کریمی^[۱۷۳] ، عبدالرسول( ۱۳۷۵ )در پژوهش خود رابطه بین عزت نفس و هویت یابی در نوجوانان ۱۸ ـ ۱۵ ساله شهر تهران را مورد بررسی قرار داد مهمترین اهداف این پژوهش بررسی پرسشهای زیر بود :
۱ـ آیا نوجوانانی که عزت نفس پایینی دارند نسبت به شغل آینده ی خود نگرانند .
۲ ـ آیا نوجوانانی که عزت نفس پایینی دارند در مورد هویت جنسی هود نگرانند ؟
۳ ـ آیا نوجوانانی که عزت نفس پایینی دارند دارای عقاید مذهبی ضعیف تری هستند ؟
۴ ـ آیا نوجوانانی که عزت نفس پایینی دارند در برقراری ارتباط با همسالان ضعیف ترند؟
۵ ـ آیا نوجوانانی که عزت نفس پایینی دارند نسبت به خود دیدگاه منفی تری دارند ؟
جامعه ی آماری کلیه ی دانش آموزان دبیرستان شهر تهران و نمونه شامل ۲۰۰ نفر می شد که به صورت نمونه گیری مرحله ای از نواحی ۲ و ۴ و ۷ و ۱۸ انتخاب گردیدند به آزمودنیها دو پرسشنامه ی عزت نفس کوپر اسمیت و هویت خویشتن^[۱۷۴] داده شد تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده با بهره گرفتن از فراوانی و درصد و مجذور خی انجام شد نتایج نشان داد که فرضیه ی دوم پژوهش تایید گردید یعنی توزیع دانش آموزان دختر و پسر از نظر هویت جنسی با توجه به عزت نفسشان تفاوت داشت همچنین فرضیه های پنجم و ششم نیز تایید گردید یعنی دانش آموزان دختر و پسر از نظر ارتباط با همسالان و طرز دید نسبت به خود با توجه به سطح عزت نفس با یکدیگر تفاوت دارند سایر فرضیه های پژوهش از نظر آماری مورد تایید قرار نگرفت .
هویت و ارزشها :
روز بهائی^[۱۷۵] ۱۳۷۸ در پژوهش خود با عنوان رابطه نظام ارزشی و رشد اخلاقی با هویت یابی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز به بررسی فرضیه های زیر در رابطه با هویت پرداخت . جامعه ی آماری در این تحقیق شامل دانشجویان دوره ی کارشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال تحصیلی ۷۸ ـ ۷۷ می شد از این جامعه ۳۰۰دانشجو با روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شد نمونه گیری به این صورت بود که ابتدا از ۴۰ رشته کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران ۱۰ رشته انتخاب و با مراجعه به فهرست کلاسها از هر رشته ۳۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب گردید به این دلیل امکان انتخاب برابر دانشجویان دختر و پسر وجود نداشت .
۱ ـ بین نظام ارزش نظری و هویت یابی دانشجویان به صورت کلی و دانشجویان دختر و پسر به صورت جداگانه رابطه وجود دارد .
۲ ـ بین نظام ارزش اقتصادی با هویت یابی دانشجویان به صورت کلی و دانشجویان دختر و پسر به صورت جداگانه رابطه وجود دارد .
۳ ـ بین نظام ارزش هنری و هویت یابی دانشجویان به صورت کلی و دانشجویان دختر و پسر به صورت جداگانه رابطه وجود دارد .
۴ ـ بین ارزش اجتماعی و هویت یابی دانشجویان به صورت کلی و دانشجویان دختر و پسر به صورت جداگانه رابطه وجود دارد .
۵ ـ بین ارزش سیاسی و هویت یابی دانشجویان به صورت کلی و دانشجویان دختر و پسر به صورت جداگانه رابطه وجود دارد .
۶ ـ بین ارزش مذهبی و هویت یابی دانشجویان به صورت کلی و دانشجویان دختر و پسر به صورت جداگانه رابطه وجود دارد .
۷ ـ بین رشد اخلاقی و هویت یابی در دانشجویان به صورت کلی و دانشجویان دختر به صورت جداگانه وجود دارد .
۸ ـ همبستگی چند گانه ی ارزشها و هویت یابی از همبستگی جداگانه ی هر یک از آنها بیشتر است .
۹ ـ همبستگی چند گانه ی ارزشهای اخلاقی و هویت یابی از همبستگی جداگانه ی آنها بیشتر است .
نتایج نشان داد که بین ارزش نظری و هویت یابی همبستگی منفی معنی داری دارد . یعنی هر چه نمره های ارزش نظری بالاتر باشد نمره ی هویت یابی کمتر است یعنی بحران هویت کمتری را تجربه می کند بین ارزش اقتصادی و هویت یابی رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد یعنی هر چه ارزشهای اقتصادی برای افراد اهمیت بیشتری پیدا می کند از نظر هویت یابی با اشکال بیشتری مواجه می شوند بین ارزش هنری و هویت یابی رابطه معنی داری دیده نشد و فرضیه ی سوم رد شد ارزش اجتماعی و هویت یابی تنها در کل نمونه همبستگی منفی معناداری را نشان داد یعنی هرچه نمره ی فرد در ارزش اجتماعی بالاتر باشد از نظر هویت یابی ( بحران هویت )نمره ی کمتری را کسب می کند در رابطه با فرضیه پنجم یعنی همبستگی بین ارزش سیاسی و هویت یابی نتایج تایید نشد رابطه بین ارزش مذهبی و هویت یابی برای زنان به تنهایی و برای کل نمونه معنی دار بود یعنی هر چه نمره ی افراد در ارزشهای مذهبی بیشتر باشد در هویت یابی با مشکلات کمتری رو به رو می شوند .

در رابطه با فرضیه مربوط به رشد اخلاقی نیز هویت یابی نتایج نشان داد که هویت یابی هم برای دختران و پسران به صورت جداگانه و هم برای کل نمونه رابطه معنی داری را نشان داد یعنی هر چه سطح رشد اخلاقی بالاتر باشد افراد بحران هویت کمتری را تجربه میکنند .
در رابطه با فرضیه ۸ نتایج نشان داد که با ورود ارزشها به تدریج ضریب بتابه سطح معنی داری می رسد بنابراین فرضیه فوق تایید می شود این روند به گونه ای است که با ورود ارزشهای نظری و اجتماعی افزایش معنی داری را نشان می دهد ولی ارزش هنری و اقتصادی موجب افزایش معنی داری در ضریب بتا نمی شود در رابطه با آخرین فرضیه نیز نتایج نشان داد که همبستگی چند متغیری ارزشهای شش گانه و رشد اخلاقی با هویت یابی در سطح ۰۰۰۱/۰ معنی دار است و مقدار آن از ضرایب همبستگی ساده ی هر یک از متغیرها به طور جداگانه با هویت یابی بیشتر است .
هویت و خلاقیت^[۱۷۶] :
سلطانی^[۱۷۷] ( ۱۳۷۸ ) در پژوهشی با هدف بررسی رابطه بین هویت و خلاقیت در دانشجویان سال اول دانشگاه تبریز از آزمون ۶۴ ماده ای هویت بنیون و آدامز ۱۹۸۹ برای اندازه گیری هویت و آزمون خلاقیت تصویری تورنس برای اندازه گیری خلاقیت استفاده کرد پژوهش از نوع همبستگی بود و جامعه ی آماری شامل دانشجویان سال اول دانشگاه تبریز در سال تحصیلی ۷۸ ـ ۷۷ می شد نمونه به صورت خوشه ای چند مرحله ای از بین دانشجویان انتخابشد حجم نمونه ۸۲ شامل دانشجوی پسر و ۵۸ دانشجوی دختر ( درمجموع ۱۴۰ دانشجو) می شد .
این دانشجویان از گروه های سه گانه ی علوم تجربی ریاضی ، فنی و علوم انسانی انتخاب شده بودند میانگین گروه نمونه ۱۹ سال و ۶ ماه بود .
فرضیه های مورد بررسی به شرح زیر بود :
۱ ـ بین نمره های هویت کسب شده دانشجویان دختر و پسر به صورت کلی و جداگانه و نمره های خلاقیت آنها رابطه مثبت معنی داری وجود دارد .
۲ ـ بین نمره های هویت مهلت خواه دانشجویان دختر و پسر به صورت کلی و جداگانه و خلاقیت رابطه مثبت معنی داری وجود دارد .
۳ ـ بین نمره های دانشجویان دختر و پسر در خرده مقیاسهای آزمون هویت ( هویت کسب شده هویت مهلت خواه ، هویت زود هنگام و هویت سر درگم ) تفاوت معنی داری وجود دارد .
نتایج به دست آمده فرضیه ی اول را مورد تایید قرار داد یعنی خرده مقیاسهای هویت کسب شده با نمره های خلاقیت رابطه مثبت معنی داری را نشان داد این رابطه برای دختران به تنهایی و برای پسران به تنهایی و مجموع دانشجویان معنی دار بود . در رابطه با فرضیه ی دوم نتایج به دست آمده نشان داد که رابطه نمره های خلاقیت و هویت مهلت خواه برای دانشجویان به صورت کلی و برای دانشجویان دختر و پسر به صورت جداگانه معنی دار نبود و بنابراین فرضیه ی شماره ۲ و در هیچ موردی تایید نشد در رابطه با فرضیه شماره ۳ نتایج نشان داد که نمره های دانشجویان دختر و پسر در خرده مقیاس های آزمون هویت با هم تفاوت دارند و بنابراین فرضیه ی فوق تایید شد البته باید اشاره کرد که تفاوت میانگینها برای دو جنس فقط در خرده مقیاس هویت کسب شده معنی دار بود در رابطه با سایر مقیاسها تفاوت معنی داری بین میانگین های دو جنس مشاهده نشد در رابطه با پژوهش فوق اگر چه از پژوهشهای نادری در کشور ماست که در آن از ابزاری کامل برای اندازه گیری هویت استفاده شده است ولی عدم اعتبار یابی آزمون به کار گرفته شده و اکتفا کردن محقق به محاسبه ی ضرایب پایانی در مطالعات مقدماتی دررابطه با اعتبار این آزمون تردیدهای جدی را مطرح می سازد.
پژوهشهای تازه :
امیدیان ، مرتضی و شکرکن ، حسین ۱۳۸۱ در پژوهش خود ۳۹۴ دانشجوی دختر و پسر را با روش تصادفی ساده انتخاب و با بهره گرفتن از آزمون هویت بنیون و آدامز ۱۹۸۹ وضعیت هویت آنها چهار حالت هویت سر در گم ، زود هنگام ، مهلت خواه و کسب شده تعیین نمود وضعیت های چهارگانه هویت در ابعاد اعتقادی و روابط بین فردی و حوزه های فرعی مربوط به این ابعاد مشتمل بر مذهب ، سیا ست ، فلسفه زندگی و شغل در رابطه با بعد اعتقادی و حوزه های دوستی ، معاشرت ، اوقات فراغت و نقش جنسی در رابطه با بعد روابط بین فردی تعیین گردید .
نتایج نشان داد که در مجموع در حالتهای چهار گانه هویت تفاوت در فراوانی چهار حالت معنی دار بود و حالتهای هویت سر در گم و کسب شده فراوانی بیشتری داشتند در بعد اعتقادی و روابط بین فردی حالتهای هویت مهلت خواه و کسب شده در دختران فراوانی بیشتری داشت ولی در پسران در بعد اعتقادی هویت های سردرگم و کسب شده از دو حالت دیگر فراوانی بیشتری داشتند .
در حوزه های فرعی دختران و پسران تفاوت معنی داری جز در حوزه های مذهب و معاشرت با هم نداشتند و در تمامی موارد فراوانی هویت کسب شده در دختران بیشتر از پسران بود نتایج این پژوهش ضمن بیان شباهتهای فرایند هویت یابی در دختران و پسران به یکسان نبودن این فرایند در دو جنس و تفاوت در برخی از ابعاد و حالتها اشاره می کند . نتایج این پژوهش نشان داد که از نظر میزان مسولیت پذیری بین حالتهای هویت تفاوت وجود دارد و دانشجویان دارای هویت کسب شده و زود هنگام از مسئولیت پذیری بیشتری نسبت به دو حالت دیگر برخوردارند .
شکرکن ، حسین ، امیدیان ، مرتضی و همکاران ۱۳۸۰ ضمن اعتباریابی آزمون بنیون و آدامز ( ۱۹۸۶ در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز نشان دادند که در هویت کلی تفاوت فراوانی در چهار حالت هویت در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه شهید چمران به صورت جداگانه و به طور کلی معنی دار بود تفاوت دانشجویان دختر و پسر غیر معنی دار بود و ظاهرا در ابعاد اعتقادی و روابط بین فردی دختران و پسران فرایند هویت یابی یکسانی را طی می کنند .
امیدیان ، مرتضی شکرکن ، حسین ۱۳۸۲ در بررسی وضعیت هویت یابی دانشجویان پسر دانشگاه شهید چمران نشان دادند که این دانشجویان اغلب دارای هویت نامتمایز و سردرگم هستند در حوزه های فرعی هویت یابی در حوزه مذهب اوقات فراغت و شغل تفاوت در چهار حالت هویت معنی دار بود .
غضنفری^[۱۷۸] ، احمد ۱۳۸۱ در پژوهشی به منظور بررسی سبک هویت دانش آموزان و سلامت روانی آنان با بهره گرفتن از پرسشنامه سبک هویت وایت و همکارانش ( ISI – ۶G ) در پرسشنامه سلامت گلد برگ به جمع آوری اطلاعات مورد نیاز اقدام نمود پرسشنامه سبک هویت سه سبک اطلاعاتی ، هنجاری و سردرگم / اجتنابی را اندازه گیری می کند و پرسشنامه سلامت عمومی گلد برگ ۱۹۷۲ چهار حالت نشانه های جسمانی ، اضطراب ، اختلال در عملکرد اجتماعی و افسردگی را اندازه گیری می کند نتایج تحقیق نشان داد که بین سبک اطلاعاتی و هنجارهای با سلامت روانی رابطه منفی معنی داری وجود دارد یعنی هر چه نمره ی آزمودنیها در این دو سبک بیشتر باشد نمره آنها در پرسشنامه گد برگ کمتر می باشد یعنی از سلامت روانی بیشتری برخوردارند و از اضطراب و افسردگی کمتری برخوردارند نتایج تحقیق همچنین نشان داد که اختلال در عملکرد اجتماعی دانش آموزان با سبکهای هویت هنجاری و اطلاعاتی رابطه منفی معنی دار داشت . سبک هویت سردرگم با اضطراب و افسردگی رابطه مثبت معنی داری داشت یعنی با افزایش نمره های آزمودنیها در هویت سر درگم اضطراب و افسردگی در آنها افزایش می یابد یافته ها نشان داد که بین عملکرد تحصیلی و سلامت روانی رابطه معکوس وجود دارد این نتایج به ویژه از نظر تربیتی و توجه به عوامل مربوط به سلامتی در دانش آموزان اهمیت دارد .
قاسمی^[۱۷۹] ، عارفی^[۱۸۰] و شیخ الاسلامی^[۱۸۱] ۱۳۸۱ به منظور بررسی رابطه هویت و ارزشها در جوانان ۱۲۰ دانشجوی دختر جهاد دانشگاهی شیراز را انتخاب و با بهره گرفتن از مقیاس هویت بالیستری و همکاران ۱۹۹۵ ELPQ و ارزشهای آسیایی کیم ۱۹۹۹ به اندازه گیری متغیرهای ارزشها و هویت اقدام نمودند . نتایج پژوهش آنها نشان داد که بین ارزشها و هویت و ابعاد آن یعنی تعهد و اکتشاف رابطه معنی داری دیده شد وقتی از رگرسیون چند متغیری استفاده شد ازمیان ارزشهای پیشرفت خانواده مذهبی تایید هنجارها ، جمع گرایی ، مهر فرزندی ، خانواده محوری و خود کنترلی هیجانی بنها خانواده محوری قدرت پیش بینی معنی داری برای هویت داشت .
آیدا قتوت احمدی^[۱۸۲] ۱۳۸۱ با انتخاب ۲۳۰ دانش آموز دختر سال سوم دبیرستان در مناطق شمال و جنوب شهر تهران با بهره گرفتن از پرسشنامه شغلی دیلاس ، پرسشنامه مقابله با موقعیت های فشار زا پرسشنامه دموگرافیک برای تعیین پیشرفت تحصیلی و مصاحبه سازمان یافته به بررسی رابطه بین پایگاه های هویت و سبکهای مقابله ای و فشار زا و پیشرفت تحصیلی پرداختند . نتایج این پژوهش نشان داد که نوجوانانی که از سبک مقابله ای مسئله مدار پیروی می کنند بیشتر دارای هویت مهلت خواه هستند . همچنین نوجوانانی که از سبک مقابله ای هیجان مدار استفاده می کردند هویت مغشوش ( سردرگم ) داشتند نتایج با بهره گرفتن از تحلیل واریانس و روش های پی گیری نشان داد که دانش آموزان دارای سبک مقابله ای مسئله مدار در مقیاس با هیجان مدار از عملکرد تحصیلی بالاتری برخوردارند . همچنین آزمودنیهای موفق در مقایسه با آزمودنیهای هویت مغشوش و نامشخص از عملکرد تحصیلی بالاتری برخوردار بودند.
در پژوهشی دیگر پاشا^[۱۸۳] ، غلامرضا ۱۳۸۱ رابطه حالتهای چهارگانه هویت و بهداشت روانی را در ابعاد جسمی سازی وسواس ، افسردگی ، اضطراب و خصومت را مورد بررسی قرار داد آزمودنیها ۴۰۰ دانشجوی دختر و پسر بودند که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند نتایج نشان داد که هویت پیشزفته ( کسب شده ) و سلامت روانی در دختران و پسران با هم رابطه دارند افسردگی و اضطراب با هویت به تعویق افتاده ( مهلت خواه ) رابطه دارد . خصومت تنها در دختران با هویت زود شکل گرفته ( زودهنگام ) رابطه دارد و در دختران و پسران هویت آشفته ( سردرگم ) با خصومت وسواس ، افسردگی و اضطراب رابطه دارد .
همانگونه که ملاحظع می شود در پژوهشهای جدید که بخشی از مقالات ارائه شده در سمینار هویت مشهد است شاهد انسجام تازگی و رعایت موازین علمی در پژوهشها هستیم .
تحقیق دیگری توسط آدامز، ریان^[۱۸۴] و کیتینگ^[۱۸۵] (۲۰۰۰) برای بررسی تأثیر محیط دانشگاه بر روی شکل گیری هویت و «قدرت من» انجام گرفت. در این تحقیق ۲۹۴ نفر از دانشجویان طی دو سال مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعاتی که در این تحقیق جمعآوری شد، عبارت بودند از : میزان حمایتگری و عقلانیت موجود در گروه های آموزشی، فراوانی تحلیلی و انتقادی در کلاس، تفکر مجادلهای/ سردرگمی هویت، هویت یابی موفق و “قدرت وفاداری من^[۱۸۶]” . نتایج نشان داد که حمایتگری و عقلانیت موجود در گروه آموزشی پیش بینی کننده “قدرت من” میباشد. همچنی استفاده از تفکر مجادلهای (دیالکتیک) و راهبردهای مدیریت اطلاعات (خودتأملی) به عنوان میانجی اثر حمایتگری و عقلانیت فضای دانشگاه بر روی کنشهای روانشناختی عمل کردند. مطالعات داخلی از قبیل رحمانی (۱۳۸۵)، اسماعیلی^[۱۸۷] (۱۳۸۰) و یوسفی^[۱۸۸] (۱۳۸۳) که به تبیین و بررسی نقش دانشگاه در ظهور و شکل گیری هویت دانشجویان در شهرهای مختلف پرداختهاند نیز موید این مطلب است که دانشگاه و ساختار علمی، فرهنگی و اجتماعی آن میتواند تسریع کننده رشد هویتی دانشجویان باشد (به نقل از رحمانی).
نتیجه گیری:
اریکسون(۱۹۶۸) معتقد است که نوجوانانی که در دانشگاه پذیرفته می شوند ممکن است به علت اینکه در معرض یک دوره نوجوانی طولانی قرار می گیرند، بحران هویت حادی را تجربه کنند.
مونرو و آدامز (۱۹۷۷) این مسئله را از طریق داشنجویان دانشگاه با نوجوانان شاغل و شرایط سنی مشابه مورد بررسی قرار دادند. هر دو گروه از جهت تعهد شغلی، تقریباً موفقیت یکسانی داشتند، ولی میزان تعهد سیاسی مذهبی و ایدئولوژیکی دانشجویان پایین تر بود. از این مطالعات می توان نتیجه گیری کرد که محیط های دانشگاهی (در کشور های اروپایی و صنعتی) دانشجویان را به طرف ماندن در حالت تعلیق و سرگردانی و اجتناب از قبول مسئولیت سوق می دهد (جعفری،^[۱۸۹]نشریه اعتماد ۲۹/۷/۸۲).
با توجه به ادبیات درباره هویت، اریکسون (۱۹۶۵)، مارسیا(۱۹۶۶)، هیون (۱۹۸۹) چهار نوع هویت فردی-اجتماعی، مذهبی-سیاسی را معرفی کرده. درحالیکه برزنسکی(۱۹۸۹) و هنری تاجفل^[۱۹۰] و جان ترنر^[۱۹۱](۱۹۷۹) به هویت اجتماعی و انواع سبک های شناختی اهمیت زیادی می دادند. ویترسون^[۱۹۲] (۱۹۸۴)، اریکسون(۱۹۸۶)، مارسیا(۱۹۸۰) و اورلونسلی(۱۹۷۸) به هویت شغلی و خانوادگی و مذهبی نیز ارزش قائل بودند.
آقای دکتر محمد رضا شرفی^[۱۹۳] (۱۳۸۰) درکتاب جوان هویت و بحران، هشت نوع هویت، هویت فردی، اجتماعی، خانوادگی، فرهنگی، دینی و مذهبی، هویت تمدنی، هویت ملی معرفی کرده است. چهارچوب نظری تحقیق حاضر بر مبنای تمامی هشت نوع هویت در ابعاد- سردرگم- زودهنگام- مهلت خواه- کسب شده بررسی می کند. انواع هویت و ابعاد آن در جدول چارچوب نظری خلاصه شد.
مدل نظری تحقیق