ ارسال داده و اطلاعات چون طول فریم می­باشد.
ساختار بسته­های اطلاعاتی در این استاندارد برای این پروتکل به صورت زیر می­باشد [۲۷]:
شکل۴- ۱۲: ساختار بسته­ی اطلاعاتی پروتکل فاصله­یاب در استاندارد IEEE.802.15.4a
فصل پنجم:
بهینه­سازی سیستم­های مکان­یاب مبتنی بر فناوری فراپهن­باند
پیشینه­ی تحقیق:
استراتژی­ های طراحی شبکه ­های مکان­یاب:
در طراحی شبکه ­های حسگر باید به چند سوال اساسی پاسخ داده شود. اولین سوالی که مطرح می­ شود این است که مکا­ن­یابی برای چه کاربردی استفاده می­گردد و باید دارای چه مقدار دقت و چه مقدار قدرت تفکیک­پذیری باشد؟
سوال دوم:کدام الگوریتم­ها در این کاربرد بر روی داده ­های ورودی مخلوط شده با نویز بهترین کارایی را دارند؟
سوال سوم: چند درصد از شبکه با توپولوژی منحصر به فرد توسط الگوریتم­ها مکان­ یابی می­شوند؟
سوال چهارم: چقدر باید برای برپایی این شبکه هزینه کرد؟چه تعداد حسگر نیاز است؟مصرف انرژی این حسگرها چقدر است [۱۰] ؟
برای پاسخ دادن به هرکدام از این سوال­ها باید متریک­هایی تعیین گردد و با بهره گرفتن از آن متریک­ها مقایسه بین طراحی­های مختلف انجام شود. برای هر کدام از معیار­های بالا چندین متریک تعریف شده ­اند. مثلا برای محاسبه دقت متریک­هایی چون MAE^[54] و GDE ^[۵۵]وARD^[56] بکارگرفته می­ شود [۲۹]و[۳۰] .
معمولا متریک دقت در اندازه ­گیری­­ها MAE است که به صورت زیر تعریف می­ شود:

یا به عنوان مثال دیگر در تعیین متریک برای مصرف توان، تعداد متوسط تعداد بسته­هایی که هر گره برای انجام یک مکان­ یابی ارسال یا دریافت می­ کند در مصرف توان برای ارسال یا دریافت هر بسته ضرب می­ کنند.

پیشنهاد چهارم

کلیدواژه‌های مورد استفاده در تحقیق

در ادبیات تحقیق مفاهیم مهم و اساسی نظیر مسافر، ارزش مشتری و رضایت­مندی مشتری به چشم می­خورد، که توجه به آن‌ها از ضرورت­های اساسی در تحقیق می­باشد. در ادامه تعریف اولیه هر یک از این مفاهیم بیان‌شده است.
مسافر: مسافر شخصی است که با بهره گرفتن از یک وسیله نقلیه از مبدأ به مقصد منتقل شده، بدون اینکه کوچک‌ترین مسئولیتی در قبال وسیله نقلیه و عملکرد آن داشته باشد.
ارزش مشتری: مجموع ارزش فعلی مشتری و ارزش آتی وی که در ماه­های آینده از حضور در شبکه ارتباطی شرکت ایجاد خواهد کرد[۱].
رضایت مشتری: رضایت، میزان تحقق اهداف مشتری است که در نتیجه تعامل با شرکت ایجاد می­گردد[۲].
پویایی قیمت: عدم ثبات قیمت در فروش بلیت در شرکت­های هواپیمایی با هدف جذب مشتری و کسب درآمد بیشتر.

فصل ۲: مرور ادبیات

مقدمه

افزایش تمایل به سفر از یک‌سو و افزایش شرکت­های ارائه­دهنده خدمات سفر از سوی دیگر سبب بوجود آمدن یک بازار رقابتی شدید در صنعت حمل­ونقل شده است. در چنین شرایـطی، توجه به انتظارات و توقعات مسافران از پیش­نیازهای موفقیت بوده و سودآوری شرکت را تضمین می­ کند. درک انتظارات و توقعات مسافران مستلزم برقراری یک ارتباط مناسب و کارآمد با آن‌ها بوده که در قالب مفهوم مدیریت ارتباط با مشتری(^[۱]CRM) نهفته است. CRM یک فرایند مدیریتی بوده که دربرگیرنده مفاهیم مهمی نظیر رضایت، وفاداری، رویگردانی و ارزش مشتری می­باشد. ازاین‌رو در این فصل، پس از بررسی مفاهیم اساسی صنعت حمل­ونقل در بخش دوم، در بخش سوم به بـررسی مفهـوم مدیریت ارتباط با مشتـری الکترونیکی پرداخته خواهد شد و سپس مفاهیمی نظیر ارزش مشتریان، وفاداری مشتریان و سایر زمینه ­های مرتبط با CRM مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت. ازآنجاکه هدف اصلی این تحقیق، ارائه مدل تعیین ارزش است، لذا در بخش چهارم از این فصل به‌طور مفصل مدل­های تعیین ارزش مشتریان مورد بررسی قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر، با توجه به آنکه تعیین ارزش مشتریان در کنار خوشه­بندی آن­ها تکامل می­یابد، لذا در بخش چهارم، روش­های خوشه­بندی مشتریان نیز بحث خواهد شد.
به‌طورکلی، هدف از این فصل، بررسی فرایند مدیریت ارتباط با مشتری با تمرکز بر صنعت حمل­ونقل و پاسخگویی به سؤالات زیر می­باشد:
مدیریت ارتباط با مشتری چه بوده و در صنعت حمل­ونقل چه نقشی ایفا می­ کند؟
چه عواملی بر رضایت مسافران تأثیرگذار است؟
توجه به چه عواملی بر وفاداری مشتریان و جلوگیری از رویگردانی آن‌ها تأثیرگذار است؟
مدل­های تعیین ارزش مشتریان چه بوده و آیا در صنعت حمل­ونقل نیز کاربرد دارند؟
خوشه­بندی مشتریان چه بوده و چه کاربردی در تعیین مشتریان باارزش دارد؟
روند کلی این فصل در شکل۲- ۱ نشان داده شده است.

شکل۲- ۱ روندکلی مرور ادبیات موضوع

صنعت حمل‌ونقل

واژه حمل­ونقل^[۲] در لغت به معنای انتقال انسان و یا کالا از یک نقطه به نقطه دیگر است؛ لذا با توجه به این مفهوم می­توان صنعت حمل­ونقل را به‌صورت “هرگونه جابجایی اعم از انسان و کالا، از مبدأ به مقصد با هدف مشخص و در مسیر معین با بهره گرفتن از وسیله نقلیه مناسب و در مدت زمان تعیین شده” تعریف کرد. امروزه و با گسترش سفرها، این صنعت در زمره صنایع زیربنایی، پراهمیت و اساسی قرار گرفته و به‌عنوان بخش یا نظام بنیادین در ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر کشور محسوب می‌شود که دستیابی به نظامی قوی، مستحکم، هماهنگ و کارآمد در آن، از ضرورت­های اساسی هر کشور به شمار می­رود. نقش و اهمیت حمل­ونقل با توسعه اقتصادی کشور افزایش می‌یابد، بنابراین توسعه کمی و کیفی آن از طریق سرمایه‌گذاری بیشتر و به‌کارگیری روش­هایی در جهت دستیابی به سیستمی هماهنگ، سریع، مطمئن و قابل‌انعطاف که بتواند نیازهای مسافران را به‌خوبی مرتفع سازد ضروری به نظر می­رسد. حمل­ونقل ریلی، هوایی و دریایی در کنار حمل­ونقل جاده­ای تشکیل دهنده سیستم­های حمل­­ونقل در جهان می­باشد.

اگرچه صنعت حمل­ونقل در زمره صنایع خدماتی بشمار می­رود، اما خصوصیات ویژه­ای که در این صنعت وجود دارد سبب تمایز این صنعت از سایر صنایع خدماتی شده است. ازجمله‌ی این خصوصیات می­توان موارد زیر را برشمرد[۳]:
هر سفر را می­توان به‌عنوان یک سرویس خاص در نظر گرفت، که توسط جنبه­ های خاصی نظیر شرایط جوی، ترافیک، تعداد مسافران و… تحت تأثیر می­باشد. این عوامل بر موفقیت سفر تأثیرگذار بوده و پیش ­بینی وقوع برخی از آن‌ها غیرممکن و یا دشوار است.
خدمات حمل­ونقل قابلیت ذخیره­سازی نداشته و چنانچه مشتری نتواند در زمان مقرر از آن خدمات استفاده نمایند، احتمال ایجاد یک سرویس مشابه با تمامی امکانات سرویس قبل، ناچیز است.
خدمات حمل­ونقل ازجمله خدمات فاسدشدنی هستند. درصورتی‌که میزان تقاضا کم باشد و از تمام ظرفیت موجود به‌درستی استفاده نشود، ظرفیت هدر رفته و شرکت فرصت کسب سود را از دست خواهد داد.
پرداخت هزینه­ها پیش از دریافت خدمات صورت می­گیرد، که این امر سبب می­ شود که مشتری اجازه ترک خدمت را نداشته باشد و یا اینکه در قبال ترک خدمت بایستی جریمه­ای را پرداخت نماید.
به دلیل فضاهای موقت و پراکنده­ای که در حمل­ونقل مسافران وجود دارد، استانداردسازی فعالیت­ها و نظارت­ و کنترل رفتار خدمه سفر دشوار است.

13. 13. فهرست منابع و مآخذ (فارسی) مورد استفاده در پایان نامه به شرح زیر:

13. 13. منتظرقائم. مهدی، (۱۳۸۷)، تاثیر اینترنت بر افزایش سرمایه انسانی و سرمایه ارتباطی اعضای هیئت علمی و دانشجویان مقطع ارشد و دکتری دانشگاه های برگزیده، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره ۴، صص ۱۹۱-۱۸۵.

13. 13. 13. شفیعا. محمدعلی، سهرابی. بابک، رئیسی. ایمان، (۲۰۰۹)، مدلی برای سنجش تحلیلی مولفه های سرمایه های فکری، کنفرانس بین المللی سرمایه فکری.
    
    

    

13. 13. ناجی. سعید، (۱۳۹۲)، روح تکنولوژی مدرن و جایگاه تفکر در مدارس، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شماره اول، صص ۹۳-۱۲۰.

13. 13. مگی. برایان، (۱۳۷۴)، مردان اندیشه، پدیدآمورندگان فلسفه معاصر، طرح نو، صص ۱۱۷-۱۵۰.

13. 13. هایدگر. مارتین، (۱۳۸۴)، پرسش از تکنولوژی، فلسفه تکنولوژی، ترجمه شاپور اعتماد، نشر مرکز، صص ۴-۴۳.

13. 13. بیک زاده. جعفر، پورمحمدی. فریده، (۱۳۸۹)، سرمایه فکری در سازمان های هزاره سوم، فصلنامه عصر کیفیت، شماره ۱۸، صص ۶۵-۶۸.

13. 13. پهلوانیان. حسین، (۱۳۹۱)، سرمایه فکری دارایی پنهان برای برتری در رقابت، ماهنامه مهندسی مدیریت، شماره ۵، صص ۶۴-۶۷.

13. 13. موسوی. عباس، حسینی. یعقوب، مصلح. عبدالمجید، ()، تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد شرکت های دانش بنیان، فصلنامه مطالعات مدیریت، سال بیست و سوم، شماره ۷۰، صص ۷۷-۱۰۱.

13. 13. چوپانی. حیدر، زارع. مجتبی، قاسمی. عقیل، غلام زاده. حجت، (۱۳۹۱)، بررسی رابطه بین سرمایه فکری با نوآوری سازمانی (مطالعه موردی: شرکت سهامی بیمه توسعه)، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره دوم، شماره ۱، صص ۲۷-۵۸.

13. 13. Hargreaves, D.H. (2001). A Capital Theory of School Effectiveness and Improvement, in British Educational Research Journal, Vol. 27(4): 487-503.

13. 13. Bunge, Mario (٢٠٠٣). “Philosophical Inputs and Outputs of Technology”, in Philosophy of Technology: the Technological Condition (an Anthology) by Robert C. Scharff, Val Dusek, Blackwel Publisher, pp.١٧٢-١٨١.

13. 13. Davidson & Associates. (1998). “Math blaster (computer program)". Torrance, CA. Author.

13. 13. Stefánsson, k. k. (2006). “I just don’t think it’s me’ A study on the willingness of Icelandic learners to engage in science related issues". Unpublished Master Thesis, University of Oslo.

13. 13. ۱۵. هزینه‌های تحقیق پایان نامه:

الف. منابع تإمین بودجه پایان نامه و میزان هر یک (ریالی، ارزی، تجهیزاتی و غیره)

از زمان انجام انتخابات دموکراتیک سال ۲۰۰۶ در فلسطین و پیروزی جنبش حماس در انتخابات اسرائیل مبادرت به تحریک اقتصادی نوار غزه و کرانه باختری کرد. حماس کنترل کامل غزه را به دست آورد. آرامش نگران کنندهای غزه را فرا گرفت. نظامیان حماس پایگاه های دولت خودگردان در غزه را تصرف کردند. این درگیریها موجب کشته شدن بیش از ۱۰۰ فلسطینی شد. در ۱۴ ژوئن محمود عباس دولت وحدت ملی به رهبری اسماعیل هنیه، از گروه حماس را به اتهام تلاش برای کودتا نظامی علیه تشکیلات خودگردان نقض قانون اساسی قانون تشکیلات خودگردان برکنار کرد. محمود عباس وعده داد که در زمان مناسب انتخابات زودرس را برگزار خواهد کرد.^[۳۶۳] در روز ۱۷ ژوئن محمود عباس به سلام فیاض دستور داد تا دولت نجات ملی را تشکیل دهد. اسماعیل هنیه، نخست وزیر دولت وحدت ملی برکناری خود را به رسمیت نشناخته و ادعای کودتا علیه دولت خودگردان را رد کرد.^[۳۶۴]

براساس ماده ۱۱۰ فصل نهم قانون اساسی فلسطین در صورتی که رئیس تشکیلات خودگردان دولتی را معزول کند، فقط میتواند درخواست برگزاری انتخابات زود هنگام کند. طبق بند ۱ و ۲ ماده ۱۱۰، رئیس تشکیلات خودگردان می تواند تنها در دوره سی روزه شرایط اضطراری اعلام کند و پس از آن باید انتخابات برگزار شود.^[۳۶۵]
از زمان انتخابات دموکراتیک ۲۰۰۶ تا برکناری اسماعیل هنیه در ژوئن ۲۰۰۷ تحریک اقتصادی بین المللی و محاصره اسرائیل شامل نوار غزه و کرانه باختری بود و پس از جدائی سیاسی میان حماس و فتح تحریک کرانه باختری لغو شد و حال آن که تحریم غزه کماکان ادامه دارد دستاویز اصلی اسرائیل گوشمالی مردم فلسطین سرباز زدن حماس از پذیرش این سه شرط است به رسمیت شناختن اسرائیل، متوقف کردن همهی اعمال خشونت آمیز و پذیرش قطعنامههای پیشین^[۳۶۶] اسرائیل برای از بین بردن مقاومت مردم فلسطین تصمیم به نابودی حماس و حزب الله گرفت.^[۳۶۷]
پس از یک دست شدن حاکمیت در غزه این شهر تحت محاصره ایی اقتصادی قرار داشت. اسرائیل تمامی راه های ورودی به غزه را مسدود کرده است. اسرائیل ادعا میکند که این عمل به منظور ممانعت از حملات موشکی حماس به اسرائیل میباشد. همچنین اسرائیل مانع ارسال منابع غذایی و سایر کمکهای بشر دوستانه به غزه شده است. نماینده امور کمک رسانی سازمان ملل متحد که مسئول توزیع غذا میان مردم غزه میباشد، در محکوم کردن اسرائیل به آن چیزی که او تنبیه دسته جمعی مینامد به سازمانهای حقوق پیوسته است اسرائیل مدعی است که غزه مشکل سوخت ندارد حال آن که ساری باشد رئیس سازمان گیشا یک سازمان حقوق بشری اسرائیلی، اظهار داشت که در پنجم ژانویه ذخیره سوخت کارخانه برق غزه تمام شده است. سازمان گیشا علیه محاصره اقتصادی غزه به دیوان عالی اسرائیل شکایت کرده است.^[۳۶۸]
یکی دیگر از تحولات فلسطین شکستن محاصره غزه و منفجر کردن دیوارهای مرزی غزه با مصر در منطقه رفح بود. یک و نیم میلیون فلسطینی در زمینی به مساحت ۳۶۰ کیلومتر در غزه متراکم هستند (۴۵۰۰ نفر در هر کیلومتر) که اقتصاد آن به شدت وابسته به اسرائیل است. طی سالهای گذشته حدود ۴۵هزار فلسطینی ساکن غزه به عنوان یک نیروی کار ارزان در اسرائیل مشغول فعالیت بودند که از این تعداد روز به روز کاسته شده است. در حال حاضر گفته میشود درصد بیکاری در غزه به بیش از ۵۰ درصد رسیده است و نیمی از درآمد نیروی کار این منطقه به دستمزدهایی وابسته است که از طریق دولت خودگردان (و در حال حاضر توس حماس) بین آنان توزیع میشود. گذرگاه رفح تنها گذرگاه مسافرتی و راه دسترسی ساکنان نوار غزه به جهان خارج است که از ژوئن ۲۰۰۷ کاملا بسته شد در واقع با یکدست شدن حاکمیت غزه توسط حماس و برچیده شدن نهادهای رسم وابسته به دولت خودگردان مرزهای شمالی و جنوبی این منطقه بسته شد و غزه به زندانی مبدل شد که حماس باید آن را اداره میکرد. فشارهای اقتصادی بر ساکنان غزه زمانی به مرز فاجعه رسید که اسرائیل ارسال سوخت به غزه را متوقف کرد و در نتیجه دو نیروگاه تولید برق در غزه یکی پس از دیگری از کار افتاد. در همان حال اسرائیل به حملات هوایی خود ادامه میداد و حتی تصمیم داشت حملات سراسری و زمینی خود را آغاز کند. در مقابل این امر حماس دو تاکتیک جالب توجه را همزمان پیش میبرد که یکی ادامه حملات موشکی به شهرکهای یهودی نشین اسرائیل بود تا نشان دهد تنها این حماس است که پرچمدار مقاومت و مبارزه علیه تجاوزات اسرائیل است و از سوی دیگر با برپایی تظاهرات زنان و کودکان شمع به دست افکار عمومی منطقه و جهان را متوجه فاجعه محاصره اقتصادی در غزه میکرد. این دو تاکتیک فضا را برای حماس آماده کرد به نحوی که افکار عمومی جهان را علیه اسرائیل برانگیخت و حتی منجر به تشکیل چند جلسه متوالی از سوی شورای امنیت شد و رفتار اسرائیل مورد انتقاد شدید جهانی قرار گرفت. در نهایت حماس تعدادی از زنان عضو جنبش خود را روانه مرزهای با مصر کرد که با ماموران مرزبان مصری درگیر شدند. سرانجام جوانان طرفدار حماس با منفجر کردن دیوارهای سیمانی مرز هزاران فلسطینی را روانه شهرهای عریش، شیخ زاید و رفح کردند. بیش از یک هفته فلسطینیها در مرز مصر و غزه در رفت و آمد بودند و حتی تعدادی با گرفتن پاسپورتهای مصری خود را به کشورهای دیگر رساندند. دولت حسنی مبارک که در برابر یک عمل انجام شده قرار گرفته بود، ابتدا از این امر استقبال کرد اما پس از آن در اثر فشارهای امریکا و اسرائیل مجبور به بستن دوباره مرزها شد. شکستن مرزهای رفح ابتکار عمل فوق العادهیی بود که در سایه آن حماس توانست نفسی تازه کند و به دنیا اعلام کند اگر در شرایطی اضطراری قرار گیرد، میتواند دست به اقدمی بزند که طرفهای منطقه ایی و بین المللی را درگیر معضلات متعدد و لاینحلی سازد.^[۳۶۹] حصر غزه موجب اعتراضهای مردمی در سراسرجهان شد.^[۳۷۰]
در ۱۹ ژوئن ۲۰۰۸ آتش بس به مدت ۶ ماه این اسرائیل و حماس اعلام شد.^[۳۷۱] حماس خواستار متوقف شدن تاخت و تاز تهاجم اسرائیل به غزه شد. حماس خواستار قطع محاصره اقتصادی که از سوی اسرائیل به مردم غزه تحمیل شده است، شد.^[۳۷۲]
اسرائیل و آمریکا با همکاری مصر راه های ورودی به غزه را مسدود کردهاند. کمکهای بشر دوستانه به اندازه محدود اجازه ورود به غزه دارد و تقریبا هیچ کس نمیتواند از غزه خارج شود.^[۳۷۳]
محاصره مذکور شامل تدابیر مختلفی از جمله ایجاد موانع واردات کالا به نوار غزه و بستن گذرگاههای مرزی به روی افراد و کالاها و خدمات بوده که گاهی چندین روز ادامه یافته است. کاهش ارسال سوخت و برق نیز از آن جمله به شمار میآید. همچنین اقتصاد غزه به علت آنکه اسرائیل مساحت دریایی اطراف غزه را برای صیادان فلسطینی محدود ساخته، به شدت آسیب دیده است مضاف بر آنکه ایجاد منطقه ورود ممنوع در طول مرز میان نوار غزه و اسرائیل و به تبع آن کاهش اراضی برای فعالیتهای کشاورزی و صنعتی فلسطینیان بر مشکلات اقتصادی فلسطینیان ساکن نوار غزه افزوده است.^[۳۷۴]
گفتار دوم: نقض قوانین حقوق بشر دوستانه توسط اسرائیل در جنگ غزه^[۳۷۵]
بررسی اعمال ارتش اسرائیل در طی این عملیات بیانگر نقض جدی و مکرر حقوق بین الملل بشر دوستانه میباشد.
در سطور زیرین به موارد نقض حقوق بین الملل بشر دوستانه در جنگ غزه توسط اسرائیل میپردازیم.
اسرائیل مدارس، بیمارستانها، آمبولانسها و مناطق حمایت شده سازمان ملل متحد را هدف قرار داد. او مدعی است که حمله به غزه به عنوان عمل دفاع از خود در مقابل حملات موشکی حماس به جنوب اسرائیل پس از اتمام آتش بس شش ماهه میباشد. ولی واقعیت این است که آتش بس شش ماهه از حملات موشکی حماس به جنوب اسرائیل توسط اسرائیل نقض شده بود. در چهارم نوامبر ۲۰۰۸ اسرائیل در یک حمله نظامی، شش نیروی نظامی حماس را به قتل رساند. در ۵ نوامبر ۲۰۰۸ حماس در یک اقدام تلافی جویانه ۳۵ موشک قسام به اسرائیل شلیک کرد.
هدف اسرائیل از این حمله دفاع از مردم خود نبوده بلکه هدف اسرائیل نابودی دولت حماس میباشد با عدم رعایت اصل تمایز در حمله نظامی که موجب کشته شدن صدها غیر نظامی و نابودی ساختمانهای نظامی شده است، حقوق بین المللی بشر دوستانه را نقض کرده است و در نتیجه یک فاجعه انسانی در غزه ایجاد شده است.
اسرائیل به پروتکلهای الحاقی به کنوانسیونهای ژنو نپیوسته است. ولی بسیاری از مفاد پروتکل اول به عرف تبدیل شده و لذا برای اسرائیل لازم الاجرا میباشد. مضافا بر این که دادگاه عالی دادگستری اسرائیل اصل تناسب را در آرا خود پذیرفته است.
ماده (۸) ۵۱ پروتکل الحاقی اول ۱۹۷۷ کنوانسیونهای ژنو مقرر میدارد:
هیچ کدام از موارد نقض این ممنوعیتها موجب نفی تعهدات حقوقی طرفهای مخاصمه نسبت به سکنه و افراد غیر نظامی و از جمله تعهد نسبت به انجام اقدامات احتیاطی پیشبینی شده در ماه ۵۷ نمیشود.^[۳۷۶]
حتی با این فرض که ادعای اسرائیل دال بر نقض حقوق بشر دوستانه توسط حماس صحیح باشد، از انجائی که حقوق بین الملل بشر دوستانه براساس عمل متقابل نمیباشد، لذا حقوق بین الملل بشر دوستانه حتی در صورت صحت ادعای اسرائیل در مورد نقض این حقوق توسط حماس، به اسرائیل اجازه نمیدهد تا کنوانسیونهای ژنو را نقض کند. اسرائیل مدعی است که حماس مقررات کنوانسیونهای ژنو مبنی بر عدم استفاده نظامی از مناطق غیر نظامی را نقض کرده و سپر انسانی درست کرده است^[۳۷۷] حتی در صورت صحت ادعای اسرائیل این کشور از انجام تعهدات خود طبق کنوانسیونهای ژنو بری نخواهد شد.
بند اول: شلیک گلوله به سمت غیر نظامیها
بر طبق گزارش سازمان حقوق بشری فلسطینی المیزان، ۱۳۴۲ فلسطینی در جریان این عملیات کشته شدهاند. برخی از آنها طی حمله هوایی و برخی با گلوله باران توپخانه و برخی توسط تانکهای اسرائیلی و بالاخره گروهی نیز توسط گلوله مستقیم سربازان اسرائیلی کشته شدهاند.^[۳۷۸] ۹۰۷ نفر از این تعداد پس از حمله زمینی اسرائیل به غزه در ۴ ژانویه ۲۰۰۹ کشته شده و هزاران نفر مجروح شدهاند که ۳۵۰ نفر از آنها جراحت عمده و جدی برداشتهاند.
تعداد زیاد قربانیان در چنین زمان کوتاهی بررسی این که چه تعدادی از کشته شدگان در عملیات نظامی درگیر بودهاند را مشکل میکند. به هرحال براساس آمار ۳۱۵ نفر از کشته شدگان زیر ۱۸ سال بودهاند. که ۲۳۵ نفر از این تعداد کمتر از ۱۶ سال داشتهاند. ۱۱۵ نفر از کشته شدگان زن بودهاند که حداقل ۸۳ زن بالای ۵۰ سال در میان کشته شدگان بوده است. این ارقام حداقل قربانیان غیر نظامی این جنگ میباشند. یعنی با فرض اینکه تمامی کشته شدگان مرد بالای ۱۸ سال مستقیما در عملیات دفاع از غزه فعال بوده باشند، این تعداد حداقل کشته شدگان غیر نظامی در جنگ غزه میباشد. در حالی که بر طبق گزارش بت سلم سازمان حقوق بشری غیر دولتی اسرائیل بسیاری از مردان کشته شده در این جنگ غیر نظامی بوده و در عملیات دخالتی نداشتهاند.^[۳۷۹]
حقوق بین الملل بشر دوستانه اصولی را بنا نهاده است که هدف آن حمایت از غیر نظامیان و کاهش هرچه بیشتر صدمه به این افراد در جریان یک مخاصمه مسلحانه میباشد. برای مثال از نیروی نظامی خواسته شده است تا میان رزمندگان و غیر نظامیان تمایز قائل شوند و حمله به غیر نظامیان مطلقاً ممنوع میباشد. حمله تنها به اشخاص یا اهداف نظامی مجاز میباشد که مستقیما در عملیات مخاصمانه مسلحانه دخالت داشته باشند و ماه (۲) ۵۲ پروتکل اول الحاقی مقرر میدارد.
حمله ها منحصرا باید به هدفهای نظامی محدود گردد تا آنجا که به اموال مربوط میباشد هدفهای نظامی محدود به اموالی که به لحاظ ماهیت محل، هدف یا کاربرد آنها سهم بیشتری در عملیات نظامی داشته و تخریب کلی یا جزئی تصرف یا از کار انداختن آنها در شرایط زمانی موجود یک مزیت نظامی معین محسوب شود.^[۳۸۰]
حتی وقتی که به هدفی که تمامی شرایط ماده فوق را احراز کند حمله میشود لازم است که کلیه اقدامات احتیاطی برای اطمینان از عدم صدمه به غیر نظامیان تا حد ممکن انجام شود. بنابراین همانطور که ماده ۵۷ پروتکل اول مقرر داشته است:
“ضروری است که کلیه احتیاطهای ممکن در انتخاب وسایل و شیوه های حمله به عمل آورده شود تا در هنگام حمله از خسارت جانی اتفاقی به غیر نظامیان مجروح شدگان و غیر نظامیان و نیز آسیب رساندن به اموال غیر نظامیان اجتناب نموده و یا آن را به حداقل برسانند.”^[۳۸۱]
از لحاظ تراکم جمعیت غزه پر جمعیتترین منطقه جهان است. در سال ۱۹۴۸ نود هزار نفر بومی در غزه زندگی میکردند جمعیت این منطقه در حال حاضر ۴/۱ میلیون نفر است این بدان معناست که ۳۷۰۰ نفر در هر کیلومتر مربع زندگی میکنند.^[۳۸۲] لذا بدیهی است که اعمال مقررات فوق در این منطقه بسیار مشکل میباشد و هرگونه خطایی در شلیک توپخانه یا بمباران هوایی موجب کشتار تعداد زیادی از غیر نظامیان و تخریب اماکن حمایت شده میگردد.
بند دوم: عدم رعایت اصل تمایز
بیشتر ساختمانهایی که هدف حمله اسرائیل قرار گرفتهاند مانند ادارات، مساجد، و خانه های مسکونی ساختمانهایی با کاربرد غیر نظامی بودهاند. سخنگوی ارتش اسرائیل ادعا کرده است که از بیشتر این ساختمانها استفاده نظامی شده و نیروهای حماس داخل این ساختمانها به سمت اسرائیل موشک پرتاب میکردهاند. به ادعای اسرائیل این ساختمانها یا منبع حمله به اسرائیل و یا محل ساخت سلاحهای دست ساز علیه اسرائیل میباشند. ارتش اسرائیل هیچ گونه مدرکی دال بر صحت ادعای خود به جهانیان ارائه نکرده است.^[۳۸۳]جمعیت حقوق بشری اسرائیلی بت سلم اظهار داشته است که صحت ادعای ارتش اسرائیل غیر ممکن است. حداقل در یک مورد که ارتش اسرائیل فیلمی را که در وب سایت خود قرار داده است نشان میدهد که فلسطینیها در حال گذاشتن موشک در داخل یک کامیون هستند و در انتهای فیلم کامیون مورد اصابت گلولههای هلی کوپتر ارتش اسرائیل قرار گرفته و هشت فلسطینی کشته شدهاند. بت سلیم در مورد این فیلم تحقیق کرده است، واقعیت این فیلم به این شرح بوده است که این هشت فلسطینی غیر نظامی کپسولهای اکسیژن و سایر وسایلی را که برای یک کارگاه ریخته گری استفاده میشده است را به کامیون بار کردهاند و در همان زمان توسط هلی کوپترهای نظامی اسرائیل گلوله باران شده و همگی در دم جان سپردهاند.^[۳۸۴]
درست است که استفاده از سپر انسانی موجب از دست رفتن حمایت غیر نظامیان میشود، ولی بار اثبات این ادعا که حماس با استفاده نظامی از اماکن غیر نظامی مرتکب نقض کنوانسیونهای ژنو شده است، به عهده رژیم اسرائیل میباشد. زیرا در قانون اصل بر برائت است لذا در صورتی که اسرائیل چنین اتهامی را به حماس وارد میکند، خود مجبور به اثبات مدعای خویش است. به هر حال کنوانسیون مقرر میدارد در صورت وجود هرگونه ابهامی در مورد غیر نظامی بودن یک محل یا افراد ساکن در آن دولت متخاصم موظف به رعایت مقررات کنوانسیون بوده و بنا را بر غیر نظامی بودن آن منطقه در نظر بگیرد. ماده (۳)۵۲ پروتکل اول ۱۹۷۷ کنوانسیونهای ژنو مقرر میدارد:
“در صورت تردید نسبت به این که اموال مانند مکانهای عبارت، خانه و یا سایر محلهای مسکونی و یا مدرسه که به طور معمول به مقاصد غیر نظامی اختصاص دارند به نحوی مورد استفاده قرار میگیرند که نقش موثری در عملیات نظامی داشته باشند، فرض بر آن خواهد بود که چنین نقشی ندارند.”^[۳۸۵]
لذا تا زمانی که رژیم اسرائیل نتواند ثابت کند که از این مکانهای غیر نظامی، استفاده نظامی شده است نمیتوان به اعتبار ادعای ارتش اسرائیل این دولت را از مسئولیتهای بین المللی خود در قبال تعهدات حقوق عرفی و قراردادی جنگ بری کرد.
در طی این عملیات ارتش اسرائیل از سلاحهای غیر دقیق که دامنه و ظرفیت تخریبشان بسیار زیاد است استفاده کرده است. به عنوان مثال: ارتش قبل از ورود نیروهای زمینی اسرائیل به نوار غزه به طور گستردهای به وسیله توپخانه به غزه حمله کرد برای چند ساعت سربازان، با پشتیبانی توپخانه، غزه را گلوله باران کرده و پیشروی کردند. براساس گزارشهای روزنامه اسرائیلی هارتض از این دیوار آتش، برای ورود اسرائیل به بیت هانون جبل یا وخان یونس استفاده شد.^[۳۸۶]
حتی پس از ورود سربازان اسرائیلی به غزه ارتش اسرائیل کماکان با توپخانه به غزه شلیک میکرد. استاندارد انحراف شلیک توپخانه حدود ۱۲-۱۰ متر است و دامنهای که کشته شدن افراد در دیوار آتش توپخانه بسته به محل استقرار توپخانه حدود ۱۲-۱۰ متر میباشد.^[۳۸۷]
با توجه به این که دامنه انحراف و تراکم جمعیت خارج از استاندارد نوار غزه استفاده از آتش توپخانه به طرز قابل توجهی احتمال کشته شدن غیر نظامیان را افزایش میدهد. در واقع، غیر نظامیان نوار غزه در گذشته نیز توسط شلیک توپخانه اسرائیل کشته شدهاند در نوامبر ۲۰۰۶ نیز این عمل انجام شده است.
در طی این جنگ ارتش اسرائیل از گلولههای خمپاره نیز استفاده کرده است. یکی از مقامات ارتش در این جنگ، در مصاحبهای با روزنامه اسرائیلی هارتض اعلام داشته است که من به خاطر نمیآوردم که در گذشته از خمپاره در غزه استفاده کرده باشیم دلیل عدم استفاده از خمپاره این است که خمپاره حتی غیر دقیقتر از توپخانه است و دامنه انحراف آن بسیار زیاد است. در ۶ ژانویه ۲۰۰۹، ارتش اسرائیل یک خمپاره در اردوگاه پناهندگی جبلیه در نزدیکی مدرسه سازمان ملل متحد شلیک کرد. در نتیجه این عمل غیر نظامیانی که به مدرسه سازمان ملل متحد پناه برده بودند مورد اصابت خمپاره قرار گرفتند و بیش از چهل غیر نظامی توسط این گلولهها کشته شدند. در کنار این مدرسه یک خانه مسکونی قرار داشت که ساکنین آن خانه همگی در اثر اصابت این خمپاره کشته شدند. چند روز پس از آن خبرگزاریها به نقل از ارتش اسرائیل اعلام کردند که سربازان اسرائیلی یک خانه را در نزدیکی مدرسه سازمان ملل شناسایی کردهاند که از آن خانه به طرف اسرائیل موشک پرانی میشده است. اسرائیل هیچ گونه مدرکی دال بر صحت ادعای خود ارائه نکرده است و این ادعا پس از حمله به مدرسه سازمان ملل جهت توجیه این عمل انجام شد. ولی با فرض این که ادعا صحت داشته باشد حمله به منطقهای با تراکم جمعیت استثنائی غزه در پاسخ به حملات موشک دست ساز بوسیله خمپاره اصل تناسب را نقض کرده است.^[۳۸۸]
علاوه بر موارد فوق در طی این جنگ ارتش اسرائیل از فسفر سفید استفاده کرد فسفر سفید موجب سوختن شدید پوست و ساختمانها میشود. اسرائیل برای استفاده از این سلاح دلیلی ارائه نکرده است ولی اسرائیل استفاده از این سلاح را در جنگ غزه تائید کرده است. حقوق بین الملل بشر دوستانه استفاده از این سلاح را ممنوع نکرده است و از انواع سلاحهای شیمیایی ممنوعه محسوب نمیشود ولی استفاده از این سلاح، اصل مهم تناسب را نقض میکند. عدم ممنوعیت استفاده از این سلاح در برخورد با اهداف نظامی است و نه از طریق هوا و نه حمله به منطقهای با تراکم جمعیتی غزه، در پاسخ به حملات موشکهای دست ساز قطعا این عمل نقض قانون میباشد. طبق پروتکل سوم الحاقی به کنوانسیون ممنوعیت یا محدودیت استفاده از برخی سلاحهای متعارف که بیش از حد مضر هستند، استفاده از سلاحهایی را که موجب صدمه جدی به غیر نظامیان میشود، ممنوع میباشد. اسرائیل عضو این کنوانسیون نیست، ولی این قاعده از کنوانسیون براساس دو اصل عرفی حقوق بشر دوستانه بین المللی برای اسرائیل واجب الاجراست. این دو اصل عبارت از تمایز و اصل عدم صدمه و زجر غیر ضروری به قربانیان میباشد.^[۳۸۹] لذا استفاده از فسفر سفید توسط اسرائیل به دلیل این دو قاعده عرفی تخطی اسرائیل از حقوق بین الملل و نقض آشکار آن میباشد.
بند سوم: عدم رعایت اصل تناسب
در طی حمله و پس از آن شبکه های خبری بین المللی گزارشهای متعددی دال بر استفاده از نیروی نظامی سنگین منتشر کردند. حملات ارتش اسرائیل در آخرین روز جنگ غزه بی سابقه بود، در آخرین روز هیچ خانهای را از حمله مصون نداشتند. سربازان مجاز به حمله به هر خانهای را که به زعم خود احتمال میدادند که از آن استفاده نظامی شود، بودند. در زمانی که ارتش اسرائیل به بیت الحیا حمله کرد، به طور متوسط از هر دو خانه یک خانه را تخریب کردند. سربازان از فرماندههای اشکنازی خود دستور حمله وسیع و آتش بار پی در پی را داشتند. استفاده وسیع از نیروی نظامی وقتی که ضرورتی برای این عمل وجود نداشته باشد، نقض اصل تناسب میباشد. یک مقایسه ساده میان تعداد مجروحین و کشته شدگان طرفین، گویای عدم رعایت اصل تناسب میباشد. به طور مثال در اول ژانویه ۲۰۰۹ نیروی هوایی اسرائیل به خانه نیاز رایان یک مقام عالیرتبه حماس حمله کرد.
ادعای اسرائیل در حمله به این خانه این بود که این خانه یک انبار بزرگ اسلحه و یک اتاق جنگ بوده است. اسرائیل ادعا کرد که به ساکنین این خانه از پیش هشدار داده بود که آن خانه را ترک کنند. ولی ساکنین خانه از ترک خانه خودداری کردند. این بمباران راین چهار زن و سیزده فرزندش را کشت، سن بسیاری از این کودکان زیر ۱۲ سال بود البته این سوال که چگونه ممکن است یک مقام ارشد حماس پس از اطلاع از قصد بمباران منزل خود، خانه را ترک نکرده است و به چه دلیل کودکان را از خانه خارج نکرده است سوالی است که قطعا مقامات اسرائیلی قادر به پاسخ به آن نمیباشند. مثال دیگر از این گونه حملات در ۶۵ ژانویه ۲۰۰۹ یک بمب خانهای را در غزه مورد هدف قرار داد در این خانه چهار طبقه بیش از ۳۰ نفر زندگی میکردند که ۲۱ نفر آنها در دم کشته شد و سن ۱۲ تن از این افراد زیر ده سال میباشد. اسرائیل برای حمله به این منطقه باید مدارکی دال بر اثبات ادعای خود ارائه کند که موفق به ارائه آن نشد.^[۳۹۰]
مهمترین دلیلی که برای اثبات این مدعی که اسرائیل اصل تناسب را نقض کرده است می توان ارائه کرد تعداد قربانیان غیر نظامی فلسطینی میباشد اسرائیل نمیتواند مسئولیت کشته شدن این غیر نظامیان را بر عهده حماس بگذارد اسرائیل باید بتواند ضرورت نظامی برای این حملات را ثابت کند. در حالی که عملا هیچ گونه ضرورت نظامی برای این حملات وجود نداشته است.
بند چهارم: شلیک مستقیم به غیر نظامیان
براساس گزارش سازمان حقوق بشری بت سلم، در طی این جنگ سربازان اسرائیلی به طور مستقیم به غیر نظامیانی که درگیر مخاصمه نبودهاند آتش گشودهاند. این سازمان اضافه میکند که در برخی موارد سربازان به سوی غیر نظامیانی که پرچم سفید را تکان میدادند آتش گشودند. همچنین در مواردی سربازان به سوی افرادی که سعی در جمع آوری مجروحین داشتهاند نیز آتش گشودهاند.^[۳۹۱]
چنین اعمالی مصداق جنایت جنگی است که باید به طور جدی درباره آن تحقیق و بررسی شود. باید بررسی شود که آیا این سربازان با دستور مافوق خود مبادرت به چنین اعمالی کردهاند یا شخصا براثر تحریکات و تبلیغات ضد فلسطینی دست به چنین اعمالی زدهاند.
بند پنجم: عدم حمایت از غیر نظامیان
یکی از مشخصات بارز جنگ اخیر غزه این مسئله بود که غیر نظامیان جائی برای پناه بردن از حملات نظامی اسرائیل نداشتند بر خلاف سایر مناطق جهان که در شرایط مشابه شاهد صف طولانی پناهندگانی که وسایل شخصی خود را حمل میکنند. هستیم، به دلیل بستن مرزهای خروجی غزه توسط اسرائیل و بسته شدن مرز رفح توسط مصر غیر نظامیان غزه در یک منطقه کوچک محاصره شده و به دام افتاده بودند.
اسرائیل به خوبی از این شرایط آگاه بود لذا براساس تعهدات بین المللی خود موظف بود تا صدمه به غیر نظامیان را به حداقل برساند. ارتش اسرائیل ادعا میکند که با پخش اعلامیه از هوا و از طریق تلفن، قبل از حمله و بمباران منطقه مردم را آگاه کرده است. در واقع حقوق بین المللی بشر دوستانه نیز اخطار قبلی را ضروری میداند.
ماده (۲) ۵۷ پروتکل الحاقی اول ۱۹۷۷ کنوانسیونهای ژنو مقرر میدارد:
“اقدامات احتیاطی زیر باید در ارتباط با حملات به عمل آید:
۱- هر اقدامی که امکان پذیر باشد به عمل آورند تا مشخص شود که غیر نظامیان و اموال غیر نظامی و نیز اهدافی که نظامی هستند. اما در چهارچوب مفهوم بند ۲ ماده ۵۲ تحت حمایت خاص قرار دارند هدف حمله قرار نمیگیرد و حمله به آنها نیز طبق مقررات این پروتکل ممنوع نباشد.
۲- کلیه احتیاطهای ممکن در انتخاب وسایل و شیوه-های حمله به عمل آورند تا در هنگام حمله از خسارت جانی اتفاقی به غیر نظامیان مجروح شدن غیر نظامیان و نیز آسیب رساندن به اموال غیر نظامی اجتناب نموده و یا آن را به حداقل برساند.
۳- از تصمیم گیری برای دست زدن به حملهای که احتمال میرود اتفاقی منجر به وارد آوردن خسارت جانی به غیر نظامیان مجروح شدن آنها و آسیب رساندن به اموال غیر نظامی و مجموعهای آنها میشود که در مقایسه با مزیتهای نظامی عینی مستقیمی که انتظار میرود بر اثر این حمله به دست آید، زیاده از حد باشد خودداری نمایند.

کانت مدعی است «از نقطه نظر اخلاقی کسانی را تحسین میکنیم که از روی وظیفه عمل می کنند: آنان عملی را انجام می دهندکه اخلاقاً الزامی است (تنها) به دلیل اینکه اخلاقاً الزامی است نه از روی میلی مشخص. آنان عملی را که اخلاقاً الزامی است تشخیص می دهند و باور دارندکه الزامی بودن عمل دلیلی کافی برای انجام آن است.»^[۱۲۴]

حال کانت می گوید اگر اراده ای برای ادای تکلیف طبق یک قانون کلی اخلاقی عمل کند اراده خیر است و میتوان آنرا خیر مطلق نامید. اراده خیر یگانه چیزی است که به شکلی نا مشروط وفی نفسه خیر است. وی از مفهوم نامشروط بودن اراده نیک به مفهوم تکلیف اخلاقی میرسد .فقط تکلیف اخلاقی است که از هرگونه شرطی آزاد است و هدفی بیرون ازخود ندارد بلکه خودْ غایت است. اراده نیک به صورت عمل کردن برای ادای تکلیف ظاهر میشود ومعنی آن احترام به قانون اخلاقی است.
۵-۲- قانون اخلاقی :
کانت معتقد است قانون اخلاقی بر ساخته ی خود عقل است بدون آن که عناصر تجربی درآن دخیل باشد. عقل عملی به وسیله ی قانون اخلاقی تعیین کننده ی اراده است . ازطرفی صفت قانون اخلاقی بایستن است پس قانون اخلاقی چون ازعقل صادر میشود باید به صورت فرمان درآید وفرمان هم الزام آوراست. «قانون فقط آن چیزی است که مفهوم ضرورتی نامشروط و عینی را، در بر دارد، و در نتیجه دارای اعتبار عام است؛ و فرمان قانونی است که باید به آن گردن نهاد حتی اگر بر خلاف میل باشد.» ^[۱۲۵] «تنها عقل محض درحد ذات خود عملی است و قانون کلی که از آن به قانون اخلاق تعبیرمی کنیم اعطا میکند.»^[۱۲۶]
از نظر کانت با اراده که چیزی جز عقل عملی نیست میتوان تشخیص داد کاری که انجام می دهیم از روی میل است یا سرچشمه ی دیگری دارد. آن سرچشمه ی دیگر تکلیف است که راهنمای اراده است وتکلیف اخلاقی است که اراده را برای انجام کار نیک راهنمائی میکند. ضابطه ی چنین تکلیفی از نظر کانت امر است. اوامر یا مشروط و یا مطلق اند. کانت در اخلاق معتقداست که امور مشروط اموری اند وابسته به اینکه ابتدا چه اتفاقی می افتد، سپس آن امور در پی آن اتفاق روی می دهند و این اتفاقات در جهان تجربی ظهور می کند. در مقابل کانت از امر مطلق سخن می گوید:«در عقل عملی تقسیمی میان امر مشروط^[۱۲۷] و امر مطلقبرقرار است اولی نوعاً با یک «اگر …» شروع می شودنظیر « اگر می خواهی بمانی، مؤدب باش!» در اینجا غایت، مشروط است، و امر وسیله دستیابی به آن را بیان می کند. امرهای مطلق نوعاً حاوی «اگر» نیستند. آنها آنچه را باید به طور غیرمشروط انجام داد.علامت این حالت حضور یک باید است :
«شما باید درب را ببندید.» در «باید» مطلقا واجد امر حقیقی عقل هستیم. »^[۱۲۸]
کانت می گوید اخلاق از رهگذر متعین ساختن اراده در قالب امر مطلق شکل میگیرد. اراده متعین و اصول اخلاقی برآمده ازآن ، که به نام امر مطلق و امر نا مشروط ازآنها یاد می کند، کاشف نومن هستند نومنی که نسبتی با عالم واقع ندارد. کانت برترین نمونه ی قانون اخلاقی را همان امر مطلق میداند.« اوامر مشروط حاوی صرف دستور های مهارت اند وبه عکس اوامر گروه دوم (نامشروط) اوامر مطلق اند و تنها همین اینها قوانینی عملی اند . کانت قاعده ی عملی را بر
ساخته ی عقل میداند.»^[۱۲۹]
همچنین میل و عواطف میتواند در اوامر مشروط حضور پر رنگی داشته باشند: «اوامر مشروط به میلی از پیش متکی اند. این میل می تواند بالفعل باشد نه صرفا ممکن. اما قانون عملی
بر روی عقل بنا شده است که مستقل ازامیال و خواهشهای کنشگر است.»^[۱۳۰]
کانت میگوید: امرمطلق قانون اراده آزاد است وهیچ فشار خارجی را بر فعالیتهای اراده آزاد تحمیل نمیکند و صرفاً از طبیعت اراده ناشی میشود.
۶-۲- امر مطلق :
انسان به میزانی انسان است که بکوشد اراده ی آزاد خود را به منصه ی ظهور برساند و وقتی اراده ی خیر به منصه ی ظهور میرسد، امر مطلق را به دست میدهد. در واقع در فلسفه ی کانت امر مطلق عبارت است از اراده ی خیر متعین شده و چون از ساحت نومنال نشأت میگیرد نسبتی با عالم پدیداری ندارد ومطلق است یعنی متصف به وصف کلیت و ضرورت و تخلف نا پذیر است . امر مطلق ملاکی برای محقق شدن اراده ای به دست می دهد که ازآن در وادی اخلاق
سخن می گوئیم.
بگفته پل گایِر : «کانت مدعی است اصل اساسی اخلاق باید برای هر موجود عقلانی بدون قید و شرط معتبر باشد. اگرهر موجودی بطور کامل عقلانی باشد خود به خود بر طبق این قانون عمل می کند.اما ما انسانها کاملا عقلانی نیستیم و بنابراین اگر چه ما درستی مطلق قانون اخلاقی را تشخیص می دهیم ،این قانون به عنوان یک محدودیت برای ما ظاهر می شود ، چیزی که می تواند ناسازگار با جنبه ضد عقلانی ما باشد.بنابراین اصل اساسی اخلاق خودش را به ما در صورتی از امر مطلق ارائه می کند: مطلق برای اینکه درخواست هایش بدون شرط است اما امر
است برای اینکه تشخیص می دهیم باید از این قانون پیروی کنیم.»^[۱۳۱]
امر اخلاقی یا امر مطلق باید به گونه ای باشد که ماکسیم آن قابلیت تعمیم پذیری داشته باشد یعنی کسی که می خواهد آنرا انجام دهد بنابر اصل تعمیم پذیری باید بتواند فرض کندکه همه این ماکسیم را داشته باشند پس عمل وقتی ارزش اخلاقی دارد که برای وظیفه باشد و قابل این باشد که ماکسیم که اصل ذهنی عمل است اراده تعمیم داشته باشد. ماکیسم اصل یا قنون ذهنی است که اراده ی سوژه یا کنشگر اخلاقی آنرا به منظور تصمیم گیری برای چگونه عمل کردن بکار می برد.«ماکسیم اصل کلی است که بر طبق آن فرد عمل میکند. بنابراین ،انسان می تواند به این ماکسیم معتقد باشد « من موقعی که خسته هستم تلویزیون می بینیم». کانت می گوید عمل کردن مطابق این ماکسیم رواست درصورتیکه در همان زمان بتوان اراده کرد که آن قانون کلی شود.»^[۱۳۲]
به تعبیر دیگر :«ماکسیم اصلی است که بر اساس آن شخص در حقیقت (بالفعل) عمل میکند مانند «من خودم را به هر قیمتی ثروتمند خواهم کرد.» یا «من هرگز به دلایل نفع شخصی قولم را نخواهم شکست.»بنابراین اوامر مطلق ملزم می کند که هر یک از ما بر پایه اصولی عمل کنیم که بر اساس آن اصول هر شخصی بدون مخالفت عمل می کند.»^[۱۳۳]
به عبارت دیگر امرمطلق که از اراده آزاد ناشی می شود صورتبندی قانون کلی است این قانون به کنشگران امر می کند نه تنها مطابق آن ماکسیمی عمل کنند که از طریق آن بتوانند درهمان زمان اراده کنند که آن قانون کلی باشد. کنشگران باید اصولِ عمل و شیوه رفتاری را رد کنند که همه آن را نمی توانند بپذیرند.
از نظرکانت امرمطلق درواقع ملاکی برای اخلاقی بودن یک عمل است. خیلی از امورممکن است به نام عمل اخلاقی از کنشگران اخلاقی صادر شود مثل اینکه از فقیری دستگیری کند اما از نظر کانت، با انگیزه های اخلاقی عملی را انجام دادن، فعل را لزوماًٌ اخلاقی نمی کند بلکه چنین ملاکی باید داشته باشد. پس عملی از دید کانت اخلاقاً خوب است که هم از روی وظیفه باشد و هم ماکسیم آن قابل تعمیم باشد.
همچنین امر مطلق را با تجربه نمی توان ثابت کرد چون اخلاق در کانت منسلخ از جهان پیرامون است.
۱-۶-۲- صورت بندیهای امر مطلق :
کانت سه تنسیق و صورت بندی از امر مطلق بدست داده و سعی کرده است تا ملاکی ولو صوری ارائه کند برای اینکه هر اراده ی متعین شده ای که در قالب ماکسیم ها یا اصول صادرمی شود امر اخلاقی نیست. اراده ی متعین شده ای باید باشد که با این ملاک های صوری نه تنها منافاتی نداشته بلکه سازگاری داشته باشد .
حال کانت میگوید اراده ی خیر ازقوه ی عاقله نشأت میگیرد ومنجر به ظهور ماکسیم های اخلاقی میشود. اراده ی خیر اراده ی متعین شده است که در قالب ماکسیم های اخلاقی ظهور میکند ماکسیم هایی که ازامر مطلق تبعیت میکند و با آن نا سازگار نیستند. امر مطلق سه تنسیق یا صورت بندی نزد کانت دارد .
۱-۱- ۶-۲- صورت نخست : فرمول خود آئینی^[۱۳۴] یا فرمول قانون عام^[۱۳۵]
«هرگز نباید به شیوه ای عمل کنم که نتوانم همچنین اراده کنم که ضابطه ی من به صورت قانون عام درآید.»^[۱۳۶] بنابر این انسان باید چنان تصمیم بگیرد که مطابق این صورت بندی بتواند اراده کند ماکسیم و اصل بنیادی اش قانون عام باشد. «دلیلی که کانت می گوید امر مطلق تعمیم پذیر است این می باشد که امر اخلاقی باید به گونه ای باشد که انصاف و عدالت درآن باشد. انصاف و عدالت این است که وقتی می گوئیم این کار خوب است برای همه خوب باشد و استثناء پذیر نباشد. یکسانی و موضع واحد داشتن درقبال انسان ها ایده اساسی پشت مفهوم امر
مطلق وتعمیم پذیری است.»^[۱۳۷]
صورت‌بندی نخست از امر مطلق، مبتنی بر این قاعده است که اراده عقلانی، خودش قوانینی را که از آنها اطاعت می‌کند وضع می کند ؛ یعنی مبتنی بر اصل خودمختاری اراده است.
به نظر کانت اگر هر قانون اخلاقی در صورت بندی نخست قرار بگیرد و تناقض پیش نیاید آن قانون اخلاقی مورد تائید است. کانت وعده دروغ دادن را مثال میزند و می گوید اگر همه انسانها اراده کنند که وعده دروغ بدهند دیگر وعده دروغ محقق نمیشود. چون باید کسی که فریب می خورد نداند که قرار است فریب بخورد ولی هر کسی میداند که قرار است وعده دروغ به او بدهند. پس دیگر فریب نمی خورد . در واقع وعده دروغ دادن امتناع وقوعی پیدا می کند و بگفته خود کانت ذاتاً مستلزم تناقض خواهد بود و جهان شمول و عام نخواهد شد. بنابراین به لحاظ اخلاقی نادرست است.«آزمون مورد نظر فی نفسه مستلزم این نیست که اصولاً نباید وعده دهیم، ولی به ما می گوید اگر وعده دهیم و هرگاه وعده دهیم ، جایز نیست وعده ی دروغ دهیم»^[۱۳۸]
۲-۱-۶-۲- صورت دوم : فرمول احترام به کرامت شخص یا اصل غایت بودن انسان :
طبق صورت بندی دوم اگر عملی ناقض کرامت انسانی باشد عملی ضداخلاقی خواهد بود. یعنی انسان نباید با دیگران مانند ابزار برخورد کند و عملی انجام دهد که کرامت انسانی او را خدشه دار یا نقض کند.«چنان رفتار کن تا بشریت را چه در شخص خود و چه در شخص دیگری همیشه به عنوان یک غایت به شمار آوری ، و نه هرگز تنها همچون وسیله ای» ^[۱۳۹]
کرامت انسانی اساس اخلاق از نظر کانت و مبتنی بر ظرفیت تحقق آزادی انسان است. کانت اعتقاد دارد انسان موجودی عقلانی است و اهمیتش درداشتن ظرفیتی است که به او کمک میکند به نحو عاقلانه ای تصمیم بگیرد. این ظرفیت در انسانهای عقلانی هم مسئولیت وهم آزادی به انسان میدهد. این مسئولیت و آزادی به ما این قوت را می بخشد که مختارانه و مسئولانه انتخاب کنیم. اراده ی خیر و آزادی و کرامت انسانی ارزش ذاتی دارند یعنی از جایی ارزش خود را نگرفته ند .
نگاه غایت انگارانه به دیگران به عنوان اراده های عقلانی مستلزم احترام گذاشتن به آنان است . بنابراین این اصل قانونی برای محترم شمردن انسانها و انتخابهای آنان است . کانت تصریح می کند این احترام به معنای دخالت نکردن در آزادی دیگران است یعنی هر فرد تا آنجایی می تواند غایات و اهداف خود را دنبال کند که به آزادی و حقوق دیگران آسیبی نرساند.احترام به دیگری یعنی لحاظ کردن انسان به عنوان عامل اخلاقی که عقل و اراده دارد و نباید دراین فر ایند دخالت کرد. «مفهوم احترام به اراده های عاقل به عنان اینکه فی نفسه غایت اند مؤدی به این مفهوم می شود که اراده هر موجود عاقل قانون کلی ایجاد می کند. به نظر کانت اراده انسان، به عنوان موجود عاقل باید منشاء قانونی دانسته شودکه او به نحو عام الزام آور می شناسد. این اصل خودمختاری اراده، در مقابل تابعیت اراده از قوانین خارجی، است. »^[۱۴۰]
خودمختاری اراده درکانت که بر اساس آن اراده هر موجود عاقل قانون گزارِ عام دانسته میشود تنها اصل عالی اخلاق است. این اصل به صورت بندی سوم کانت از امر مطلق منتهی می شود یعنی ساحت قلمرو غایات که پیوستگی منظم موجودات عقلانی به وسیله قوانین مشترک است.
۳-۱-۶-۲- صورت سوم : فرمول قانون گزاری برای جامعه ی اخلاقی
«همه ی ضابطه های ناشی از قانون گذاری خود ما باید با یک ملکوت امکانی غایات^[۱۴۱] چنان هماهنگ باشد که گوئی مُلک طبیعت^[۱۴۲] است»^[۱۴۳]
هر موجود عاقلی دراخلاق غایت است نه وسیله و عقل ازطریق اراده وضع قانون می کند و اراده تابع قوانین خود است و از خارج چیزی بر او تحمیل نمی شود پس انسانهای خود آئین با قرار گرفتن در کنار یکدیگر می توانند برای تحقق قلمرو غایات قانونگذاری کنند و انسانها بدین طریق به وحدت و انسجام در یک جامعه خواهند رسید.« هر ذات خردمندی هنگامی عضو مملکت (قلمرو) غایات است که اگر چه در آن واضع قوانین عام است، خود تابع این قوانین باشد. عضویت او زمانی در مقام حاکم است که در عین آنکه واضع قوانین است خود تابع اراده دیگری نباشد.»^[۱۴۴]
کمال مطلوب اخلاق تحقق قلمرو غایات درجامعه است یعنی هر یک از افراد در وضع قوانین شرکت کند وازاین طریق به آزادی کامل برسد، جایی که همه انسانهای به غایت رسیده در کنار هم هستند و از این حیث جامعه اخلاقی ایده آل محقق شده است.
بنابراین، با توجه به ایده «امر مطلق» در فلسفه اخلاق کانت، وی اخلاق را بر پایه اراده عقلانی هر فرد استوار می‌کند. از همین جاست که اصل استقلال یا خودآیینی اراده، از جایگاه ویژه‌ای در نظریه اخلاقی کانت برخوردار می‌شود. «این فکر که هر ذات خردمندی ذاتی است که باید خود را از راه آیین‌های رفتارش واضع قوانین عام بداند تا از این دیدگاه درباره خویشتن و کارهایش داوری کند، خود به فکر دیگری می‌ انجامد که وابسته بدان و بسیار سودمند است، یعنی فکر مملکت غایات… که پیوستگی منظم ذات‌های خردمندگوناگون به وسیله قوانین مشترک است … و هر ذات خردمند هنگامی عضومملکت غایات است که اگر چه در آن واضع قوانین عام است، خود تابع این قوانین باشد.»^[۱۴۵]
با اینکه اخلاق کانتی واقع گرا نیست به این معنا که با عالم خارج نسبتی ندارد و کاملا سوبژکتیو و ذهنی و برساخته عقل است به نظر می آید می توان در باره اش به نحو بین الاذهانی بحث کرد و نشان داد که اخلاق نزد کانت مبنایی دارد. در بحث بین الاذهانی در باره ی موضوعی لزومی ندارد موضوع در عالم خارج تکیه گاه داشته باشد. اگر ملاک و ضابطه ای صوری به دست دهیم می توان در باب آن مقوله گفتگو کرد. مهم نیست که دروادی اخلاق واقع گرا باشیم مهم این است دستگاهی که ارائه می کنیم قابلیت این را داشته باشد که بتوان در باره اش به نحو بین الاذهانی گفتگو کرد در غیر این صورت نقد اخلاقی تعطیل می شود.
همانطور که گفته شد کانت تفکیکی بین نومن و فنومن به دست داد تا معرفت پدیداری خودش را معطوف به امری کند. حال نزد کانت اخلاق شأن کاشفیت از نومن دارد وکاری به پدیدار ندارد و معطوف به محقق کردن این اصول اخلاقی است که بر گرفته شده از امر مطلق است وتناسبی تام با آزادی وبه اصطلاح ظرفیت عقلانی انسانی دارد.
امر مطلق در صورت بندی اساسی خود از ما می خواهد قاعده ای وضع کنیم که ظرفیت آن راداشته باشد تا قانونی عام برای همه باشد بنا براین امرمطلق اصل عینی اخلاق است که قضیه ای ضروری و پیشینی ونیز بر ساخته وحکم عقل محض است.
۳- برساخت گرایی در فلسفه اخلاق کانت:
انگیزه نخستین کانت برای بر ساخت گرائی از این اعتقادش ناشی میشود که خود مختاری ما به عنوان کنشگران اخلاقی زمانی حفظ می شود که قوانینی برای خودمان بدست دهیم تا سلوک و رفتار ما را هدایت و اداراه کند. خود مختاری در نظر کانت توانایی عقل ما است که اراده را تعیُّن می بخشد اراده ای که قرار است خود قانونگزار باشد و با عقل عملی قانون متعلق به خودش را وضع کند به جای اینکه قانونی به وسیله حقوق طبیعی بر ما تحمیل شود. صرفاً اراده نا مشروطْ اراده نیک است و اراده نیک اراده ای است که عقل آن را متعین کرده است.
از طرفی بر ساخت گرایی ریشه در ترکیب کانت از تجربه گرایی و عقل گرایی دارد،جائی که گفته می شود ذهن دسترسی مستقیم به واقعیات خارجی ندارد و تنها میتواند با بهره گرفتن از مقولات و سامان دادنِ تجربه به شناخت دست یابد. از این چارچوب میتوان ماهیت و گستره بر ساخت گرایی کانت را پی گرفت.
فیلسوفان چندی درقرن حاضر باتأمل در فلسفه اخلاق کانت تفسیری بر ساخت گرایانه ازآن ارائه کرده اند. این تفاسیر با تأمل بر تقریرهای مختلف امرمطلق و قلمروی غایات و نیز خود مختاری یا قانونگزاری صورت گرفته است و به بر ساخت گرایی کانتی مشهور است. اُنُورا اُونیل در « برساخت گرایی در راولز و کانت » می نویسد: «بر ساخت گرائی برای کانت (مانند راولز) با تفکر و تامل شروع میشود که اکثریت موجودات مختلف که از نظام مستقل ارزشهای اخلاقی شناخت پیشینی ندارند باید به بر ساختن اصولی اخلاقی اقدام کنند که قرار است با آن اصول زندگی کنند.»^[۱۴۶]
بر ساخت گرائی در کانت صرفاً با تامل آغاز میشود که اکثریت کنشگران از اصول پیشینی بی بهره اند و قصد دارند توضیح و تفسیری از عقل و اخلاق و بخصوص از عدالت را بر این اساس بنا کنند.
در نظام اخلاقی کانت ارزشهای اخلاقی در عالم پدیداری نمی توان سراغی گرفت. کانت حقایق اخلاقی را حقایقی درباره اراده های خود مختار و در عاملان عقلانی میداند.کریستین کُرسگارد در «سرچشمه های هنجارمندی» میگوید: «به نظر کانت ارزشها با شهود کشف نمی شوند بلکه آنها را موجودات عاقل خلق و ایجاد میکنند. آنها توسط روالی بر ساخته میشوند که قوانینی را برای خودمان می سازند .»^[۱۴۷]
کانت مدعی است انسانها ممکن است در هر چیزی اختلاف داشته باشند اما در عقل مشترک اند. لذا کانت به ایده برساختن عقل روی آورد و صورتبندی قانون کلی را به عنوان آزمون شایستگی اخلاقی پیشنهاد کرد. این نظر مفهومی از معقولیت را به همراه دارد که عموم و تمامی انسانها در بر می گیرد. بدین سان در عقل عملی کلیت پذیری به عنوان اصل عالی عقل عملی تلقی می شود.
از طرفی مفهوم خودمختاری به عنوان قانونگزاری با بحثهای برساخت گرائی همراه شده است و برساخت گرایان معاصر تصریح دارند که انسان عاقل و معقول که دارای اراده آزاد و درنتیجه خود مختار است اقدام به برساختن قانون می کند. به همین دلیل کانت اصرار دارد اراده باید خود مختار یا خود قانونگزار باشد. ترنس اروین در جلد سوم « پیدایش فلسفه اخلاق »