جمع

۱۵۹۵۰۶۸

۱۰۰

-

بر اساس نقشه های با مقیاس ۱:۵۰۰۰۰ سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، نقشه شیب شهر یزد تهیه شده است، علاوه بر این، مساحت محدوده بین هر طبقه شیب اندازه گیری شده است. جدول شماره ۳-۱توزیع
جدول۳-۱: توزیع طیقات شیب و مساحت آن در حوضه آبخیز یزد – اردکان(منبع: اختصاصی، ۱۳۷۵)
طبقات مختلف شیب با مساحت آن را نشان می دهد.
چنانچه در جدول آمده، شیب کمتر از ۱ درصد بیشترین مساحت و طبقه شیب بیشتر از ۵۰ درصد، کمترین مساحت را اشغال می کند.
اراضی با شیب کمتر از ۱۵ درصد (دشتها) بیش از ۸۴ درصد مساحت و اراضی با شیب بالاتر از ۱۵ درصد که برای شهرسازی نامناسب هستند مساختی در حدود ۱۵ درصد سطح محدوده را در بر می گیرد.

۳-۳-منابع آب
بی شک در مکان گزینی و هسته اولیه شهر یزد و نیز گسترش فضایی شهر، منابع آب بخصوص مظهر قناتهای احداث شده در طول زمان های تاریخی نقش مهمی ایفا نموده اند(شماعی، ۱۳۸۳).
در حدود نیم قرن قبل در اطراف شهر کوچک یزد ، آبادیها و روستاهای متعددی قرار داشت ، که با توسعه فیزیکی شهر در آن ادغام شده اند و امروزه به صورت محله های شهری با همان نامهای قدیمی خود شناخته می شوند مانند اکبر آباد ، خیرآباد ، مهرآباد ، محمودآباد که مهمترین عوامل در پیدایش و توسعه این سکونتگاه ها عبارتند از : ۱- مظهر قنات یا محلی که سفره های آبدار زیر زمینی توسط قنات امکان برداشت از آنها فراهم می شده است. ۲- کمیت و کیفیت سفره های آب زیر زمینی. که این دو عامل یاد شده از عوامل تعیین کننده وسعت آبادیها و تعداد جمعیت گردآمده در اطراف آنها بوده است.
از آنجا که نوعی تعادل در میزان بهره برداری و تغذیه سفره های آب زیر زمینی در گذشته می بایست وجود داشته باشد ، گسترش شهر و آبادیها چندان سریع نبودو مشکلی هم از این جهت به وجود نمی آمد. اما با گذشت زمان های طولانی و توسعه روابط بین جوامع و بالا رفتن سطح تکنولوژی و نیز نیاز به دسترسی منابع آب بیشتر ، استفاده از چاه های عمیق و نیمه عمیق در دشت رایج شد و چون این امر تسهیلات بیشتری جهت استفاده از منابع آب زیر زمینی در اختیار گروه های انسانی قرار می داد. به سرعت در تمامی سکونتگاه های واقع در دشت ، چاه های دستی خانگی به عنوان به عنوان راهی برای استحصال آب زیر زمینی در کنار قنوات مرسوم گشت و امروزه انتقال آب از سرشاخه های کارون از طریق زاینده رود ، امید به توسعه شهر و جذب گردشگران را در دلها بیشتر کرده است.
تا نیم قرن پیش، آب مورد نیاز شهر یزد به وسیله قناتهایی که بیشتر در کوهپایه های غربی و جنوب غربی شهر حفر شده بودند تامین می شد، اما به تدریج با پیدایش ئتکنولوژی چاه های عمیق و نیمه عمیق و با گسترش بی رویه پدیده حفر چاه ها و تسهیل در استحصال آبهای زیر زمینی، در حال حاضر متاسفانه اکثر یا تمام قناتها خشک شده و یا آبدهی چندانی ندارند، در نتیجه هم اکنون بیش از ۸۵ درصد آب مورد نیاز خود را از چاه های عمیق و انتقال آب از طریق زاینده رود تامین می کنند.
۳-۴- زمین شناسی
محدوده حوضه آبخیز یزد – اردکان از لحاظ زمین شناسی جزیی از کویر های فلات ایران است، بخش انتهایی این حوضه توسط کویر سیاه کوه اشغال شده است و یا به عبارتی آبراهه های این حوضه به کویر سیاه کوه منتهی می شوند. در استان یزد علاوه بر کویر سیاه کوه کویر های دیگری مانند: کویر ساغند، کویر ریگ زرین، کویر اله آباد، کفه مهدی آباد، کویر مروست، کویر ابرقو و کفه طاقستان که هر چند قسمتهایی از این کویرها در استانهای مجاور واقع شده است، اما بخش عمده آنها در محدوده استان یزد قرار دارد. مساحت کویرساحت کویرهای استان در حدود ۹۲۱۴ کیلومتر مربع برآورد شده که حدود ۷/۱۳ درصد از سطح استان را فرا گرفته اند.
قدیمی ترین سازندهای زمین شناسی مربوط به پرکامبرین و جوانترین آنها مربوط به دوران هولوسن است، همچنین تشکیلات پرمین، دوونین و کربونیفر در مقیاس محدودتری وجود دارند، سازندهای کرتاسه و ژوراسیک قسمت اعظم سازندهای زمین شناسی منطقه را تشکیل می دهند.
سازندهای کرتاسه در شیرکوه و ارتفاعات غربی انتهای شهرهای هرات و مروست، گسترش نسبی خوبی دارند و به همین خاطر نقش اساسی را در تغذیه آبهای زیر زمینی این منطقه ایفا می کنند، به طوری که در حوضه یزد – اردکان چشمه های کارستی تا ۶۰۰ لیتر در ثانیه از آهکهای منطقه خارج می شود. وضعیت سازندهای آهکی از نظر وسعت و شکل سفره آبدار طوری است که در ارتفاعات شیرکوه چشمه ها به صورت موقتی هستند(نقشه زمین شناسی ۱:۱۰۰۰۰۰).
در قسمتهای شمال و شمال شرقی و شرق منطقه مورد مطالعه، سازندهای زمین شناسی میوسن و نئوژن از جنس مارن، ماسه سنگ و کنگلومرای حاوی سیمانی ضعیف و در ارتفاعات، سازندهای آهکی به صورت موضعی دیده می شوند.
تشکیلات آذرین گرانیتی و آندزیتی تا حد زیادی در نواحی شمالی شیرکوه و همچنین در ارتفاعات ساغند بافق گسترش دارند که گواه بر وجود فازهای تکتونیکی در اغلب این نواحی بوده و باعث ایجاد کانسارهای معدنی زیادی است که این معادن متعدد در جذب جمعیت و رونق اقتصادی شهر به‌ویژه توسعه بافت جدید شهر که متاسفانه غیر منسجم هم بوده نقش بسزایی دارد(درویش زاده، ۱۳۷۴).
تمامی ناودیسهای بین ارتفاعات در منطقه مورد مطالعه تسوسط آبرفتهای از نوع قلوه سنگ، شن، ماسه و رس پوشانده شده اند. این آبرفتها در مجاورت بلافصل بلندیها و مخروط افکنه های تعدادی از دشتها نسبت به ماهیت سنگ مادر، دانه درشت بوده و حاوی رس کمتری است، ولی به طور عموم در مراکز دشت از قطر دانه ها کاسته می شود به طوری که از شن و ماسه و بالاخره در نواحی کویری فقط از مواد رسی شور تشکیل شده است. شوری نواحی کویری در طول سالیان دراز به حدی بالا رفته که اغلب در رسهای کویری، بلورهای حاوی سنگ نمک تشکیل می شود.
ضخامت آبرفتها از روی داده های حفاری اکتشافی – بهره برداری در حوضه یزد – اردکان حدود ۲۲۰ متر برآورد شده است.(سازمان مدیریت و برنامه ریزی، آمارنامه استان یزد، ۱۳۷۸، ص۴و۵).
۳-۵- وضعیت تکتونیکی
شکستهای پوسته جامد زمین که در راستای آنها جابایی روی می دهد گسل نام دارد. معمولا جنبش برشی در هر گسل از زمین تا عمق ۳۰ کیلومتر یا بیشتر ادامه می یابد.
مهمترین گسلهای منطقه مورد مطالعه عبارتند از: گسل شمال یزد(در شمال شهر یزد واقع است و با طول تقریبی ۴۵ کیلومتر موجب بریدگی رسوبات مارنی، ماسه‌ای، کنگلومرایی گچدار و نمکدار نئوژن با راستای شمال‌غربی – جنوب‌شرقی است)، گسل کلمرود، گسل کوهبنان و گسل دهشیر.
بررسی لرزه شناسی استان یزد، نشان از آن دارد که از نظر لرزه خیزی جز در نواحی ابر‌گسله زاگرس و گسلهای وابسته به آن که لرزه خیزی کمی دارند، این منطقه آرامتر از دیگر مناطق ایران است(پهنه‌بندی خطرنسبی زمین لرزه در ایران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، ۱۳۷۶، ص۴۴).
۳-۶-خاک
در دشت یزد و مناطق اطراف آن، به علت نزولات جوی کم و نامنظم همراه با تبخیر شدید، امکان تجزیه و فعل الانفعالات شیمیایی که اساس تجزیه و تشکیل خاک است بسیار ضعیف می باشد، اما تخریب فیزیکی و مکانیکی به عنوان فرایند عمده تشکیل خاک در منطقه وجود دارد، در نتیجه پوشش خاکی به صورت مجموعه ای از مواد تخریبی ناشی از تخریب فیزیکی سنگهاست که در اثر انباشته شدن بر حسب شرایط محل به انواع گوناگون خاک درآمده است( کردوانی، ۱۳۸۶).
تشکیلات گچی و نمکی، ترکیب غالب خاکهای این منطقه را تشکیل می دهد، در دشت یزد از نظر تیپولوژی، تشکیل و تکامل خاک با پروفیلی که دارای افق‌های مشخص باشد، بندرت دیده می شود.
با توجه به اینکه خاکهای کویری عمدتا دارای املاح نمکی و گچ هستند، در مرکز دشت و انتهای حوضه آبخیز، این خاکها شوری را در سطح خود ظاهر می کنند، از طرف دیگر، در قسمتهای کوهپایه‌ای، خاک درشت بافت از شوری کمتری برخوردار است( کردوانی، ۱۳۸۲).
شکل ۳-۲: نقشه شیب حوضه دشت یزد - اردکان
شکل۳-۳: نقشه جهت شیب در حوزه یزد-اردکان
شکل۳-۴: نقشه سطوح ارتفاعی در حوضه دشت یزد- اردکان
۳-۷- تحلیل وی‍‍ژگیهای اقلیمی شهر یزد
۳-۷-۱-منشا و نوع توده های هوا
اگر هوا بمدت زیاد روی سطح زمین ساکن بماند کم کم از نظر دما و رطوبت خصوصیات مربوط بهمان سطح را به خود گرفته و در نهایت یک توده هوای مشخص را بوجود می آورد. بنابراین توده های هوا خصوصیات اولیه خود را از محلی کسب می کنند که روی آن بوجود آمده اند. بدین ترتیب که دما ورطوبت توده هوا مستقیما از سطحی که زیر آن قرار گرفته است اخذ می شود(جعفرپور، ۱۳۷۷. علیجانی، ۱۳۸۱).
با توجه به بزرگی توده هوا و قابلیت بسیار کم هدایت گرما در هوا مسلم است که تشکیل یک توده هوا نمی تواند بسرعت شکل گیرد. یعنی حجم وسیع هوا می بایست برای مدت بسیار طولانی به صورت ساکن و یا بصورت چرخش در بالای یک سطح باقی بماند تا بتدریج خصوصیات دما و رطوبتی ویژه ای بخود بگیرد. آنوقت است که یک توده هوا شکل گرفته و بحرکت در می آید(بوشر، ۱۳۷۳).
با توجه به سر چشمه توده های هوا در نیمکره شمالی شش نوع توده هوا طبقه بندی شده اند که عبارتند از(فرجی،۱۳۷۸):
هوای شمالگان: توده هوای شمالگان همانطور که از اسم آن مشخص است از قسمتهای شمال کر ه
زمین و مناطق قطبی یعنی نواحی اقیانوس منجمد شمالی و یخچالهای گرینلند، منشا می گیرد. و با علا مت اختصاری A شناسایی می شود.
هوای قطبی – بری: توده هوای قطبی –بری توده هوایی هستند که از قسمتهای قطبی ولی بروی خشکیها سر چشمه می گیرند. این توده ها سرد و خشک می باشند. در زمستان این هوا از مناطق سرد، واغلب یخ زده آسیای مرکزی و کانادا سرچشمه می گیرند. در طول دوره تابستان این توده هوای سرد محدود تر می شود. علامت اختصاری این توده هوا CP است.
هوای قطبی - در یایی: هوای قطبی – در یایی هوای است که در عرضهای جغرافیایی بالا و برای مدت طولانی بروی سطوح دریا ها باقی می ماند تا مقادیر نسبتا زیادی رطوبت جذب نماید و با علامت اختصاری mp معرفی می شود.
هوای بری – تروپیک: هوای بری - تروپیک گرم و بسیار خشک است. این توده هوا از مناطق صحرایی آفریقای شمالی منشا گرفته و، وضعیت هوای مدیترانه را تحت تاثیر قرار می دهد. این نوع توده هوا با علامت اختصاری cT معرفی می شود.
هوای حاره ای – دریایی: هوای حاره ای– دریایی ازمناطق پرفشار نیمه گرمسیری اقیانوسها سرچشمه می گیرد. وضعیت هوا در اینجا اساسا آرام و صاف است و با علامت mT شناسایی می شود.
هوای استوایی: هوای استوایی، نقش برجسته ای در وضعیت هوای دریاهای مناطق استوایی و گرمسیری دارد و با علامت E معرفی می شود.

۶) پیش‌بینی شرایط آینده
۷) ساخت زنجیره‌های متفاوتی از اقدامات مبتنی بر تصمیمات متوالی
۸) رتبه‌بندی و انتخاب گزینه‌ها
۹) تعریف سیاست ها
۱۰) تعریف معیارهای ابزار ارزیابی برنامه
۲-۱۳- انواع برنامه ریزی
برنامه ریزی را از دیدگاه مسائل اجتماعی و اقتصادی، به منظور ارتقاء سطوح مختلف زندگی جامعه، می توان به چند نوع تقسیم کرد:
الف) برنامه ریزی کلی ( کلان): به منظور رسیدن به هدف های کلی و عمومی اقتصادی و اجتماعی انجام می گیرد.
ب) برنامه ریزی بخشی : بیشتر در بخش های مختلف تولیدی و اجتماعی صورت می گیرد.
ج) برنامه ریزی در سطح خرد: در طرح ها و پروژه های داخل بخش صورت می گیرد.
۲-۱۳-۱- انواع برنامه ریزی از نظر مدت زمان اجرا
الف) برنامه ریزی بلند مدت : ۱۰ تا ۲۰ سال و گاهی تا ۲۵ سال.آینده نگری و چارچوبهای کلی اساس کار است. ( طرح ملی گردشگری ایران)
ب) برنامه ریزی میان مدت : ۳ تا ۷ سال و گاه تا ۱۰ سال.( طرح ملی گردشگری ایران و طرح های جامع استانی)
ج) برنامه ریزی کوتاه مدت : ۱ تا ۲ سال
۲-۱۳-۲- انواع برنامه ریزی از نظر وسعت اجرا
الف) برنامه ریزی جامع ( طرح های گردشگری تهیه شده در ایران )
ب) برنامه ریزی غیر جامع ( طرح های تفصیلی توسعه گردشگری شهرها)
۲-۱۳-۳- انواع برنامه ریزی از نظر هدف
الف) برنامه ریزی توسعه
ب) برنامه ریزی اقتصادی
ج) برنامه ریزی کالبدی
د) برنامه ریزی ارشادی و اجباری
و) برنامه ریزی اختصاصی
۲-۱۳-۴- انواع برنامه ریزی از نظر سطوح مکانی
الف) برنامه ریزی ملی ( در سطح کشور) مثال طرح ملی گردشگری ایران
ب) برنامه ریزی منطقه ای ( در سطح استان) مثال طرح جامع گردشگری استان تهران یا استان خراسان رضوی و ….
ج) برنامه ریزی ناحیه ای ( در سطح شهرستان) مثال طرح جامع توسعه گردشگری شهرستان نیشابور
د) برنامه ریزی شهری ( در سطح شهر)
و) برنامه ریزی روستایی ( در سطح دهستان و روستا) مثال طرح های گردشگری روستاهای گردشگری کشور
ه) برنامه ریزی در سطح نقطه و سایت، مثال طرح های جامع مناطق نمونه گردشگری کشور و یا سایت های توریستی و تفریحی
۲-۱۳-۵- انواع دیگر
ـ طرح های مکانیابی
ـ طرح های امکانسنجی
ـ طرح های توجیهی
ـ طرح های بازاریابی
منبع : (جواهری ، ۱۳۸۷، ص ۱۴)
۲-۱۴- رویکرد های برنامه ریزی گردشگری
یکی از موضوعات مهم در برنامه ریزی گردشگری، شناخت رویکرد ها می باشد. در این قسمت به توضیح مهمترین این رویکردها پرداخته می شود.
۲-۱۴-۱- رویکرد سیستمی
یک مفهوم اساسی در برنامه ریزی گردشگری آن است که گردشگری را باید ب صورت سیستمی مرکب از عوامل عرضه و تقاضا در نظر گرفت که به یکدیگر مرتبط می باشند. عوامل تقاضا شامل بازارهای داخلی و بین المللی گردشگری و ساکنین محلی است که از جاذبه ها، امکانات و خدمات گردشگری استفاده می نمایند. عوامل عرضه گردشگری نیز شامل جاذبه ها و فعالیت ها اعم از جاذبه های فرهنگی و طبیعی و جاذبه های خاص، واحدهای اقامتی و سایر امکانات و خدمات گردشگری نظیر دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی، رستوران ها، مراکز خرید، مراکز اطلاع رسانی، خدمات بانکی و ارزی، خدمات بهداشتی و خدمات پستی، حمل و نقل و سایر زیر ساخت ها مانند تامین آب، تامین برق، سیستم دفع زباله و فاضلاب و ارتباطات راه دور و عناصر سازمانی مشتمل بر ساختارهای سازمانی موسسات بخش گردشگری، برنامه ها و موسسات آموزشی، قوانین و مقررات مرتبط با گردشگری، سیاست های سرمایه گذاری و راهبردها و برنامه های بازاریابی می شود.
در برنامه ریزی گردشگری، درست همانند یک سیستم، توسعه عوامل از جمله عوامل عرضه و تقاضا و عناصر فیزیکی و سازمانی باید به صورت منسجم در نظر گرفته شود. اگر سیستم به صورتی منسجم ضمن توسعه هماهنگ کلیه اجزاء برنامه ریزی شود، آنگاه بسیار اثربخش تر عمل خواهد کرد و منافع مطلوب را حاصل خواهد کرد.
۲-۱۴-۲- رویکرد توسعه پایدار
روش توسعه پایدار مستلزم این است که منابع طبیعی و فرهنگی و سایر منابع جهانگردی برای استفاده دائم در آینده حفظ گردند، درهمین حال که منافعی را برای جامعه امروز داشته باشد.

بر اساس مفاهیم این رویکرد، بایستی تمامی ابعاد و متغیرهای درون زا و برون زا در جریان توسعه مداخله داده شده و از محیط طبیعی ـ انسانی به نحوی بهره برداری شود که به نابودی، تخریب و آسیب بدان ها منجر نشود. در این الگو، ارتباط انسان با محیط طبیعی ـ اجتماعی ـ انسانی، ارتباطی ارگانیک، دینامیک و پویا است. مداخلات مخرب صورت نمی گیرد و از تمامی منابع موجود نیز در چارچوب مفاهیم و شاخص های پایداری بهره برداری می شود. هر دو گروه جامعه میزبان و میهمان از تعاملات فی مابین منتفع شده و مطلوبیت نهایی حاصل خواهد شد.
۲-۱۴-۳- رویکرد برنامه ریزی جامع
برنامه ریزی جامع بلند مدت متضمن تعیین اهداف و مقاصد و الگوهای ترجیحی آینده است. سیاست های برنامه های توسعه گردشگری باید برای دوره های نسبتاً بلند مدت(معمولا بین۱۰تا۱۵ و گاه ۲۰ساله) و برمبنای قابلیت پیش بینی رویدادهای آتی در منطقه و کشور تهیه گردد. این دوره های زمانی ممکن است طولانی بنظر برسند ولی اجرای سیاست های اساسی و طرح های ساختار معمولا به زمانی این چنین نیازمند است. حتی توسعه و گسترش طرح های خاص نظیر گردشگاه های عمده و پارک های ملی برای مقاصد توریستی نیز می تواند مستلزم صرف زمان طولانی باشد.
۲-۱۴-۴- رویکرد راهبردی
یک رویکرد به برنامه ریزی جهانگردی که اخیرً توجه خبرگان برنامه ریزی جهانگردی را جلب کرده، برنامه ریزی راهبردی است. در حالیکه نتایج کار یک برنامه راهبردی و یک برنامه فراگیر بلند مدت ممکن است بسیار مشابه باشند، اما برنامه راهبردی به جهت انطباق با شرایط بحرانی کمی متفاوت است. برنامه ریزی راهبردی نوعاً بیشتر جنبه عملیاتی دارد و رویدادهای خلاف انتظار را مطمح نظر قرار می دهد.برنامه ریزی راهبردی فی النفسه شیوه ای است که از جامعیت کمتری برخوردار می باشد. توجه و تمرکز بر موضوعات مقطعی سبب می شود تا برنامه ریزی راهبردی از دستیابی به اهداف بلند مدتی همچون توسعه پایدار منحرف گردد اما اگر برنامه ریزی راهبردی در چارچوب سیاست و برنامه ریزی منسجم بلند مدت بکار برده شود آنگاه می تواند شیوه بسیار مناسبی باشد.
۲-۱۴-۵- رویکرد مشارکت مردم در برنامه ریزی ( رویکرد اجتماعی)
از آنجا که گردشگری برای منفعت مردم انجام می گیرد باید آنها را در فرایند برنامه ریزی مشارکت داد. یکی از روش های مشارکت مردم تشکیل کمیته راهبردی می باشد این کمیته، راهبردهایی را به تیم برنامه ریزی ارائه می دهد و گزارشات، سیاست ها و برنامه های پیشنهادی آنها را بررسی می نماید. این کمیته عموما متشکل از سازمان های دولتی مرتبط با گردشگری، بخش خصوصی و سازمان های محلی، مذهبی و سایر سازمان های مرتبط می باشد. شیوه مرسوم دیگر برگزاری همایش پس از تکمیل برنامه می باشد. این گردهم آیی، موجب آگاهی عموم مردم درباره اهمیت توسعه کنترل شده گردشگری و سیاست های طرح می شود.( شاهد ، ۱۳۸۸ ، ص ۳۶)
۲-۱۵- برنامه ریزی گردشگری
- برنامه ریزی گردشگری از نظر گتس (GETS ) :
توریسم فرآیندی است براساس تحقیق وارزیابی ومبتنی برجستجوی شرایط بهینه در ایجاد روابط بین توریسم ،رفاه وحفظ محیط زیست.

نامه همراه، در این قسمت هدف از گردآوری داد ها به وسیله پرسشنامه، ضرورت همکاری پاسخ دهنده در عرضه داده های مورد نیاز بیان شد. برایی این منظور بر با ارزش بودن داده های حاصل از پرسشنامه تاکید گردیده تا پاسخ دهنده به طور مناسب پاسخ سوال ها را عرضه کنند.

سوالات عمومی: مشخصات فردی پاسخ دهنده گان را در بر می گیرد. این سوالات عبارتند از سن، جنس، تحصیلات، پست سازمانی، سابقه و…..
سوالات تخصصی بخش اصلی پرسشنامه است که بر اساس مولفه های تشکیل دهنده متغیرهای تحقیق طراحی شد که پرسشنامه تحقیق حاضر در پیوست شماره ۱ قابل مشاهده می باشد.
در تحقیق پیش­رو، داده‌ها از طریق پرسشنامه به­دست آمده است. پرسشنامه مجموعه‌ای از سؤال‌هاست که پاسخ‌دهنده با ملاحظه آن‌ها پاسخ لازم را می‌دهد. این پاسخ، داده مورد نیاز پژوهش را تشکیل می‌دهد. پاسخ به سؤال استانداردشده ممکن است مستلزم انتخاب یک گزینه از میان یک مجموعه پاسخ‌های از قبل تعیین شده باشد. پروژه‌های تحقیقاتی عموماً نیازمند پرسشنامه با ساختار مستقیم است. در جدول ۳-۱ ساختارپرسشنامه قابل مشاهده است:
جدول ۳-۱-ساختار پرسشنامه

۳-۹اعتبار پرسشنامه

روایی از واژه روا به معنای جایز و درست گرفته شده است و روایی به معنای صحیح و درست بودن است. مقصود از روایی آن است که به وسیله اندازه‌گیری بتواند خصیصه مورد نظر را اندازه‌گیری کند. به‌بیان دیگر، وقتی که اندازه‌گیری از اعتبار و روایی لازم برخوردار است که همه‌ی متغیرهای تأثیرگذار در مدل مورد توجه قرار گیرد. اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه‌گیری‌های نامناسب و ناکافی می‌تواند پژوهش علمی را بی‌ارزش و ناروا سازد (خاکی، ۱۳۸۷).
چون در این تحقیق ابزار جمع‌ آوری اطلاعات و اندازه‌گیری متغیرها، پرسشنامه است، روایی پرسشنامه از اهمیت خاصی برخوردار است. روایی تحقیق میزان سازگاری پرسشنامه را با اهداف نشان می‌دهد. مسئله روایی محتوا (پرسشنامه) این است که آیا پرسشنامه جنبه مهمی از هدف تحقیق را اندازه‌گیری می‌کند یا خیر.
برخی از مهم‌ترین اقداماتی که جهت افزایش میزان روایی پرسشنامه صورت پذیرفته به‌صورت خلاصه در زیر مطرح شده است:
مطالعات زیادی از طریق مطالعه کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها و مقالات به‌عمل آمد تا به‌طور کامل مفاهیم و متغیرهای مهم مورد استفاده در تحقیق و چگونگی اندازه‌گیری آن‌ها روشن گردد تا بتوان سؤالات را جهت بررسی فرضیات طراحی کرد.
پس از طراحی سؤالات جهت اندازه‌گیری هر متغیر، پرسشنامه ابتدایی در اختیار اساتید راهنما و مشاور قرار گرفت تا اصلاح و تأیید شود.
پرسشنامه نهایی تدوین و در میان کاربران بالقوه و بالفعل سیستم ها توزیع گردید.
در این پرسشنامه همان­گونه که بیان شد از مقیاس­هایی استفاده شده که به دفعات توسط پژوهشگران در پژوهش­های قبلی به­ کار گرفته شده است و روایی و پایایی آن تایید شده است. اما در جهت بومی­سازی پرسش­نامه و بررسی روایی آن در جامعه­ آماری پژوهش حاضر در ایران، از تأیید خبرگان شامل بررسی و تایید اساتید راهنما و مشاور استفاده شده است.

در صدر برنامه ریزی هر مطالعه یا تحقیقی این سوال که حجم نمونه چقدر باید باشد قرار دارد. انتخاب نمونه بزرگتر از حد نیاز موجب اتلاف منابع می شود و انتخاب نمونه های خیلی کوچک منتج به نتایج غیرقابل اتکا می شود. (عادل آذر، ۱۳۸۸ : ۱۴) مجموعه واحدهائی که حداقل در یک صفت مشترک باشند یک جامعه آماری^[۸۱] را تشکیل می دهند. (خاکی، ۱۳۷۸ : ۷۹) جامعه آماری پژوهش حاضر را مصرف کنندگان مواد غذائی در شهر همدان تشکیل می‌دهند.
۳-۴- نمونه آماری و نمونه‌گیری
نمونه^[۸۲] عبارت است از مجموعه‌ای نشانه ها که از یک قسمت، گروه یا جامعهای بزرگتر انتخاب می‌شود، به طوری که این مجموعه معرف کیفیات و ویژگی‌های آن قسمت، گروه یا جامعه بزرگتر باشند و نمونه گیری فرایند انتخاب نمونه است. (همان منبع :۸۱) فرمول‌های تعیین اندازه نمونه متفاوت است. یکی از روش‌های پرکاربرد در تعیین حجم نمونه زمانی که حجم جامعه مشخص نیست استفاده از فرمول زیر است:

در این فرمول مهمترین پارامتری که نیاز به برآورد دارد S² است که همان واریانس نمونه اولیه است. برای محاسبه S² تعدادی پرسشنامه توزیع شده و واریانس نمونه اولیه محاسبه می شود.

n = ( Z²_{α /۲} × S² ) / d2
Z_{α /۲} = ۱.۹۶ → Z²_{α /۲} = ۳.۸۴۱۶
d = 0.05
S² = ۰.۰۷۳۲
n = (0.0732 × ۳.۸۴۱۶)/۰.۰۰۲۵ ≈ ۱۱۲.۴۸۲
بنابراین ۱۱۰ نفر یا ۱۱۲ نفر به عنوان نمونه انتخاب کنید.
۳-۵- روش جمع‌ آوری اطلاعات
روش های گردآوری اطلاعات در این پژوهش به دو دسته کتابخانهای و میدانی تقسیم میشود. در خصوص جمع آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش از روش های کتابخانهای و جهت جمع آوری اطلاعات برای تایید یا رد فرضیه های پژوهش از روش میدانی استفاده شده است.
۳-۶- ابزار گردآوری داده‌ها و سنجش متغیرها
در این پژوهش برای جمع آوری داده های پژوهش از ابزار پرسشنامه^[۸۳] استفاده گردیده است. پرسشنامه به عنوان یکی از متداول ترین ابزار جمع آوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی مورد استفاده قرار میگیرد و عبارت است از مجموعهای از پرسشهای هدف دار که با بهره گیری از مقیاس‌های گوناگون نظر، دیدگاه و بینش یک فرد پاسخگو را مورد سنجش قرار می دهد. (حافظ نیا،۱۳۸۸ : ۱۲۱)
با مطالعه متون متعدد و با عنایت به ادبیات و پیشینه پژوهش، مصاحبههای مفصل با اساتید و متخصصین امر و مدیران رده بالای سازمان‌های مورد بحث، در ابتدا مجموعهای طولانی و مفصل از آیتمهای مربوط به هر یک از مؤلفه های بسته‌بندی محصول بدست آمد. سپس طی چندین مرحله بررسی و غربال آیتمها در نهایت یک مقیاس مرکب از ۱۹ پرسش بدست آمد. پرسشنامه نهائی به صورت آزمایشی توزیع گردید تا پایائی آن مورد سنجش قرار گیرد و در نهایت پرسشنامه نهائی استخراج گردید. در ادامه هر یک از گامهای فوق به صورت مشروح خواهد آمد.
۳-۶-۱- تهیه پرسشنامه
همانگونه که در فصل دوم تشریح شده است، مولفه‌های اصلی بسته‌بندی محصول عبارتند از رنگ، طرح و اندازه بسته‌بندی محصول. بنابراین جهت سنجش تاثیر این ابعاد بر رفتار خرید باید اثرات سنجه‌های هر یک از این ابعاد بر رفتار خرید مصرف‌کننده مورد سنجش قرار گیرد. برمبنای نظریه چرچیل (۱۹۷۹) برای ایجاد یک مقیاس زمانیکه ابعاد شناسائی شدند باید مجموعه ای از آیتم ها^[۸۴] در ارتباط با هر بعد ایجاد گردند(سین و دیگران،۲۰۰۵). براساس مطالعه متون مشابه، مصاحبه و مباحثههای تفصیلی با اساتید راهنما و مشاور و نیز براساس نظر متخصصان و مدیران رده بالای سازمانها، آیتم های مورد نظر جهت سنجش هر بعد شناسائی، تحلیل و غربال شد تا در نهایت یک پرسشنامه چند بعدی که روائی آن از نظر علمی و عملی مورد تائید بوده است، توسعه داده شد.
پرسشنامه مورد استفاده در این پژوهش شامل دو دسته سوالات عمومی و تخصصی تقسیم است. سوالات عمومی مانند جنسیت، سن و میزان تحصیلات است که مشخصات فردی پاسخ دهندگان را در بر می‌گیرد.
سوالات تخصصی شامل ۱۹ سوال میباشد که در غالب هشت بعد اصلی مطرح شده اند. این سوالات بر مبنای سنجش و ارزیابی هر یک از فرضیه های پایان نامه در پیوست الف ارائه گردیده است. جهت امتیاز دهی و ارزش گزاری کمی پاسخهای سوالات تخصصی از طیف لیکرت(جدول ۳-۱) استفاده شده است.
جدول۳-۱: نمره دهی به سوالات در طیف لیکرت

۳-۷- روایی و پایائی پرسشنامه
مقصود از روائی^[۸۵] آن است که وسیله اندازه گیری، بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. اهمیت روائی از آن جهت است که اندازهگیریهای نامناسب و ناکافی می تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش و ناروا سازد. (خاکی،۱۳۷۸)
در این پژوهش برای بررسی روایی پرسشنامه از روش روایی صوری و محتوائی استفاده شده است. بدین صورت که پرسشنامه به تعدادی از صاحب نظران و اساتید مدیریت و علوم رفتاری از جمله استاد راهنما و مشاور داده شده و از آنها در مورد سوالات و ارزیابی فرضیه ها نظرخواهی گردید که به اتفاق پرسشنامه را تایید نمودند.
قابلیت پایائی^[۸۶] یکی از ویژگی‌های فنی ابزار اندازه گیری است که نشان میدهد ابزار اندازه گیری تا چه اندازه نتایج یکسانی در شرایط مشابه به دست میدهد. یکی از روش های محاسبه پایایی، ضریب آلفای کرونباخ است. جهت محاسبه آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمرات هر سؤال پرسشنامه و واریانس کل آزمون را محاسبه کرد و سپس با بهره گرفتن از فرمول زیر مقدار ضریب آن را محاسبه نمود (سرمد،۱۳۸۶). چنانچه ضریب آلفای کرونباخ بیش از ۷/۰ محاسبه گردد، پایایی پرسشنامه مطلوب ارزیابی می شود.

α = ضریب آلفای کرونباخ، K = تعداد سوال‌ها ی پرسشنامه، S_i² = واریانس سوال iام و S_x² = واریانس کل آزمون
جدول ۳-۳- برونداد نرم افزار SPSS برای محاسبه آلفای کرونباخ

پنجشنبه

۴-۵- خلاصه و جمعبندی
در این فصل با تشریح کامل مدل طراحی شده، با توجه به الگوریتم حل این مسئله که در فصل سوم، به تفصیل آورده شد، کدهای نوشته شده در نرمافزار MATLAB برای چهار گروه مدیریتصنعتی، مدیریتجهانگردی، مهندسیصنایع و مهندسیمعماری اجرا شد. با توجه به جداول و اشکال آورده شده در این فصل، میتوان به جمعیتهای اولیه تولید شده و مقدار توابع برازندگی آنها اشاره کرد.

پس از رسیدن به جوابهایی با مقدار تابع هدف بهینه، مسئله برنامه ریزی که اهم آن تخصیص بازههای زمانی به اساتید میباشد، حل شد و با توجه به اینکه در ابتدای حل مسئله فرض شد عدم محدودیت تعداد کلاس وجود دارد، باز هم با رعایت کمینهسازی تعداد کلاس استفاده شده، در نهایت سه کلاس به هر چهار گروه اختصاص داده شد، که از میان ۸ کلاس مختص دانشجویان مقاطع ارشد، دارای مقدار کمینه میباشد. در فصل پنجم، نتایج دست یافته و پیشنهادها، برای سازمان مورد مطالعه و همچنین تحقیقات آینده ارائه خواهد شد.
فصل پنجم
نتیجهگیری و پیشنهادها
۵-۱- مقدمه
مسئله برنامه ریزی دروس دانشگاهی از جمله مسائل NP-hard است که به لحاظ تاثیر عوامل بسیار و وجود محدودیتهای مختلف از مشهورترین مسائل بهینه سازی است، یکی از دسته های خاص مسائل زمانبندی را جدولبندیزمانی مینامند. جدول بندیزمانی، در واقع زمانبندی مجموعهای از رویدادهای هم پیوند، در کمترین بازههای زمانی است به گونهای که منابع مورد نیاز، همزمان توسط بیش از یک رویداد استفاده نشوند.
در این مسئله سعی بر این است که مجموعهای از منابع معین، متشکل از کلاسها، اساتید و دروس تحت شرایط خاص به مجموعهای از ساعتهای درسی اختصاص یابد. با توجه به توضیحات و پیچیدگی مسئله، روش های مختلفی برای حل این مسئله در مقالات مختلف پیشنهاد شده است، مانند برنامهریزیهای خودکار و در نظرگیری معیارهای ارزیابی نظیر ترجیحات اساتید (اولویت زمانی و اولویت درسی) و رعایت محدودیتهایی مانند تعداد ظرفیت کلاسها. یکی از روش های حل این مسائل، الگوریتمهای ژنتیک است، که با توجه به تصادفی بودن و همچنین جستجو در فضای وسیعتر، امکان دست یافتن به بهترین جوابها را برای محقق فراهم ساخته است. بنابراین هدف از تحقیق حاضر دستیابی به جوابهای بهینه برای حل مسائل برنامه ریزی دروس دانشگاهی می باشد.
۵-۲- نتیجهگیری
به دلیل افزایش تعداد رشته های پذیرفته شده در مقطع ارشد، در دانشکده فنی- مهندسی دانشگاه علم و هنر یزد و همچنین در نظر گرفتن رضایت اساتید و دانشجویان، برای حل مسئله برنامه ریزی دروس دانشگاهی روشی غیر از روش های حلدستی، در نظر گرفته شده است. با توجه به مبانی نظری و پیشینه تحقیقاتی مطالعه شده در تحقیق حاضر، به دلیل جستجو در فضای بسیار گسترده و همچنین تصادفی، روش حل به وسیله الگوریتم ژنتیک انتخاب شده است.
اولین مدل نوشته شده در این پژوهش، با توجه به تعداد اساتید و تعداد دروس موجود برای نیمسال دوم دانشجویان مقطع ارشد، به صورت کامل و با در نظر گرفتن کلیه محدودیتهای تعریف شده در مسئله و تاکید بر
محدودیتهای سخت طراحی شده است که هدف در این مدل تخصیص اساتید به بازههای زمانی است و مدل دوم نوشته شده، با در نظر گرفتن جوابهای بهینه از مدل اول، هدف تخصیص این بازههای زمانی را به کلاسها دنبال میکند. پس از نوشتن مدلها، با کدهای نوشته شده در نرمافزار MATLAB، برای هر گروه یک کد نوشته شده که در آن کلیه محدودیتها در نظر گرفته شده است و با تنظیمات عملگرهای الگوریتم ژنتیک، این مسئله برای هر چهار گروه حل شد. در این قسمت، اشارهای به مطالعات بسیار مشابه صورت گرفته در زمینه تحقیق حاضر و نتایج حاصل از آنها و در نهایت به خروجی ها و نتایج حاصل از تحقیق حاضر پرداخته میشود.
دهقانی و ذاکرتولائی در مقاله خود، ۲۰ نمونه از ترکیبهای مختلف دروس و ساعات استادان یک ترم گروه کامپیوتر دانشگاه امام رضا (ع)، به عنوان ورودی به برنامه داده شده و هر دو روش استاندارد و نوین در مورد تمامی آنها اجرا گردیده، سپس در شرایط یکسان مدت زمان رسیدن به جواب و نیز میزان برازش جواب نهایی استخراج گردیده است. الگوریتم نوین در شرایط یکسان برنامه هفتگی مناسبتری را به خروجی ارسال میکند و همچنین مدت زمان اجرا به مراتب بهتر از روش استاندارد بودهاست.
غافری در مقاله خود طبق نتایج به دست آمده از این عملیات اشاره به این دارد که استفاده از الگوریتم ژنتیک در حین به دست آوردن رنگآمیزی گراف برای تشکیل یک جدولزمانی مناسب با رفع تعدادی از محدودیتهای قوی است که با توجه به رفع چند محدودیت قوی با رنگآمیزی گراف و نیز رفع محدودیتهای قوی دیگر، احتمال به نتیجه رسیدن الگوریتمها و بالارفتن سرعت شده است.
مسعودیان و استکی به کمک تغییراتی که در روند معمول الگوریتمهای ژنتیک صورت دادهاند، نتایج بسیار خوبی در زمینه طراحی جداول زمانبندی دروس دانشگاهی به دست آوردهاند. اساس کار الگوریتم طراحی شده، حفظ کروموزومهای بهتر جمعیت و اعمال عملگرهای ژنتیکی، بر روی بقیه کروموزومها به منظور بهبود آنها است. در آزمونهای مقایسه بین الگوریتم ژنتیک عادی و پیشنهادی، طی چند مرحله، نقاط قوت الگوریتم پیشنهادی را مشخص کردهاند. با توجه به الگوریتم پیشنهادی مشخصاً نتایج حاصل از این آزمون به مراتب بهتر از استفاده از الگوریتم ژنتیک استاندارد است.
نعیمی و منجمی نتایج به دست آمده در این مطالعه نشان میدهد که کارایی این روش به طور متوسط در تمامی نسلها نسبت به حالت تک جمعیتی بهتر است ولی باید دقت داشت که افزایش بیرویه تعداد جمعیت و یا جابهجایی کروموزوم در فواصل نسلی کوتاه به دلیل به وجود آوردن دستورات جانبی زیاد بهره وری را کم میکند.
امینطوسی و صدوقییزدی با اعمال الگوریتم پیشنهادی روی مجموعهای از داده های واقعی، نسبت به فرم خوشهبندی بر اساس سال ورود، به کاهش ۸۰ درصدی تعداد تداخلات درسی به طور متوسط دست یافته اند.
نتایج در مطالعه راستگارامینی نشان میدهد الگوریتم پیشنهادی در زمان منطقی و بسیار کمتر از زمان لازم برای حل مدل ریاضی در ابعاد کوچک منطبق بر روش دقیق و در ابعاد متوسط با خطایی کمتر از ۴.۵% عمل میکند.
خروجی حل مسئله در تحقیق حاضر، ماتریس مرتب شدهای بود که کلیه مقادیر توابع برازندگی برای هر رشته را محاسبه کرده و آنها را از بیشترین مقدار به کمترین آن مرتب کرده است، با دستور نمایش دادن نمودار، برای هر یک از جوابهای تولید شده مقدار تابع برازندگی آن آورده شده که در نهایت به شکلهای موجود در انتهای فصل چهارم می توان اشاره نمود، این شکلها همگرا شدن جوابها را پس از تولید یک جمعیت مشخص و همچنین تعداد مشخصی جستجو در تکتک این جوابهای تولید شده را نشان میدهد. همانگونه که مشخص است جوابها کاملاً رضایتبخش بوده و کلیه محدودیتهای مدل طراحی شده را ارضا میکند. این جدولها نشان دهنده برنامه کلاسی هر یک از چهار گروه مقطع ارشد دانشکده فنی- مهندسی دانشگاه علم و هنر را نشان میدهد، که در این برنامهها، اکثر محدودیتهایی که در مدل مطرح شده است، رعایت گردیده است.
با توجه به مقادیر متغیر در الگوریتمهای ژنتیکی که در جدول ۴-۱۷ آورده شده، با تغییر دادن این مقادیر نمودارهای مختلفی استخراج شده تا بهینه بودن برنامههای کلاسی در نظر گرفته شوند.
جدول ۵-۱- مقادیر متغیر در الگوریتمهای ژنتیکی

تعداد جواب اولیه

نرخ تقاطع

نرخ جهش

نرخ نخبهگرایی

تعداد تکرار در هر جمعیت

با تغییر مقادیر فوق، به گونهای که تعداد جوابهای اولیه از ۱۰۰ به مقادیری برابر با ۱۲۰، ۱۵۰ و بالاتر باشد و نیز تعداد تکرار در هر جمعیت نیز از مقدار ۵۰ به مقادیر بالاتر از آن، برابر با ۷۰ و ۱۰۰، الگوریتم نوشته
شده اجرا شد و میتوان اینگونه گفت که در مقادیری از جمعیت اولیه جوابها، به صورت تکرار شده در جمعیتهای ابتدایی آمده است و با بالا بردن این مقادیر تفاوت چندانی در نتایج ایجاد نمیشود، از این رو با تغییر در نرخ های ژنتیکی به اعدادی که مجموع آنها یک باشد جوابهای به دست آمده را استخراج کرده و به نتایجی دست یافتیم که با بالابردن نرخ نخبهگرایی میتوان به جوابهایی به نسبت بهتری دست یافت و آن جوابهایی با تعداد روزهای کمتر برای ارائه دروس میباشد. در برنامههای کلاسی به دست آمده میتوان این مطلب را عنوان کرد که با توجه به ترجیحات اساتید در برنامهها، اگر بتوان بازههای زمانی ذخیرهای برای هر استاد در نظر گرفت که به نظم این برنامه نزدیکتر باشد میتوان این بازهها را در برنامه دخالت داد و در نتیجه برنامه بهتری استخراج کرد.
در مورد برنامه کلاسی واقعی دانشجویان این گروه ها در مقاطع ارشد و مقایسه آن با برنامه کلاسی استخراج شده در این پژوهش میتوان به این نکته اشاره کرد که در برنامههای واقعی حداکثر سه روز در نظر گرفته شده که نسبتاً رضایتبخش است و برنامههای استخراجی این پژوهش نیز با حداکثر سه روز برنامه دانشجویان را به دست آورده است.
در مقایسه با مطالعات مشابه صورت گرفته، میتوان نتایج حاصل از تحقیق حاضر را در موارد زیر گنجاند:
حل این مسئله با الگوریتم ژنتیک، تزریق کردن محدودیتهای نرم به مسئله را افزایش میدهد.
الگوریتم نوشته شده برای تعداد گروه های بیشتر و با تعداد درسهای مختلفی قابل تنظیم میباشد و تحت نرم افزار MATLAB در سرعت نسبتاً کوتاهی معدل ۳ یا ۴ دقیقه قابلیت اجرا دارد.
این الگوریتم با عملگرهای ژنتیکی در نظر گرفته شده، در واقع سرعت جستجو در جوابها را بیشتر کرده و امکان جستجو در فضای وسیعتری را به محقق خواهد داد.
۵-۳- پیشنهادها