نمودار ۴-۳۴) نتایج آزمون توکی نوع استخدام (سرمایه اجتماعی) ……………………………………………………………………… ۱۲۴
نمودار ۴-۳۵) نتایج آزمون توکی نوع استخدام (رفتار شهروندی سازمانی) …………………………………………………………. ۱۲۵
د
فصل اول
کلیات و مقدمات
۱-۱- مقدمه
امروزه مدیران سازمان­ها در تلاشند تا با بهره­ گیری از منابعی که در اختیار دارند، بهره وری سازمان خود را افزایش دهند. شایان ذکر است که از میان منابع متعددی که یک سازمان در اختیار دارد، از منابع انسانی به عنوان یکی از مهم­ترین آن­ها یاد می­ شود. لذا، اکنون که اهمیت کارکنان به عنوان منبعی گران­بها برای سازمان­ها درک شده است، شایسته است تا به عواملی پرداخته شودکه منجر به افزایش عملکرد نیروی انسانی سازمان­ها می­ شود. از این رو مطالعات متعددی به بررسی رفتار شهروندی سازمانی پرداخته­اند. به طور کلی، رفتار شهروندی سازمانی رفتاری داوطلبانه است که ملزومات رسمی شغل کارمند محسوب نمی گردد، اما موجب ارتقای عملکرد سازمان می­ شود. در محیط رقابت کنونی، سازمان­ها خواستار به خدمت گرفتن کارکنانی هستند که نه تنها وظایف تعریف شده را به بهترین نحو انجام می­ دهند بلکه به میل و خواست خود به انجام وظایفی می­پردازند که جز وظایف رسمی شغلشان نیست، ولی در بهبود عملکرد سازمان مفید است.

با مطالعه ادبیات مربوط به رفتارشهروندی سازمانی و پی بردن به نتایج مثبت آن در سازمان، این نکته به ذهن خطور می­ کند که چه عواملی در بروز این پدیده در سازمان­ها نقش موثری بازی می­ کنند. لذا شناسایی و به کارگیری عوامل مرتبط با رفتار شهروندی سازمانی، سازمان­ها را در نیل به اهدافشان یاری خواهد کرد.
۱-۲- بیان مسئله
انسان­ها با ارزشترین منابع و مهم­ترین عامل دستیابی به اهداف سازمانی می­باشند، اما اغلب مدیران نقش و اهمیت انسان­ها را از یاد برده اند زیرا تصور می­ کنند نیروی انسانی مورد نیاز همیشه در دسترس می­باشد، در حالی­که امروزه سازمان­ها با تغییرات و تحولات شدیدی در محیط روبه رو هستند و تنها نیروی انسانی متخصص و خلاق می ­تواند در محیط متلاطم کنونی، موجبات حفظ حیات و پیشرفت سازمان­ها را فراهم کند.
در واقع شرایط کاملا متحول و حاکم بر سازمان­ها، افزایش رقابت و لزوم اثربخشی آنها در چنین شرایطی نیاز آنها را به نسل ارزشمندی از کارکنان آشکار می­ کند. نسلی که از آنها به عنوان سرباز سازمانی یاد کنند. بی­تردید این کارکنان وجه ممیز سازمان­های اثربخش از غیر اثربخش هستند، زیرا سازمان را موطن خود می­دانند و برای تحقق اهداف آن، بی­هیچ چشم­داشتی فراتر از وظایف رسمی و معین خود عمل کرده و از هیچ کوششی فروگذار نیستند. امروزه این تلاش­ های فراتر از انتظار و سودمند را در ادبیات علم سازمان و مدیریت ، رفتار شهروندی سازمانی می­خوانند. برای اولین بار باتمن و ارگان (۱۹۸۳) بودند که در خلال بررسی رابطه بین رضایت شغلی و عملکرد، آن را بررسی نموده و از اصطلاح (( رفتار شهروندی سازمانی )) استفاده نمودند.
رفتار شهروندی سازمانی، مجموعه رفتارهایی است که خارج از محدوده رفتارهای الزامی افراد در محیط محسوب می­ شود، ولی در ایجاد فضاهای روانی و اجتماعی مطلوب در محیط کار نقش اساسی و محوری بازی می­ کنند. این رفتارها در تعاریف اولیه به عنوان رفتارهای معرفی شده که به طور کامل اختیاری هستند و در نظام حقوق و پاداش در سازمان­ها و صنایع جایگاهی برای آنها در نظر گرفته نشده است ( گل پرور و رفیع زاده۲۹، ۱۳۸۸). رفتارهای فردی که اختیاری، داوطلبانه و آگاهانه­اند و در مجموع، اثر بسیار چشمگیری بر اثربخشی سازمانی دارند. منظور از اختیاری بودن این است که این قبیل رفتارها، جز الزامات اساس نقش و شرح شغل کارکنان نمی ­باشد (چین و همکاران۱۱، ۲۰۰۹). لذا با توجه به نقش و تاثیر بسزای رفتار شهروندی سازمانی در اثر بخشی سازمانی، شناخت عوامل و مفاهیم تاثیرگذار بر این مقوله حائز اهمیت می­باشند. اکثر تحقیقات در زمینه رفتار شهروندی سازمانی ، بر پیش بینی عوامل ایجادکننده آن متمرکز بوده اند و متغیرهایی همچون رضایت شغلی ، تعهد سازمانی ، هویت سازمانی ، عدالت سازمانی ، اعتماد ، انواع رهبری ، روابط رهبر - پیرو را بعنوان عوامل ایجاد کننده آن مطرح کرده اند . اما این رفتار زمینه روانشناختی ، اجتماعی و سازمانی محل کار را شکل میدهد (اوبرین و آلن،۲۰۰۸،۶۲). لذا متغیر دیگری که تاکنون در این زمینه مورد غفلت واقع شده است ، سرمایه اجتماعی است که دارای توان بالقوه فراوانی جهت اثرگذاری بر متغیرهای سازمانی و احتمالاً رفتار شهروندی سازمانی است. سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که به عنوان یک اهرم توفیق آفرین مطرح و مورد استقبال فراوان واقع شده است . این سرمایه بستر مناسبی برای بهره وری سرمایه انسانی و فیزیکی و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می شود. درغیاب سرمایه اجتماعی ، سایر سرمایه ها اثربخشی خود را از دست داده و پیمودن راه های توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی، همواره دشوار می شود. مدیران و کسانی که بتوانند در سازمان ، سرمایه اجتماعی تولید کنند ، راه کامیابی شغلی و سازمانی خود را هموار می سازند ، به زندگی فرد ، معنی و مفهوم می بخشند و زندگی را ساده تر و لذت بخش تر می سازند (الوانی وشیروانی،۱۳۸۵،۱۹).
مفهوم سرمایه اجتماعی بطور گسترده ای بوسیله محققان در تشریح پدیده های اجتماعی گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد. به اعتقاد آنان ، سرمایه اجتماعی بر پدیده های اجتماعی یا مباحث سیاسی مانند توسعه اقتصادی ، مشارکت در انتخابات ، آموزش ، حکومتداری ، شهروندی دموکراتیک و اعتماد به نهادهای سیاسی تأثیر می گذارد ( لی، ۵۰۸، ۲۰۰۸ ) و مفهوم اصلی آن را می توان در سه کلمه بیان داشت : (( ارتباطات مهم است .)) با ایجاد ارتباط با یکدیگر ، مردم دست به کارهایی می زنند که به تنهایی یا قادر به انجام آن نیستند یا برای انجام آن مشکلات فراوانی خواهند داشت ( فیلد ترجمه متقی ۱۳۸۵) . سرمایه اجتماعی مجموعه ای از سرمایه های فیزیکی ، مالی ، انسانی ، فرهنگی بوده و به میزان افزایش هر یک از این سرمایه ها در سطوح مختلف سازمانی ، گروهی و ملی ، بر میزان سرمایه اجتماعی افزوده خواهد شد. بنابراین سرمایه اجتماعی به مثابه چسبی است که میان انواع سرمایه ها چسبندگی لازم ایجاد کرده و در صورتی که این چسبندگی خاصیت خود را از دست بدهد ، قطعاً سایر سرمایه ها دچار نقصان شده و نهایتاً موجب عقب ماندگی و عدم رشد و توسعه مناسب در میان سازمان ها ، گروه ها و جوامع خواهد شد (چاوشی ۱۳۸۲،۱۲۲). سرمایه اجتماعی مجموعه ای از منابع و ذخایر ارزشمندی است که بصورت بالقوه در روابط اجتماعی گروه های نخستین ، ثانوی و در سازمانهای اجتماعی وجود دارد ، برخی از این ذخایر عبارتند از: صداقت ، اطمینان و اعتماد ، همدردی و فداکاری و … که از طریق این منابع ، کار کنشگران در سطوح مختلف خرد ، میانی و کلان جامعه آسان ، سریع ، کم هزینه و مطمئن می شود و بدینوسیله آنان را در رسیدن به اهداف مشترک اجتماعی کمک می کند (حقیقتیان وهمکاران،۱۳۸۹،۲۸). و در سازمان ها به عنوان منبع مهمی موجب بهره وری می گردد و باعث تسهیم دانش ، کاهش هزینه های مبادلاتی ، کاهش نرخ جابجایی کارکنان و افزایش تعاملات و ارتباطات بین گروهی می شود. از طرفی محیط های سازمانی جدید که با ویژگیهای پیچیدگی ، آشفتگی ، سرعت و تغییرات شتابان همراه هستند ، نیازمند نیروهای انسانی انعطاف پذیر ، کارآفرین ، مسؤولیت پذیر ، با اعتماد بالا و طالب ابتکار و مشارکت هستند (میرک زاده وبهرامی،۱۳۸۹،۱۰۷). نقش مؤثر و بی نظیر این مفهوم در ساختار روابط بین افراد و گروه ها در اجتماع ، کارکرد آن در تسهیل دستیابی به نتایج سودمندی همچون همکاری در نیل به منفعت عمومی و تسهیل کنش جمعی و بازده های آن همچون گسترش مشارکت ، اعتماد ، تسهیم دانش ، امنیت و کاهش بزهکاری، سرمایه انسانی و سطح سلامت افزایش داده و این مفهوم را در اولویت اول و هدف توجه سیاستگذاران اجتماع ، دولت و برنامه های توسعه قرار داده است (شجاعی باغینی،۱۳۸۷،۳۸۵).
در دهه ۱۹۳۰ بارنارد ، پدیده رفتار شهروندی سازمانی را تحت عنوان (( رفتارهای فرا نقش )) مطرح کرد . به اعتقاد وی ، تمایلات فردی جهت تلاش فعالانه در راستای دستیابی به اهداف سازمانی ضروری است . از نظر او ، این تلاشها نه تنها باید در جهت دستیابی به اهداف سازمانی باشند ، بلکه ضروری است در جهت حفاظت از خود سازمان نیز مؤثر باشند. بخشهای مختلفی از ایده بارنارد در خصوص عوامل تعیین کننده رفتار شهروندی سازمانی در قالب تمایلات برای همکاری مطرح شده است . او اهمیت و برجستگی کمکهای خودجوش افراد را که در ماوراء تعهدات قراردادی و اختیارات قانونی قرار می گیرند را ، در تبیین مفهوم رفتار شهروندی سازمانی بیش از پیش روشن ساخته است (سبحانی نژاد و دیگران ۱۳۸۹،۲۵).
باتمن و ارگان (۱۹۸۳) برای اولین بار اصطلاح رفتار شهروندی سازمانی را در تحقیقات و مطالعات میدانی بکار برده و آن را در دو قالب مفهومی ذیل بیان نموده اند:
الف - کمکهای مثبت همچون وقت شناسی و انجام دادن امور فراتر از آنچه که تحت عنوان وظایف رسمی سازمانی برای فرد مشخص شده است.
ب- رفتارهای اجتناب آمیز از خسارت یا زیان رسانی به سازمان به همراه عدم ایجاد مزاحمت برای همکاران و سازمان که شامل اجتناب از شکایت و سرزنش دیگران بابت چیزهای کم اهمیت می باشد . (مارکوزی و ژان ۲۰۰۴،۷۵)
دسته بندی از ابعاد رفتار شهروندی سازمانی، متعلق به ارگان(۱۹۸۸) می باشد که آن را شامل ابعادی چون : جوانمردی، فضیلت اجتماعی ، تواضع ، با وجدان بودن و نوع دوستی می باشد .
کِلِی(۱۹۸۸) دو بعد رفتاری متفاوت را بر اساس رفتار و ویژگی های شخصیتی پیروان در نظر می گیرد : اولین بعد میزان استقلال فکری پیروان را اندازه می گیرد و بُعد بعدی تعیین کننده میزان فعال یا غیر فعال بودن پیروان در سازمان است . بر اساس این دو بعد ، کِلِی پنج ویژگی پیروان را تعریف می کند که هر کدام نشان دهنده میزان مشارکت سازمانی ، فکر مستقل و تفاوت های موجود در انگیزش پیروان می باشد .
ویژگی های زیر بر اساس تعاریف کلی (۱۹۸۸) می باشد :

1. 1. گوسفند صفت^[۱]: در فکر کردن منفعل و تابع هستند و تحت تاثیر رهبران خود برانگیخته می شوند .

1. 1. بله قربان گو^۲: آنها نیز تابع رهبران خود هستند اما این تابعیت مثبت است . آنها همیشه در کنار رهبران خود هستند .

1. 1. از خود بیگانه^۳: به طور عمده ای منفی هستند اما به طور مستقل فکر می کنند .

1. 1. واقع گرایان^۴: سطح کمتری از استقلال فکری و مشارکت را نشان می دهند . تنها در زمانی که ببینند موقعیت رو به جلو می باشد دست به مشارکت می زنند . آنها فاقد اندیشه انتقادی هستند .

1. 1. پیرو ستاره ^۵: به فکر خودشان هستند ، انرژی مثبت دارند و به طور موثر دست به مشارکت می زنند . آنها رهبران خود را به چالش می کشند .

با مطالعه سابقه تحقیقات انجام شده در رابطه با موضوع مشخص گردید که تا به حال هیچ تحقیقی که ارتباط بین ابعاد سرمایه اجتماعی ، رفتار شهروندی سازمانی وپیروی سازمانی را در یک محیط خاص بررسی کند ، صورت نگرفته است . لذا ما در این پژوهش به دنبال پاسخی برای این نظرات می باشیم . به همین دلیل تحقیق حاضر ، با مدل مفهومی که در ادامه ارائه می گردد در پی پاسخ به این پرسش است که آیا پیروی سازمانی تأثیر معنی داری بر رفتار شهروندی سازمانی به واسطه سرمایه اجتماعی دارد ؟
۱-۳- ضرورت انجام تحقیق
امروزه، سازمان­ها به جای استفاده از سلسله مراتب خشک و رسمی به افزایش همکاری و نوآوری کارکنان توجه می­ کنند و سعی در توجه به ارزش­های انسانی و تبدیل شدن به یک سازمان دموکراتیک دارند. در چنین سازمان­های دموکراتیکی، به کارکنان توجه زیادی می­ شود و از آنجاییکه اهمیت کارکنان به عنوان یکی از منابع ارزشمند سازمان درک شده است رفتار آن­ها نیز بسیار مهم تلقی می گردد.
رفتار شهروندی سازمانی جزء آن دسته از رفتارهایی است که تاثیر زیادی بر بهبود عملکرد سازمان­ها دارد. به همین دلیل، امروزه این پدیده در کانون توجه بسیاری از محققان و مدیران سازمان­ها قرار گرفته و سعی شده است تا روش­های ایجاد این پدیده در بین اعضای سازمان شناسایی و با تقویت آن­ها منجر به بهبود عملکرد سازمانی شوند.
با عنایت به نزدیک بودن استان البرز به پایتخت ، همواره شهر کرج با پدیده ی مهاجرت اقشار و قومیت های مختلف از سراسر ایران مواجه بوده که منجر به غیر بومی شدن مردم شهر گردیده و به تبع آن جذب این افراد در سازمانها و ارگانها ، موجب پیدایش فرهنگهای مختلف در مراکز و ادارات شده است . در همین راستا عدم تفاهم و درک متقابل بین کارمندان و مدیران ، باعث بروز بدبینی ها و عدم اعتماد در سازمان گردیده که نتیجه ی آن رواج افکار منفی بین پرسنل ، کم کاری و کاهش بهره وری شده است .
لذا با توجه به معضل فوق و همچنین اهمیت مبحث رفتار شهروندی سازمانی و عوامل مرتبط با آن، پژوهشی که رابطه بین پیروی سازمانی، رفتار شهروندی سازمانی و سرمایه اجتماعی را بررسی کرده باشد، یافت نشد. بنابراین در این پژوهش سعی بر آن است تا موضوع فوق­الذکر را در کارکنان اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان البرز مورد بررسی قرار دهد.
۱-۴- مدل مفهومی و متغیرهای تحقیق
شکل زیر مدل مفهومی تحقیق را نشان می­دهد که در آن پیروی سازمانی به عنوان متغیر مستقل، رفتار شهروندی سازمانی به عنوان متغیر وابسته و سرمایه اجتماعی به عنوان متغیر میانجی به­کار رفته است.
ارتباطی
ساختاری
شناختی
گوسفند صفت
بله قربان گو
از خود بیگانه
واقع گرا
پیرو ستاره
نوع دوستی
باوجدان بودن
فضیلت اجتماعی
تواضع
جوانمردی
پیروی سازمانی بعنوان متغیر مستقل به کار گرفته شده که طبق نظریه کِلِی ، پیروان دارای پنج ویزگی می باشند:

If CLOSNO is Normal and ROT is Normal then Distraction is Normal

۱.۰

If CLOSNO is Low and PERCLOS is Normal and ELDC is Normal then Distraction is Semi-Distracted

۱.۰

If CLOSNO is Dangerous and PERCLOS is Normal and ELDC is Normal then Distraction is Distracted

۱.۰

If ROT is High and PERCLOS is Normal and ELDC is Normal then Distraction is Semi-Distracted

۱.۰

If ROT is Dangerous and PERCLOS is Normal and ELDC is Normal then Distraction is Distracted

۱.۰

روش استفاده شده برای غیرفازی‏سازی خروجی موتور استنتاج، روش میانگین‏گیری می‏باشد. هنگامی‏که مقادیر فازی تعریف شده برای خروجی‏های سیستم به صورت اعداد منفرد باشد، این روش معمول‏ترین روش غیرفازی‏سازی است.

تولید خروجی نهایی
ویژگی‏های ELDC و ROT مقادیر کاملا پیوسته‏ای دارند که با گذشت زمان، به تدریج و به صورت پیوسته تغییر می‏کنند (شکل ‏۳‑۲۱ و شکل ‏۳‑۲۲). علت این پدیده استفاده از میانگین‏گیری در محاسبه ELDC و ROT است. عمل میانگین نوعی فیلتر پایین‏گذر است که باعث ملایم^[۱۴۱] شدن تغییرات می‏گردد. اما مقادیر PERCLOS و CLOSNO در طول زمان تغییرات ملایمی ندارند. بلکه با هر بار پلک زدن، مقادیر آنها به طور گسسته (پرشی) تغییر می‏کند. دلیل این موضوع نیز کاملا روشن است، چون این مقادیر مستقیما از روی مقدار بسته بودن چشم و تعداد پلک زدن محاسبه می‏شود. نمونه‏هایی از نمودار تغییرات مقادیر PERCLOS و CLOSNO در شکل ‏۳‑۲۳ و شکل ‏۳‑۲۴ نشان داده شده است.
شکل ‏۳‑۲۱: نمایش تغییرات پیوسته مقدار تغییرات فاصله بین پلک‏ها (ELDC)
شکل ‏۳‑۲۲: نمایش تغییرات پیوسته مقدار میانگین چرخش سر (ROT)
شکل ‏۳‑۲۳: نمایش تغییرات گسسته درصد بسته بودن چشم (PERCLOS)
شکل ‏۳‑۲۴: نمایش تغییرات گسسته نرخ پلک زدن (CLOSNO)
با توجه به تغییرات گسسته در دو ورودی سیستم خبره فازی (درصد بسته بودن چشم و نرخ پلک زدن)، خروجی سیستم خبره نیز به صورت گسسته تغییر خواهد کرد. بنابراین برای تولید خروجی نهایی، با انجام میانگین‏گیری مداوم بر روی خروجی سیستم خبره فازی، خروجی نهایی تولید می‏شود. روش میانگین‏گیری مداوم به عنوان یک فیلتر IIR^[142] شناخته می‏شود که علت اصلی استفاده از آن، تولید یک خروجی پایدار^[۱۴۳] و ملایم است. اگر مقدار خروجی سیستم خبره فازی برای تخمین میزان خستگی و میزان عدم تمرکز حواس به ترتیب با F_FES و D_FES و خروجی نهایی سیستم برای میزان خستگی و میزان عدم تمرکز حواس به ترتیب با F_out و D_out نمایش داده شود، خروجی نهایی سیستم از روابط ‏(۲۸) و ‏(۲۹) محاسبه خواهد شد.

در این روابط α عددی در بازه صفر و یک می‏باشد. هرچه مقدار α بیشتر باشد، تاثیر خروجی فعلی سیستم خبره فازی در خروجی نهایی کمتر است و دیرتر در خروجی نهایی ظاهر می‏شود. دیرتر ظاهر شدن خروجی فعلی سیستم خبره فازی در خروجی نهایی، به معنی تغییرات ملایم‏تر خروجی است. اگر α به صفر نزدیک شود، خروجی فعلی سیستم خبره فازی به سرعت در خروجی نهایی ظاهر می‏گردد. در این حالت با توجه به تغییرات گسسته خروجی سیستم خبره فازی، خروجی نهایی سیستم نیز ملایم نبوده و تغییرات گسسته خواهد داشت. از طرفی افزایش بیش از حد α، باعث افزایش تاخیر بیش از حد سیستم در واکنش به تغییر وضعیت راننده می‏شود. بنابراین باید مقدار α به نحوی انتخاب شود که ضمن ایجاد تغییرات ملایم و پایدار در خروجی، حساسیت سیستم نسبت به تغییر وضعیت راننده مناسب باشد. در شکل ‏۳‑۲۵ نمونه‏هایی از تغییرات خروجی سیستم با اعمال مقادیر مختلف α نشان داده شده است. برای سیستم پیشنهادی مقدار α برابر با ۹/۰ انتخاب شده است.
شکل ‏۳‑۲۵: نمایش تغییرات شکل خروجی نهایی سیستم با تغییر مقدار α در رابطه میانگین‏گیری مداوم. از بالا به پایین مقادیر α برابر است با صفر، ۸/۰ و ۹/۰
نتایج آزمایش‏ها و ارزیابی سیستم
نحوه آزمایش سیستم
همانطور که قبلا ذکر شد، نرم‏افزار هوشمند سیستم نظارت چهره راننده شامل چندین بخش است. آزمایش کلی سیستم و ارزیابی کلی آن بسیار مشکل است. چراکه نیازمند استفاده از امکانات شبیه‏سازی رایانه‏ای برای شبیه‏سازی جاده و ترافیک در آزمایشگاه و آزمایش سیستم بر روی افراد مختلف در موقعیت شبیه‏سازی شده است. به دلیل هزینه بسیار زیاد امکانات شبیه‏سازی رایانه‏ای، استفاده از چنین روش برای آزمایش سیستم پیشنهادی غیرممکن است. بنابراین سیستم با بهره گرفتن از تصاویر ویدیویی ضبط شده توسط یک دوربین دیجیتال، به صورت off-line مورد آزمایش قرار گرفت.
تصاویر ضبط شده به دو دسته کلی قابل تقسیم است:
تصاویر ضبط شده در شرایط واقعی (شکل ‏۴‑۱)
تصاویر ضبط شده در شرایط آزمایشگاهی (شکل ‏۴‑۲)

شکل ‏۴‑۱: نمونه‏هایی از تصاویر تهیه شده در محیط واقعی (داخل خودرو) برای آزمایش سیستم

شکل ‏۴‑۲: نمونه‏هایی از تصاویر تهیه شده در محیط آزمایشگاهی برای آزمایش سیستم
در مجموع بیش از ۱۰۰ دقیقه فیلم از ۱۳ فرد مختلف، در شرایط نوری و مکانی متفاوت تهیه شد. در جدول ‏۴‑۱ مدت زمان و تعداد فیلم‏های تهیه شده برای آزمایش به تفکیک نوع شرایط محیط (واقعی یا آزمایشگاهی) دسته ‏بندی و ارائه شده است. فیلم‏های تهیه شده در محیط واقعی از درون چهار خودرو متداول در ایران شامل پژو ۴۰۵، پژو ۲۰۶، تندر ۹۰ و پراید ضبط گردیده است.
جدول ‏۴‑۱: تعداد و مدت زمان فیلم‏های تهیه شده برای آزمایش سیستم به تفکیک شرایط محیط

شرایط

شرایط واقعی

شرایط آزمایشگاهی

مجموع

مدت (دقیقه)

جدول ۳-۲ نتایج بررسی کفایت نمونه گیری

شاخص ها

مقدار

کیسر

۰٫۹۲۳

بارتلت

۶۰۱۹٫۴

درجه آزادی

۷۴۱

سطح معنی داری

۰٫۰۰۰۱

۳-۶-۲ تعیین اعتبار(روایی)^[۸۴] پرسش نامه

مقصود از روائی آن است که وسیله اندازه‌گیری واقعا بتواند خصیصه مورد نظر را اندازه‌گیری نماید نه متغیر دیگری را. اگر وسیله اندازه‌گیری از لحاظ خصیصه مورد نظر دارای روائی کافی نباشد، نتایج پژوهش بی‌ارزش خواهد بود (هومن: ۱۳۶۸؛ ‌۱۱۷).
روائی بدین معناست که روش یا ابزار به کار رفته تا چه حدی قادر است خصوصیت مورد نظر را درست اندازه گیری کند . به عبارت دیگر مفهوم روایی به این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد. نظر کارشناسان و خبرگان می‌تواند کمک خوبی برای بهبود روایی ابزار اندازه‌گیری باشد. موضوع روایی از آن جهت اهمیت دارد که اندازه گیری‌های نامتناسب می‌تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش سازد.

۳-۶-۳ اعتبار عاملی پرسش نامه

اعتبار عاملی صورتی از اعتبار سازه است که از طریق تحلیل عاملی ^[۸۵]به دست می آید.
تحلیل عاملی: ساختاری است که در آن تنها روابط اندازه گیری برای اندازه گیری متغیرهای پنهان (عوامل) بر اساس متغیرهای قابل مشاهده وجود دارد. هدف از این نوع تحلیل، خلاصه سازی تعداد زیادی متغیر قابل مشاهده، در تعدادی عامل یا متغیر پنهان است.این خلاصه سازی اگر بر اساس یک ساختار و یا الگوی قبلی صورت پذیرد به آن تحلیل عاملی تأییدی و اگر تنها بر اساس همبستگی درونی میان مشاهدات صورت پذیرد، به آن تحلیل عاملی اکتشافی گویند.با بهره گرفتن از تحلیل عاملی می توان مشخص نمود که آیا پرسشنامه شاخص های مورد نظر را اندازه گیری می کند یا خیر . در تحلیل عاملی باید سوالاتی که برای ارزیابی یک شاخص یا صفت خاص طرح شده اند دارای یک بار عاملی مشترک باشند و این عوامل معنی دار باشند .

۳-۷ روش تجزیه و تحلیل داده ها

علم آمار به مجموعه ایی از فنون و روش های علمی - ریاضی گفته می شود که برای جمع آوری ، تنظیم ،ارائه و تحلیل وتفسیر اطلاعات کمی و کیفی و نتیجه گیری از آن ها در جهت هدفی معین به کار می رود.
فعالیت آماری دو بخش را در بر می گیرد :
آمار توصیفی : جمع آوری تلخیص ، تنظیم و ارائه اطلاعات به صورت روشن و قابل درک و در صورت لزوم تعیین روابط موجود بین اطلاعات جمع آوری شده .این بخش از آمار را که بیشتر به مشخص کردن داده ها، تنظیم و ارائه ی آن ها به صورت جدول بندی یا ترسیمی ، محاسبه ی آماره ها و تعیین ارتباط بین اطلاعات می پردازد آمار توصیفی می نامند. هدف آمار توصیفی^[۸۶] محاسبه پارامترهای جامعه با بهره گرفتن از سرشماری تمامی عناصر جامعه است.
آمار استنباطی : در بیشتر فعالیت های آماری جمع آوری ، تنظیم و ارائه ی یافته ها و یا تعیین آماره ها کفایت نمی کند ، بلکه لازم است بر اساس این اطلاعات جمع آوری و تنظیم شده ، تجزیه و تحلیل و استنباط هایی برای تبیین و تصمیم گیری صورت گیرد .این بخش از آمار که به تحلیل ، تفسیر و تعمیم نتایج حاصل از تنظیم و محاسبه ی مقدماتی اماری تکیه دارد ، آمار استنباطی خوانده می شود .
با بهره گرفتن از روش های آمار استنباطی می توان مشخصات جامعه ی آماری را از روی نمونه ها استنباط کرد.آمار استنباطی شامل فنون تخمین آماری و آزمون فرضیه ها میشود. اینکه از کدام طریق (تخمین یا آزمون )، استنباط انجام گیرد، به نوع تحقیق بستگی دارد. اگر تحقیق از نوع سؤال و صرفا حًاوی پرسش درباره پارامتر باشد از تخمین آماری برای پاسخ به سوالات استفاده میشود و اگر حاوی فرضیه ها بوده و از مرحله سوال گذر کرده باشد، آزمون فرضیه ها و فنون آماری آن به کار میرود (آذر، ۱۳۸۷).
با توجه به مطالب در این تحقیق از هر دو نوع آمار توصیفی و استنباطی استفاده می گردد. از آمار توصیفی برای نمایش اطلاعات جمعیت شناسی با بهره گرفتن از جداول فراوانی و نمودارهای میله ای استفاده میشود. از فنون استنباط آماری نیز در این تحقیق استفاده شده است و چون به دنبال آزمون فرضیه های آماری هستیم از
آزمون فرضیه ها و فنون آماری مرتبط با آن استفاده میشود. روش های آماری مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از :

۳-۷-۱ مدل یابی معادلات ساختاری^[۸۷]

معادلات ساختاری به یک سری مدلهای عمومی اشاره میکند که شامل تحلیل عاملی تأییدی ، مدلهای ساختاری همزمان کلاسیک ، تجزیه و تحلیل مسیر ، رگرسیون چندگانه، تحلیل واریانس و سایر روش های آماری است (هومن ، ۱۳۸۴ ). .در این پژوهش برای تخمین مدل های اندازه گیری از لیزرل استفاده شده است. «تجزیه و تحلیل ساختارهای کوواریانس» یا همان «مدل یابی معادلات ساختاری»، یکی از اصلی ترین روش های تجزیه و تحلیل ساختار داده های پیچیده و یکی از روش های نو برای بررسی روابط علت و معلولی است و به معنی تجزیه و تحلیل متغیرهای مختلفی است که در یک ساختار مبتنی بر تئوری، تاثیرات همزمان متغیرها را به هم نشان می دهد. از طریق این روش می توان قابل قبول بودن مدل های نظری را در جامعه های خاص با بهره گرفتن از داده های همبستگی، غیر آزمایشی و آزمایشی آزمود.

 ۳-۷-۲ آزمون های برازندگی مدل کلی

با آنکه انواع گوناگون آزمون ها که به گونه کلی شاخص های برازندگی ^[۸۸]نامیده می شوند پیوسته در حال مقایسه، توسعه و تکامل می باشند اما هنوز درباره حتی یک آزمون بهینه نیز توافق همگانی وجود ندارد. نتیجه آن است که مقاله های مختلف، شاخص های مختلفی را ارائه کرده اند و حتی نگارش های مشهور برنامه های SEM مانند نرم افزارهای lisrel, Amos, EQS نیز تعداد زیادی از شاخص های برازندگی به دست می دهند.(هومن۱۳۸۴ ،۲۳۵) این شاخص ها به شیوه های مختلفی طبقه بندی شده اند که یکی از عمده ترین آنها طبقه بندی به صورت مطلق، نسبی و تعدیل یافته می باشد. برخی از این شاخص ها عبارتند از:

• شاخص نیکویی برازش^[۸۹] و شاخص نیکویی برازش انطباقی^[۹۰]

شاخص نیکویی برازش (GFI) مقدار نسبی واریانس ها و کوواریانس ها را به گونه مشترک از طریق مدل ارزیابی می کند. دامنه تغییرات GFI بین صفر و یک می باشد. مقدار GFI باید برابر یا بزرگتر از ۹۰/۰باشد.شاخص برازندگی دیگر AGFI یا همان مقدار تعدیل یافته شاخص GFI برای درجه آزادی می باشد. این مشخصه معادل با کاربرد میانگین مجذورات به جای مجموع مجذورات در صورت و مخرج GFI-1 است. مقدار این شاخص نیز بین صفر و یک می باشد. شاخص های GFI و AGFI را که جارزکاگ و سوربوم (۱۹۸۹) پیشنهاد کرده اند بستگی به حجم نمونه ندارد.

تغییر در اظهارنظر حسابرسی

OPNCHG

متغیرهای کنترلی

درآمدهای غیرمنتظره که احتمال گزارش سریع تر این درآمدها وجود دارد.

UE

تغییر حسابرس (تغییر از موسسه ای به موسسه دیگر و بهبود در نوع اظهارنظر شرکت)

AS

دوگانگی مدیرعامل (احتمال تحریف گزارش ازطریق نفوذ مدیریت)

DUAL

اهرم مالی (وجود ابهام در تداوم فعالیت و همچنین عدم توانایی در چرخه عملیاتی)

LEV

روش تحقیق
تحقیق حاضر از نوع تحقیقات تجربی است که با توجه به عدم امکان کنترل کلیه متغیرهای نامربوط نمی تواند از نوع تجربی محض باشد، لذا از نوع تحقیقات شبه تجربی می باشد و باتوجه به اینکه داده های مورد استفاده در این پژوهش، اطلاعات واقعی و تاریخی است، روش شناسی تحقیق نیز از نوع پس رویدادی است. همچنین این تحقیق از جنبه هدف از نوع تحقیقات کاربردی به شمار می رود، زیرا نتایج حاصل از این تحقیق می تواند به منظور تعیین سودمندی نوع اظهارنظر حسابرس و همچنین به موقع بودن افشای عایدات شرکت ها به کار رود. از نظر روش شناسی نیز این پژوهش، توصیفی- همبستگی است که در آن برای تائید یا رد فرضیات از اطلاعات تاریخی شرکت ها و روش های آماری استفاده خواهد شد.

قلمرو زمانی و مکانی
داده های این پژوهش از صورت های مالی و گزارش حسابرسی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طول سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ است.
جامعه آماری
جامعه آماری این پژوهش، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. علت انتخاب این جامعه آماری، امکان دسترسی به داده های موجود در صورت های مالی و گزارشهای حسابرسی این شرکت ها است.
روش نمونه گیری
روش نمونه گیری تصادفی خواهد بود. البته از روش نمونه گیری حذفی نیز استفاده خواهد شد. به این صورت، شرکت های دارای ویژگی های مورد نظر انتخاب و نموه های تحقیق با بهره گرفتن از نمونه گیری حذفی، انتخاب می شوند.
نمونه های آماری از کلیه شرکت های موجود در جامعه آماری باید حائز معیارهای زیر باشند

• پایان سال مالی آنها ۲۹ اسفند باشد و در طول دوره پژوهش تغییر دوره مالی نداشته باشند.

• جزء شرکت های فعال در حوزه فعالیت های مالی، از جمله شرکت های سرمایه گذاری، بانک ها، بیمه ها و موسسات مالی نباشند.

• در طول یک سال مالی بیش از ۶ ماه توقف معاملاتی نداشته باشند.

• داده های مورد نیاز برای محاسبه متغیرهای تحقیق در طول دوره تحقیق (سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱) باشد.

روش های گردآوری اطلاعات
اطلاعات مربوط به پیشینه تحقیق و مبانی نظری از منابع کتابخانه ای و پایگاه های علمی و مقالات خارجی و داخلی جمع آوری خواهد شد. داده های مورد نیاز برای انجام این تحقیق عموماً با بهره گرفتن از نرم افزار تدبیر پرداز و رهاورد نوین، پایگاه اطلاع رسانی سازمان بورس اوراق بهادار تهران(www.seo.ir)، صورت های مالی شرکت ها، گزارشهای منتشر شده توسط بورس، گزارشهای حسابرسان مستقل و از سایت های  و www.rdis.ir بدست خواهد آمد. داده های تحقیق پس از جمع آوری، در صفحه گسترده Excel در جداولی تنظیم می شوند و سپس با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل نهایی قرار خواهند گرفت.
روش تجزیه و تحلیل داده ها
تجزیه و تحلیل داده ها در دو قسمت آمار توصیفی و آمار استنباطی ارائه می شود.در بخش آمار توصیفی، شاخص های مرکزی و شاخص های پراکندگی مورد ارزیابی قرار می گیرند. تحقیق حاضر از نوع همبستگی است و ارتباط بین متغیر مستقل و متغیر وابسته را مورد آزمون قرار می دهد و برای تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه های تحقیق از نرم افزار آماری SPSS استفاده می شود.
واژه­ های عملیاتی تحقیق
گزارشگری مالی محصول نهایی فرایند حسابداری مالی، ارائه اطلاعات مالی به استفاده کنندگان مختلف، اعم از استفاده کنندگان داخلی و استفاده کنندگان خارج از واحد تجاری، در قالب گزارشهای حسابداری است. آن گروه از گزارشهای حسابداری که با هدف تامین نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان خارج از واحد تجاری تهیه و ارائه می شود، درحیطه عمل گزارشگری مالی قرار می گیرد(استاندارد های حسابداری، ۱۳۸۹).
تاریخ تائید صورت های مالی تاریخی است که مدیریت، صورت های مالی را به‌طور رسمی و برای آخرین بار به‌منظور انتشار، تأیید می‌کند. فرایند تأییدصورت های مالی به‌منظور انتشار باتوجه به ساختار مدیریت، الزامات قانونی و روش های تهیه و نهایی‌کردن صورت های مالی، متفاوت می‌باشد. در اغلب موارد، واحدهای تجاری ملزم هستند صورت های مالی خود را بعد از انتشار، به تصویب مجمع عمومی یا سایر ارکان صلاحیت دار برسانند. در چنین مواردی، تاریخ تأیید صورت های مالی، تاریخ تأیید برای انتشار اولیه است، نه تاریخی که در آن صورت های مالی توسط ارکان یاد شده تصویب شده است(استاندارد حسابداری شماره ۵ ، ۱۳۸۹).
به موقع بودن مربوط بودن اطلاعات گزارش شده به وسیله ویژگی به موقع بودن تحت تاثیر قرار می گیرد. به عبارتی دیگر هرچه از ویژگی به موقع بودن کاسته شود از مفید بودن اطلاعات نیز کاسته خواهد شد(حساس یگانه،۱۳۹۰).
اظهارنظر تعدیل نشده اظهارنظر حسابرس، در مواردی که وی به این نتیجه رسیده است صورت های مالی، ازتمام جنبه های با اهمیت، طبق استانداردهای حسابداری به نحو مطلوب تهیه شده است(استانداردهای حسابرسی، ۱۳۸۶).

۳

۴

۴

۳.۷

۴

منبع: داده های بدست آمده از دورکس وهمکاران (۱۹۹۵)
استراتژی منحصر به فرد ذکر شده به چهار دسته گروه بندی شده اند، که در آن عدد ۱ حداقل شدت را نشان می دهد ، عدد ۴ شدید ترین رتبه و ۲ و ۳ شدت متوسط ​​است.
۴-۵-۵- مرحله ۵-نمره دهی: ترکیبی از تکرار و شدت برای تجزیه و تحلیل

برای اینکه قادر به انجام تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از استراتژی مقابله باشیم ، دو قسمت از اطلاعات مورد نیاز است. اولین، استفاده از نمره فراوانی نسبی است و دومی استفاده از نمره وزن های مشتق شده از مرحله ۳ است .
روش تعیین نمرات فراوانی نسبی
به یاد بیاورید که تکرار اندازه گیری از چند روز در هفته گذشته در خانواده مجبور به تکیه بر استراتژی های مقابله ای مختلف اعم از “هرگز” (۰) یا “هر روز” (۷) است . که نمره تکرار از ضرب وزن شدت بدست می آید . ساده ترین روش وزن دهی استراتژی این است که این رتبه بندی شدت گروه و وزن دهی یکسان باشد . یعنی حداقل شدت استراتژی وزن ۱، گروه بعدی وزن ۲، و غیره
این بسیار مهم است تا اطمینان حاصل شود که مقادیر تکرار و شدت اثر بر نمره استراتژی مقابله در یک سمت وسو می باشد. یعنی تکرار بالاتر، نمره بالاتر است و با شدت بیشتر، شدت وزن دهی بالاتر است .
۴-۶- روش تعیین نمرات شدت مقابله
محاسبه مجموع وزنی استراتژی‏های مقابله بکار رفته. در این روش وزن بکار رفته عبارت از فراوانی استفاده از استراتژی مقابله توسط خانوار می‏باشد. یک روش ساده وزن‏دهی به استراتژی‏های مقابله ممکن شماره‏گذاری به ترتیب آنها می‏باشد. برای مثال به اغلب مواقع عدد ۴، به برخی از مواقع عدد ۳ و به ندرت عدد ۱ اختصاص می‏یابد. هرچه مقدار این مجموع بیشتر باشد خانوار از نقطه نظر امنیت غذایی در وضعیت نامساعدتری به سر می‏برد.
با فرض این که چهار دسته شدت وجود دارد، از وزن شدت ۴ برای شدید ترین رده، ۳ برای رده بعدی یعنی شدت کمتر؛ ۲ برای شدت متوسط و ۱ برای رده شدت کم از رفتارها استفاده می شود.
این مهم است که استراتژی مقابله شرح داده شده در اینجا یک ابزار اندازه گیری ناامنی مواد غذایی بوده که نمره بالاتر، ناامنی بیشتر غذایی را نشان می دهد. در حال حاضر باید تمام قسمت های جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن انجام شود. یک مثال کامل (بر اساس یک خانواده از مطالعه شهرستان علی آباد) در جدول ۴-۴ نشان داده شده است، با بهره گرفتن از وزن دهی با توجه به روش داده شده در بالا است.
جدول۴-۴- مثال - محاسبه نمره شاخص استراتژی مقابله خانگی

در ۷ روز گذشته زمانی که شما غذای کافی ندارید ویا پول کافی برای خرید غذا را ندارید، خانواده شما اغلب چه کاری انجام می دهند؟

نمره خام

شدت

نمره وزنی

غذاهای کمترترجیح داده یا کمتر گران

۵

۱

۵

قرض گرفتن غذا یا کمک گرفتن از دوستان و آشناها

۲

۲

۴

خرید غذا بصورت نسیه

۱

۲

۲

خوردن غذاهای جنگلی، شکارکردن، برداشت محصول نارس