Gorgone, Kerry.O’Shea, “Between Vengeance and Forgiveness: Facing History after Genocide and Mass Violence“, Suffolk Transitional Law Review, V ol.24, No.1, 2000, p. 229 ↑

 

 

• De Guzman, op.cit, pp. 312-314; Akhavan, “Justice in The Hague, Peace in the Former Yugoslavia? A Commentary on the United Nations War Crimes Tribunal“, op.cit, p. 749 ↑

 

 

 

• Prosecutorial Strategy, 2009-2012, Internationa Criminal Court, para. 12, Available at: http://www.icc-cpi.int/menus/icc/structure of the court/office of the prosecutor/reports and statements/statement/prosecutorial strategy (Last Visited at 23 January 2013) ↑

 

 

 

• Kritz, op.cit, p. 128; Bassiouni, “Searching for Peace and Achieving Justice: The Need for Accountability“, op.cit, pp. 23-24; Landsman, op.cit, pp. 83-84 ↑

 

 

 

• Cohn, Ilene, “The Protection of Children in Peacemaking and Peacekeeping Processes“, Harvard Human Rights Journal, Vol.12, 1999, p. 179 ↑

 

 

 

• Fletcher, Weinstein, op.cit, p. 593 ↑

 

 

 

• Fourth Annual Report of the International Tribunal for the Prosecution of Persons Responsible for Serious Violations of International Humanitarian Law Committed in the Territory of the Former Yugoslavia Since 1991, 1997, A/52/375,S/1997/729, 18 September, 1997, para. 99. Available at: http://www.icty.org/tabs/14/1 (Last Visited at 12 June 2013) ↑

 

 

 

• در رابطه با تقدم و تأخر بین دادگاه ویژه کامبوج و دیوان بین المللی کیفری به عنوان اوّلین محاکم بین المللی کیفری که اجازه دعوای جبران خسارت را به قربانیان دادند، اختلاف نظر وجود دارد. برای اطلاع از نظر مخالف رجوع شود به :
  
  Will, op.cit, p. 97
  به علاوه در رابطه با این که آیا دادگاه ویژه کامبوج یک دادگاه بین المللی یا ملی است نیز اختلاف نظر وجود دارد. برای اطلاع از ساختار دادگاه ویژه کامبوج رجوع شود به:
  http://www.eccc.gov.kh/en/about-eccc/introduction (Last Visited at 20 June 2013) ↑

 

 

 

• Ciorciari, John.D & Ramji-Nogales, Jaya, “Lessons from the Cambodian Experience with Truth and Reconciliation“, Buffalo Human Rights Law Review, September, 2012, pp. 16-18. Available at: http://ssrn.com/abstract=2078982 (Last Visited at 20 June 2013) ↑

 

 

 

• Turner, Jenia.Iontcheva, “Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia-victims as civil parties- civil parties’participation in pretrial proceedings-provisional detention appeals“, American Journal of International Law, Vol.103, 2009, pp. 120-21 ↑

 

 

 

• به طور کلی قلمرو و شیوه ی مشارکت قربانیان در مراحل رسیدگی دیوان بین المللی کیفری توسط قضات شعب پیش از محاکمه تعیین می شود.
  Rome Statute of the International Criminal Court, Art. 15(3), 68(3), 75, Rule 91 of the ICC Rules of Procedure and Evidence, op.cit; Will, op.cit, p. 97 ↑

 

 

 

• Prosecutor v. Lubanga Dyilo, Judgment on the Appeal of mr. Thomas Lubanga Dyilo Against the Decision of Pre-trial Chamber I, Case No. ICC-01/04-01/06-284, para. 40, 45, 55, International Criminal Court, Appeal Chamber, 13 February, 2007, Prosecutor v. Lubanga Dyilo, Decision on Victoms Participation, Case No.01/04-01/06-1119, para. 101, International Criminal Court, Trial Chamber I, 18January, 2008. Available at:
  http://www.icc-cpi.int/Menus/ICC/Situations+and+Cases/Cases/ (Last Visited at 20 June 2013) ↑

 

 

 

• Will, op.cit, pp. 102-103 ↑

 

 

 

• نظام های حقوقی کامن لا مشارکت قربانیان در روند دادرسی را متفاوت از نظام های حقوقی رمی- ژرمنی می بینند. نظام های حقوقی کامن لا به قربانیان امکان مشارکت در مرحله مجازات و بعد از اثبات اتهام های متهم را می دهند. در حالی که نظام های حقوقی رمی-ژرمنی به قربانیان امکان مشارکت فعّالانه تری را در سرتاسر روند دادرسی می دهند. آن ها به قربانیان اجازه کسب اطلاع از پرونده، بررسی ادله و ارائه دلیل به دادگاه را می دهند.
  Turner, “Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia-victims as civil parties- civil parties’participation in pretrial proceedings-provisional detention appeals ", op.cit, p. 120; Will, op.cit, pp. 90. 108 ↑

 

 

 

• Rohne, Holger-C, “The Victims and Witnesses Section at the ICTY“, p. 13. Available at: http://www.mpicc.de/ww/de/pub/forschungsarbeit/kriminologie/opferperspektiven.htm (Last Visited at 20 June 2013) ↑

 

 

 

• Rome Statute of the International Criminal Court, Prosecutor: Art. 15(3); Challenges to the Jurisdiction of the Court or the Admissibility of a Case: Art. 19 (3); Initiation of an Investigation: Art. 53(1)©; Protection of the Victoms and Witnesses and their Participation in the Proceedings: Art. 68 ; Reparartions to Victims: Art. 75; Trust Fund: Art. 79; Appeal against other Decisions: Atr. 82(4), op.cit
  برای اطلاع بیشتر از نحوه و شرایط مشارکت قربانیان رجوع شود به:
  Will, op.cit, pp. 96-97 ↑

 

 

 

• http://www.icc-cpi.int/Menus/ICC/Structure+of+the+Court/Victims (Last Visited at 20 June 2013) ↑

 

 

 

• Drumbl, Atrocity, Punishment, and International Law, op.cit, p. 66; Baylis, Elena, “Reassessing the Role of International Criminal Law: Rebuilding National Courts through Transnational Networks“, Boston College Law Review, Vol.50, No.1, 2009, pp. 82-83; Bibas, Stephanos, Burke-White, Bill, “International Idealism Meets Domestic-Criminal-Procedure Realism“, Duke Law Journal, Vol.59, No.4, 2010, pp. 650-54 ↑

 

 

 

• Balint, Jennifer.L, “The Place of Law in Addressing Internal Regime Conflicts“, Law and Contemporary Problems, Vol.59, No.4, 1996, pp. 112-13 ↑

 

 

 

• Damaska, “What Is the Point of International Criminal Justice?", op.cit, pp. 331-35 ↑

 

 

 

• Balint, op.cit, pp. 110-12 ↑

 

 

 

• Damaska, “What Is the Point of International Criminal Justice?“, op.cit, p. 340 ↑

 

 

 

• Cassese, “Reflections on International Criminal Justice“, op.cit, p. 6 ↑

 

 

 

• First Annual Report of the International Tribunal for the Prosecution of persons Responsible for Serious Violations of International Humanitarian Law Committed in the Territory of the Former Yugoslavia, op.cit, para. 16 ↑

 

 

 

• Akhavan, “Justice in The Hague, Peace in the Former Yugoslavia? A Commentary on the United Nations War Crimes Tribunal“, op.cit, pp. 758-65 ↑

 

 

 

• Alvarez, op.cit, pp. 370-385 ↑

 

 

 

• De Guzman, op.cit, pp. 313-19 ↑

 

 

 

• Expressive Theory ↑

 

 

 

• Orentlicher, Diane.F, “Settling Accounts: The Duty To Prosecute Human Rights Violations of a Prior Regime“, The Yale Law Journal, Vol.100, 1991; Orentlicher, Diane.F, “Settling Accounts Revisited: Reconciling Global Norms with Local Agency“, The International Journal of Transitional Justice, Vol.1, 2007, p. 22 ↑

 

 

 

• De Guzman, op.cit, pp. 314-16 ↑

 

 

 

• “Interest of Justice", Rome Statute of the International Criminal Court, Art. 53, op.cit ↑

 

 

 

• Robinson, Darryl, “Serving the Interests of Justice: Amnesties, Truth Commissions and the International Criminal Court”, European Journal of International Law, Vol.14, No.3, 2003, pp. 504-505 ↑

 

 

 

• Greenawalt, Alexander.K.A, “Complementarity in Crisis: Uganda, Alternativ Justice, and the International Criminal Court”, Virginia Journal of International Law, Vol.50, No.107, 2009, pp. 108–۱۰ ↑

 

 

 

• De Guzman, op.cit, pp. 315-16; Robinson, “Serving the Interests of Justice: Amnesties, Truth Commissions and the International Criminal Court”, op.cit, p. 505 ↑

 

 

 

• Reisman, Michael.W, “Institutions and Practices for Restoring and Maintaining Public Order“, Duke Journal of Comparative & International Law, Vol.6, 1995, p. 185; Reisman, Michael.M, “Legal Responses to Genocide and Other Massive Violations of Human Rights“, Law and Contemporary Problems, Vol.59, No.4, 1996, pp. 79-80 ↑

 

 

 

• برای نمونه می توان به برنامه های عدالت ترمیمی در کانادا اشاره نمود. برنامه های عدالت ترمیمی در کانادا از لحاظ نوع جرایم و مجرمانی که مشمول آن ها می شوند، آیین دادرسی، اتخاذ تصمیم، اعمال واکنش و …..با یکدیگر متفاوت اند. همچنین برنامه های عدالت ترمیمی در آمریکا در وهله اوّل متوجه جرایم علیه اموال بوده اند. در نیوزیلند و استرالیا برنامه های عدالت ترمیمی بیشتر متوجه جرایم ارتکابی توسط جوانان و نوجوانان بزهکار بوده اند. تمامی این موارد حاکی از تفاوت قایل شدن در برخورد با جرایم حسب نوع جرایم و عاملان آن هاست. برای اطلاع بیشتر از تحولات عدالت ترمیمی در کشورهای مختلف، رجوع شود به: غلامی، همان، صص. ۲۱۸-۱۶۷ ↑

 

 

 

• برای نمونه می توان به تفاوت کشتارهای هدفمند و برنامه ریزی شده از سوی یکی از طرفین درگیری ها و کشتارهایی که بدون برنامه ریزی قبلی از سوی هر دو طرف طی درگیری ها صورت می گیرد، اشاره نمود. در اوّلی با توجه به وجود قصد و برنامه قبلی به نظر اتخاذ یک دیدگاه مکافات گرا در جهت مجازات عاملان بهتر از سایر دیدگاه هاست. اما در دومی به دلیل مشخص نبودن عاملان این جرایم و مشارکت هر دو طرف درگیری ها در این جرایم به نظر یک رویکرد عدالت ترمیمی مناسب تر است.
  Aukerman, op.cit, pp. 96-97 ↑

 

 

 

• Reconciliation ↑

 

 

 

• اصطلاح صلح پایدار (Perpetual Peace) برای اوّلین بار توسط کانت در کتابی تحت همین عنوان استفاده شد. به عقیده کانت تنها در یک اتحادیه عمومی از ملت هاست که وضعیت صلح پایدار تحقق می یابد. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به: کانت، ایمانوئل، فلسفه حقوق، ترجمه: منوچهر صانعی دره بیدی، انتشارات نقش و نگار، تهران، ۱۳۸۰، ص. ۲۱۴
  در واقع از نظر کانت ارتباط مستقیمی بین اجرای عدالت و صلح پایدار وجود ندارد. اگرچه کانت بر تأمین عدالت در درون جامعه در قالب یک نظام جمهوری و دموکراتیک تأکید می نماید، ولی صلح جهانی با کمترین ارتباطی با عدالت مورد نظر است. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به: میرمحمدی، معصومه سادات، «مقایسه صلح پایدار در اندیشه انسان محور کانت و صلح عادلانه در اندیشه متفکران شیعی»، معرفت ادیان، سال دوم، شماره چهارم، پاییز ۱۳۹۰، ص. ۱۳۸ ↑

 

 

 

• دخالت شورای امنیت به عنوان رکن اصلی ملل متحد در حفظ صلح و امنیت بین المللی در تأسیس دو دادگاه بین المللی کیفری برای یوگسلاوی سابق و روآندا و همچنین حفظ ارتباط بین شورای امنیت و دیوان بین المللی کیفری طبق ماده ۱۳(ب) اساسنامه دیوان این مدعا را تأیید می نماید. ↑

 

 

 

• Moore, “A Taxonomy of Purposes of Punishment“, op.cit, pp. 60-65 ↑

 

 

 

• Retributivism
  نظریه ای که بُعدی از عدالت را مدنظر دارد که مستلزم جبران ضرر با ضرر است. نظریه پردازان مکافات گرا در بحث مجازات طرفدار مجازات متناسب با جرم هستند. ایمانوئل کانت از رویکردی مکافات گرا به مجازات قویاً دفاع می کرد، با این استدلال که هر رویکرد دیگر انحراف از اقتضای عدالت خواهد بود و برای مجرمیت احترامی قائل نخواهد شد (زیرا آن ها را وسیله ای برای رسیدن به یک هدف می انگارد نه غایت در خویشتن).بیکس، همان، صص. ۳۲۶-۳۲۵ ↑

 

 

 

• Utilitarianism
  سود انگاری نظریه ای اخلاقی است که مبنای آن به حداکثر رساندن میزان کلی سود است. سود انگاری به انحای مختلف در مباحث گوناگون فلسفه حقوق به میان می آید. یک گرایش آن به کارگیری این نظریه در بحث مجازات هاست. حامیان این گرایش در بحث از محدودیت ها و اهداف مجازات از تحلیل های سود انگارانه بهره جسته اند، چنان که برخی از آن ها در اهداف مجازات بر بازدارندگی و برخی بر بازپروری تمرکز می نمایند تا مکافات. بیکس، همان، صص. ۲۱۷-۲۱۶وص ۱۰۵ ↑

 

 

 

• به نظر بسیونی در حقوق بین الملل کیفری ادغامی از هر دو نظریه ی سودانگار و مکافات گرا در جرم انگاری و مجازات جرایم بین المللی وجود دارد.
  Bassiouni, Crimes against Humanity: Historical Evolution and Contemporary Application, Cambridge University Press, First Published, New York, 2011, p. 272 ↑

 

یکم. بسیاری از مصادیق موسیقی حرام، طوری است که همه آن را درک می‌کنند و مجتهد نیز به عنوان یک مکلف و فرد (همانند دیگران) نظر عرفی خود را بیان می‌کند و مصادیق موسیقی حرام و حلال را از یکدیگر جدا می‌سازد.
دوم. با اندکی تأمل در رساله‌ها و استفتایات مراجع تقلید، روشن می‌شود که آنان به هیچ وجه پا به عرصه موضوع نگذاشته و در آن حکم صادر نکرده‌اند؛ بلکه تنها در حکم کلی موسیقی نظر خود را بیان نموده‌اند. برای مثال وقتی از آنان درباره ی برخی از آلات موسیقی (از قبیل پیانو، گیتار، سه تار و …) سؤال می‌شود، در پاسخ می گویند: استفاده از آن‌ها به طور لهوی و مناسب مجالس فساد و خوش گذرانی حرام است و تشخیص آن بر عهده ی عرف است. در برخی موارد نیز به طور صریح اظهار داشته‌اند که تشخیص موسیقی حرام بر عهده ی عرف عام است؛ نه فقیه و یا کارشناس موسیقی (تبریزی،۱۳۷۸، س ۱۰۵۹).

سوم. شارع مقدس فهم و شناخت الفاظ و مفاهیمی را که دارای حکم شرعی بوده، بر عهده ی عرف واگذار کرده و نظر و تشخیص او را مورد تأیید خود قرار داده است (مگر در موارد خاص)، (فاضل لنکرانی، ۱۴۲۲ ق، ج ۱، م ۶۷)، و تردیدی نیست که عرف متدین و متشرع، موسیقی لهوی را به خوبی می‌شناسد؛ هر چند از اصول و قواعد علمی آن هیچ گونه اطلاعی نداشته باشد. این امر در بسیاری از موضوعات صادق است؛ برای مثال قمار، قانون و قواعد علمی دارد و مومنانی که اهل قمار نیستند و از قواعد آن بی خبرند، قمار بودن آن را به خوبی می‌شناسند. بنابراین لازم نیست که فقیه از قواعد دقیق و پیچیده ی عمل موسیقی آگاهی داشته باشد تا بتواند فتوا صادر کند؛ بلکه همین اندازه برای او کافی است که دیدگاه دین را به کلیت خود بیان کند و تشخیص مصادیق و نمونه‌ها را به عرف و مردم واگذار نماید. افزون بر آن که برخی از فقیهان از علم موسیقی و رموز و دقایق آن آگاهی داشته‌اند.
۳-۱-۳- نظریه ی مراجع نسبت به طرب و لهو
«طرب ولهو» از واژه‌های اساسی و کلیدی که در باب غنا و موسیقی به کار می‌رود «طرب» به حالت سبکی عقلی گفته می‌شود که در اثر شنیدن آواز یا آهنگ در روان و نفس آدمی پدید می‌آید و او را از حد اعتدال خارج می‌کند. این امر تنها به حالت شادی اختصاص ندارد؛ بلکه ممکن است از آهنگ‌های غم و حزن آور نیز به دست آید. پس اختصاص دادن کلمه ی غنا به حالت شادی، توهمی بیش نیست؛ زیرا ممکن است از راه غنا حالت اندوه و حزن برای آدمی حاصل شود (خمینی،۱۳۸۱، ج ۱، باب الغنا ء، ص ۳۲۶). و از این راه اختیار و عنان آدمی از کف عقل او گرفته شود!!
گفتنی است که چه در باب شادی و چه در باب غم، غلبه هوای نفس و تهییج افکار باطل و تحریک شهوات نیز ملاک حصول غنا است. غنا همیشه فرحناک نیست؛ زیرا گاهی آدم هوا پرست از راه غنا و توجه به فقدان معشوق و یا محرومیت از عشق جنسی، دچار هیجانات گشته به اندوه و غم مبتلا می‌گردد.
مقصود فقیهان از واژه ی «لهو»، سازگاری و هم نوایی آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد وخوش گذرانی است؛ یعنی ممکن است نغمه ای طرب انگیز نباشد؛ ولی از نغمه‌هایی باشد که فقط در جلسات فاسقان و هوا پرستان رایج باشد، مطرب لهوی گفته می‌شود.
تمامی مراجع تقلید «لهوی بودن» را جزء و قید اصلی موسیقی حرام می‌دانند؛ ولی در قید «طرب انگیزی» اختلاف نظراست. عده ای بر این باورند که، این مشخصه به هیچ گونه تأثیری در موسیقی حرام ندارد و مقوم ماهیت غنا نیست؛ ولی برخی اظهار می‌دارند که موسیقی حرام باید از دو مشخصه ی «لهوی» و «طرب انگیزی» برخوردار باشد تا مشمول حرمت قرار گیرد. (آیات عظام: سیستانی، تبریزی، وحید، ومکارم، قید «مطرب» را لازم و شرط نمی‌دانند). افزون برآن گاهی در کلام و عبارات برخی از فقیهان واژه‌ی «مطرب» به کار رفته ولی مقصودشان لهوی بودن آن است (خمینی،۱۳۷۲، ج ۲، (مکاسب محرمه)، س ۲۷؛ تبریزی، ۱۳۷۸، س ۱۰۴۷ و ۱۰۵۰؛ خویی،۱۴۱۳ ق، ج ۱، س ۱۰۰۱).
۳-۱-۴- مجالس لهو و لعب
منظور مجالسی است که برای عیاشی، هوس رانی و رقص و پایکوبی تشکیل شده و نزد عرف متدینین مجلس گناه محسوب گردد. اگر هر موسیقی ای به هر کیفیتی نواخته شود، متناسب با مجلس فسق وگناه باشد و انسان رابه یاد فضای مجالس یاد شده بیندازد (مکارم، ۱۳۷۹، ج ۲، س ۷۰۴؛ بهجت، ۱۳۷۹، متنفرقه م ۲۰؛ خامنه ای،۱۳۸۱، س ۱۱۳۱؛ سیستانی sistani.org، موسیقی، ش ۱؛ تبریزی، بی تا، ج ۱، س ۱۰۱۲ و ۱۰۱۳، س ۹۱۹؛ بقیه پرسش تلفنی مرکز ملی پاسخ گویی به سؤالات دینی ۰۹۶۴۰).
۳-۱-۵- موسیقی لهوی از نظر مراجع تقلید
باید دانست لهو انواعی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
۱- مشغول شدن انسان به امور غیر مهم و بی معنا و بیهوده؛ مانند: بازی با تسبیح، بازی با محاسن صورت و برخی از اموری که هیچ فایده ی عقلایی در بر ندارد.
۲- مشغول شدن به اموری که اوقات فراغت را پر می‌کند و دارای فایده‌ی عقلایی است؛ چنان که حضرت علی (ع) از پیامبر اسلام (ص) نقل می‌کند. «نِعمَ اللهوُ المِغزَلُ لِلمَرأه الصالِحَهِ»؛ «بافندگی زن صالحه، لهو و سرگرمی خوبی است»(حرعاملی،۱۳۸۵، ج ۶، ص ۱۸۵).
۳- مشغول شدن به اموری که باعث طرب و شادی نفسانی و خارج شدن از حد اعتدال می‌گردد؛ مانند غنا و نواختن موسیقی.
در متون دینی، هیچ گاه لهو به صورت فراگیر و مطلق حرام نبوده؛ بلکه نوع خاصی از آن مورد مذمت و حرمت قرار گرفته است. «لهوحرام» آن است که شارع مقدس به طور جزیی و مشخص، به آن تصریح کرده و مورد نهی و سرزنش خود قرار داده است، مانند نواختن موسیقی و استماع آن.
آیت الله بروجردی می‌فرماید: حرمت برخی انواع لهو هرچند قطعی است؛ ولی نمی‌توان آن را به همه ی اقسام آن سرایت داد. لهو حرام آن است که انسان را از حد اعتدال و طبیعی خود بیرون آورد و باعث کاهش یا سلب جدیت عقل شود؛ مانند برخی آهنگ‌های موسیقی که هر کس بشنود، او را در حرکات و رفتار بی اختیار می‌سازد (هر چند از عاقل‌ترین انسان‌ها باشد)(طباطبایی بروجردی، تقریر أبحاث، ۱۳۷۸، ص ۲۳۴). شبیه این سخن از آیت الله وحید خراسانی نیز نقل شده است (حسینی، ۱۳۸۶، صص ۹ و ۷۸).
۳-۱-۶- ملاک در حرمت موسیقی
ملاک حرمت استماع غنا و موسیقی، بعضی از فقها طرب انگیز بودن و مناسب بودن آن با مجالس لهو و لعب می‌دانند و گروهی دیگر ملاک حرمت را، تنها مناسب با مجالس لهو لعب می‌دانند.
آیات عظام امام، بهجت، خامنه ای، صافی، فاضل و نوری: ملاک حرمت آن‌ها، هر دو مورد
است (خمینی،۱۳۷۲، ج ۲، س ۲۷؛ فاضل، ۱۳۷۹، ج ۱، س ۱۰۰۵ و ۹۸۷ و ۹۸۸ و ۹۷۴؛ خامنه ای ۱۳۷۹، س ۱۱۳۲؛ صافی، ۱۳۷۸، ج ۱، س ۹۹۵ و ۱۰۱۸).
آیات عظام تبریزی، سیستانی، مکارم و وحید: ملاک حرمت آن‌ها، مناسب بودن با مجالس لهو و لعب خوش گذرانی است. (سیستانی، بی تا، ج ۲، م ۲۰؛ وحید، ۱۴۱۹ ق، ج ۳، م؛۱۷ تبریزی، ۱۴۱۵ ق، م ۱۷؛ مکارم، ۱۳۷۹، ج ۱، س ۵۱۹ و ۵۲۰).
۳-۱-۷- مرجع تشخیص موسیقی
۳-۱-۷-۱- پرسش
ملاک و مرجع تشخیص موسیقی و غنای حرام، در نظام اسلامی کیست؛ وزارت ارشاد، حوزه ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی، کارشناسان موسیقی، فقیهان و یا عرف؟
طبق نظر همه مراجع: در تعیین و تشخیص موسیقی حرام و حلال، باید به عرف عام مراجعه کرد؛ نه شخص مکلف یا نهاد و یا شخص دیگر(مکارم،۱۳۷۹، ج ۲، ص ۶۹۵؛ صافی،۱۳۷۸، ج ۱، س۹۹۴ و ۱۰۱۸ و ۱۰۲۰؛ تبریزی،۱۳۷۸، س ۱۰۷۷ و ۱۰۵۰ و ۱۰۵۹؛ فاضل، ۱۳۷۸، ج ۱، س ۹۹۶؛ ۱۰۱۸ و ۱۰۲۰؛ تبریزی، ۱۳۷۸، س ۱۰۷۷ و ۱۰۵۰ و ۱۰۵۹؛ فاضل ۱۳۷۸، ج ۱، س ۹۹۶؛ خامنه ای،۱۳۸۱، س ۱۱۵۴ و ۱۱۲۷؛ سیستانی، بی تا، ج ۲، م ۲۰؛ نوری،۱۳۷۸، ج ۱، س ۱۰۰۸؛ وحید،۱۴۱۹ ق، ج ۳، م ۱۷).
البته فقیهان، کارشناسان موسیقی و نهادهای فرهنگی نیز می‌توانند در زمینه ی موضوعات، اظهارنظر کرده و موسیقی و غنای حرام و حلال را بر اساس نظر عرفی خود، معرفی کنند.
۳-۱-۸- ویژگی‌های موسیقی بدون کلام
ویژگی‌های موسیقی (بدون کلام) حرام آیا داشتن ریتم تند، ایجاد رقص در شنونده، طرب انگیزی آن و یا هیچ کدام می‌باشد؟ که در این جا نظریه مراجع بدین شرح است:
آیات عظام امام خمینی، خامنه ای، فاضل و نوری: معیار حرمت موسیقی، مطرب و لهوی بودن آن و مناسبت آن با مجالس گناه و خوش گذرانی و فساد است (خمینی،۱۳۷۲، ج ۲، س ۲۷؛ فاضل،۱۳۷۹، ج ۱، س ۱۰۰۵ و ۹۸۷ و ۹۸۸ و ۹۷۴؛ خامنه ای،۱۳۸۱، س ۱۱۲۷ و ۱۱۳۲).
آیات عظام بهجت و صافی: نواختن و استفاده از موسیقی، به طور مطلق حرام است (صافی،۱۳۷۸، ج ۱، س ۹۹۵ و ۱۰۱۸؛ بقیه، پرسش تلفنی از مرکز ملی پاسخ گویی به سؤالات دینی ۰۹۶۴۰).
آیات عظام تبریزی، سیستانی، مکارم و وحید: معیار حرمت موسیقی، لهوی و مناسب بودن آن با مجالس گناه و خوش گذرانی و فساد است (سیستانی، بی تا، ج ۲، م ۲۰؛ وحید،۱۴۱۹ ق، ج ۳، م ۱۷؛ تبریزی، ۱۴۱۵ ق، م ۱۷؛ مکارم،۱۳۷۹، ج ۱، س ۵۱۹ و ۵۲۰).
تبصره: موسیقی حرام معمولاً دارای نشانه‌های یادشده است؛ ولی گاه ممکن است لهوی و مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی باشد؛ امّا با وجود آن دارای ریتم تند و ایجاد حالت رقص در شنونده نباشد. در این صورت نیز گوش دادن به آن حرام است.
۳-۱-۱-۹- استماع موسیقی
۳-۱-۹-۱- حکم گوش دادن به آهنگ بدون کلام
آیات عظام امام، بهجت، خامنه ای، فاضل و نوری: گوش دادن به هر آهنگی که مطرب و لهوی و مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است، جایز نیست (هر چند مشتمل بر گناه نباشد) (خمینی،۱۳۸۱، ج ۲، س ۲۷ و ۲۸؛ فاضل،۱۳۷۹، ج ۱، س ۹۹۵ و ۹۹۹ و ۱۰۰۵؛ بهجت،۱۳۷۹، م ۲۰؛ خامنه ای،۱۳۸۱، س ۱۱۴۰؛ بقیه، پرسش تلفنی مرکز ملی پاسخ گویی ۰۹۶۴۰).
آیات عظام تبریزی، سیستانی، مکارم و وحید: گوش دادن به هر آهنگ لهوی که مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است، جایز نیست (هر چند مشتمل بر کلام نباشد). (تبریزی،۱۳۷۸، س ۱۰۴۶ و ۱۰۶۵؛sistani.org، موسیقی، ش ۱؛ مکارم،۱۳۷۹، ج ۲، س ۷۰۳ و ۷۰۸؛ وحید،۱۴۱۹ ق، ج ۳، م ۱۷).
آیت الله صافی: گوش دادن به هر آهنگی که مطرب و لهوی و مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است، جایز نیست و گوش دادن به آهنگی که از نواختن آلات موسیقی تولید می‌شود، حرام است (صافی،۱۳۷۸، ج ۱، س ۱۰۱۸).
تبصره: آیت الله بهجت بین نواختن موسیقی و استماع آن تفاوت گذاشته است؛ نواختن آلات موسیقی – هر چند مشترک باشد – به مطلق حرام است؛ ولی استماع آن تنها اگر به صورت لهوی باشد، حرام است (بهجت،۱۳۷۹، م ۲۰).
۳-۱-۹-۲-گوش دادن به آهنگ بدون توجه به اشعار همراه با آن
همه ی مراجع: گوش دادن به موسیقی حرام جایز نیست و توجه نداشتن به محتوا و عدم شناخت زبان خواننده، هیچ تأثیری در آن ندارد (خامنه ای،۱۳۸۱، س ۱۱۴۱ و ۱۱۵۷؛ مکارم،۱۳۷۹، ج ۲،س ۷۰۱،۷۰۸؛ تبریزی، بی تا. ج ۵، س ۱۱۵۲؛ سیستانی،sistani.org موسیقی، ش ۲۲؛ بقیه؛ پرسش تلفنی مرکز ملی پاسخ گویی ۰۹۶۴۰).
۳-۱-۹-۳-استماع موسیقی بدون تأثیر
همه ی مراجع موسیقی بدون تأثیر را اگر از نوع موسیقی حرام باشد، گوش دادن به آن جایز نیست؛ هر چند در شخص تأثیر نداشته باشد (خمینی،۱۳۷۹، ج ۳، س ۱۱۰؛ مکارم،۱۳۷۹، ج ۲، س ۶۹۴ و ۶۹۸؛ صافی، ۱۳۷۸، ج ۱، س ۱۱۰۳ و ۱۰۱۷؛ خامنه ای،۱۳۸۱، س ۱۱۳۱ و ۱۱۳۵ و۱۱۵۵؛ تبریزی،۱۳۷۸، س ۱۰۳۹؛ فاضل، ۱۳۷۹، ج ۱، س ۹۹۶؛ سیستانی، موسیقی
sistani.org، ش ۵؛ بقیه: پرسش تلفنی ازمرکزملی پاسخ گویی به سؤالات دینی ۰۹۶۴۰).
بنابراین موسیقی حرام، غالباً آثار ناپسندی دارد و باعث بیگانگی از خدا و تحریک شهوت و آلودگی به مفاسد دیگر می‌شود؛ ولی حکم تابع این امور نیست و اگر به فرض، در موردی موسیقی حرام، هیچ تأثیری در روح و روان انسان بر جای نگذارد، باز گوش دادن به آن جایز نیست.
۳-۱-۹-۴- استماع موسیقی شعرهای مذهبی
همه مراجع؛ معیار در حرمت موسیقی، مطرب و لهوی بودن آن است؛ هر چند با محتوای اشعارمذهبی و اسلامی باشد (خمینی،۱۳۷۲، ج ۲، س ۲۵؛ خامنه ای،۱۳۸۱، س ۱۱۵۷؛ بهجت، ۱۳۷۹، ج ۱، م ۱۴۴۹؛ صافی، ۱۳۷۸، ج ۱، س ۱۰۰۳؛ نوری،۱۳۷۸، مسایل مستحدثه؛ وحید،۱۴۱۹ق، ج ۳، م ۸ و ۱۷؛ فاضل،۱۳۷۹، ج ۱، س ۹۹۹؛ تبریزی، بی تا، ج ۱،

در رابطه بالا ، اختلاف دمای یک گره بالاتر از وجه دما ثابت وخود وجه دما ثابت است. نیز فاصله یک گره بالاتر از وجه دما ثابت با خود وجه دما ثابت است که در این مساله برابر ۸ /۰ میلیمتر است. T_m دمای متوسط سیال(دمای بالک) در هر مقطع عرضی از کانال است که با تعریف یک صفحه در مقطع عرضی بدست می ­آید.T_S نیز دمای سطح دماثابت(صفحه داغ) است که برابر ۳۲۰ کلوین می­باشد.
از ۱۱ ضریب انتقال حرارت جابجایی بدست آمده برای ۱۱ نقطه میانگین گرفته و با بهره گرفتن از عدد بدست آمده ناسلت میانگین را بدست می­آوریم.

روش دوم:
مستقیما از طریق معادله ارائه شده در کتاب انتقال حرارت اینکروپرا برای ضریب انتقال حرارت جابجایی متوسط در حالت دمای ثابت سطح، ابتدا ضریب انتقال حرارت جابجایی متوسط و سپس ناسلت میانگین را بدست آوریم:

 

(۴-۷)

اختلاف دمای لگاریتمی نیز در رابطه بالا بصورت زیر بدست می ­آید:

 

(۴-۸)

پس از بدست آوردن ضریب انتقال حرارت جابجایی متوسط، داریم:

 

(۴-۹)

با توجه به مطابقت کامل نتایج هر دو روش، به دلیل سهولت روش دوم، از این روش استفاده کرده و کلیه روابط مورد نیاز را بدست می­آوریم.
ابتدا محاسبات را برای قطر نانوذره ۸۰ نانومتر و نسبت شارهای متفاوت انجام می­دهیم:
نمودار توزیع ضریب انتقال حرارت جابجایی و عدد ناسلت بر روی صفحه داغ و در حالت r_q=1 و d_p=80 برای نمونه در شکل (۴-۷) آورده شده است:

شکل(۴-۷): توزیع ضریب انتقال حرارت جابجایی بر روی صفحه داغ و در حالت r_q=1 و d_p=80
برای توزیع ناسلت بر روی صفحه داغ و در حالت r_q=1 و d_p=80 نیز در شکل (۴-۸) داریم:

شکل(۴-۸): نمودار توزیع عدد ناسلت بر روی صفحه داغ و در حالت r_q=1 و d_p=80
جداول مربوط که با بهره گرفتن از داده ­های آن، شکل (۴-۷) و (۴-۸) حاصل شد، بصورت زیر است. در ضمن T_m، دمای میانگین توده سیال در هر مقطع و T_n، دمای یک گره بالاتر از وجه دما ثابت و وجه دما ثابت نیز T_S=320 K است. با بهره گرفتن از رابطه (۴-۶)، ضریب انتقال حرارت جابجایی و سپس عدد ناسلت را بدست می­آوریم.
جدول(۴-۵): ضریب انتقال حرارت جابجایی و عدد ناسلت بر روی صفحه داغ(وجه کف با دمای ثابت)، در حالت r_q=1 و d_p=80 برای سیال آب خالص

 

Nu	h	Tm	Tn	Z(m)
۱۰	۷۶۱

در یک مرحله بالاتر، ما این مفاهیم را با یکدیگر به اشتراک می‌گذاریم و به اصطلاح معانی فرهنگی مشترکی را می‌سازیم تا تفسیری واحد نسبت به جهان را به اشتراک بگذاریم. بنابراین صرف وجود مفاهیم کافی نیست و ما نیاز به مبادله و بیان معنی و مفاهیم داریم و این امر ما را به نظام بازنمایی دیگری سوق می‌دهد که همانا نظام «بازنمایی زبانی»^[۲۳] است.

برای «هال»، زبان در مفهوم عام آن مطرح است و طیف وسیعی مشتمل بر زبان نوشتاری، گفتاری، تصاویر بصری، زبان علائم حرکتی، زبان مد، لباس، غذا و … را در بر می‌گیرد.
هال خود در این باره می‌گوید: «آنچه من به عنوان زبان مورد بحث قرار می‌دهم؛ بر مبنای تمام نظریه‌های معناشناختی استوار است که بعد از «چرخش زبانی» در علوم اجتماعی و مسائل فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است(Hall,1997: 19)
بر این اساس «هال» در درون نظام زبان از سه‌گانه­ی مفهوم، اشیا و نشانه‌ها یاد می‌کند و معتقد است مجموعه‌ای از فرآیندها، این سه مقوله را به یکدیگر مرتبط می‌کنند. «هال» این فرایند را «بازنمایی» می‌نامد و بر اساس چنین ایده‌ای معتقد است که معنا برساخته­ی نظام‌های بازنمایی است.
بر مبنای چنین نگاهی به زبان و در مرکزیت قرار گرفتن مسئله زبان برای هال، می توان نظریه­ بازنمایی را به شکل مجددی بازخوانی کرد. بر این اساس، رویکرد بازتابی معتقد است که کارکرد زبان مانند یک آینه، بازتاب معنای صحیح و دقیقا منطبق از جهان است. این دیدگاه هم‌ارز نگاه یونانی‌ها به هنر و زبان است. آن‌ها اشعار هومر را تقلید مستیقم از حوادث حماسی می‌دانستند. هال در این باره معتقد است که به عنوان مثال، تصویر دوبعدی از گل رز یک نشانه است و نباید آن را با گیاه واقعی یکسان دانست و نمی‌توان کلمه «رز» را هم ارز آنچه در واقعیت به صورت یک گیاه وجود دارد؛ دانست و در عین حال هم «باید توجه داشته باشیم که با گل واقعی که در باغچه می‌روید، نمی‌توان تفکر را پیش برد و عرصه تفکر نیازمند انتزاعات نشانه‌ایست»(Hall,1997: 24-25)
«هال» رویکرد دوم به بازنمایی که آن را رویکرد تعمدی (یا ارجاعی) می‌نامد؛ اینگونه تشریح می‌کند: « در این دیدگاه، کلمات معنایی را که مولف قصد آن را دارد؛ با خود حمل می‌کنند؛ اما این دیدگاه دارای کاستی‌هایی است. ما نمی‌توانیم تنها منبع منحصر به فرد و یکه معنا در ساحت زبان باشیم؛ چرا که این رویکرد زبان را به یک بازی تماما خصوصی بدل می‌کند و این در حالی است که زبان، نظامی سراسر اجتماعی است»(Hall,1997: 25)
وی رویکرد سوم را منطبق با ویژگی عمومی و اجتماعی زبان می‌داند. بر مبنای این رویکرد، «چیزها هیچ معنای خودبسنده‌ای ندارند بلکه ما، معانی را می‌سازیم و این عمل را به واسطه نظام‌های بازنمایی مفاهیم و نشانه‌ها انجام می‌دهیم. برساختارگرایی، وجود جهان مادی را نفی نمی‌کند ولی معتقد است که آنچه معنا را حمل می‌کند؛ جهان مادی نیست؛ بلکه نظام زبانی یا نظامی که ما برای بیان مفاهیم از آن استفاده می‌کنیم؛ حمل‌کننده معنا هستند و این کنشگران اجتماعی‌اند که نظام مفهومی فرهنگ خود و نظام زبان‌شناختی و سایر نظام‌های بازنمایی را برای ساخت معنا مورد استفاده قرار می‌دهند تا جهانی معنادار و در ارتباط با دیگران را بسازند. بر اساس دیدگاه برساختی نباید جهان مادی را که حاوی چیزها و افراد هستند؛ با کنش‌های نمادین و فرآیندهای بازنمایی، معناسازی و عمل زبانی مغشوش کرد. چرا که معنا نه به کیفیت مادی نشانه‌ها، بلکه به کارکردهای نمادین نشانه‌ها بستگی دارد»(Hall,1997: 26).

چارچوب نظری تحقیق

فرهنگ مهمترین عامل پیشرفت یا انحطاط یک جامعه است و ارزش­های اجتماعی بخش مهمی از فرهنگ جامعه هستند که نقشی کاملا موثر در رفتارها و بروندادهای اجتماعی دارند. رسانه ­ها و از آن جمله مطبوعات؛ به عنوان یکی از عوامل اجتماعی شدن ثانویه؛ به صورت مداوم به تثبیت یا انتقال ارزش­ها مشغول می­باشند. آنها این کار را از طریق دو قابلیت مهم رسانه، یعنی برجسته کردن رخدادهای خاص برای مخاطب و ارائه تبیین و تفسیری از واقعیت موجود به او؛ انجام می­ دهند. رسانه ­ها، از بین تمامی آنچه که امکان رسانه­ای شدن را دارد؛ دست به گزینش زده و موارد خاصی را برجسته می­ کنند ضمن آنکه همین بخش از واقعیت را نیز سهوا یا به عمد، نه آنطور که هست بلکه آنطور که خود می­فهمند یا می­خواهند؛ بازنمایی کرده و به این طریق بر ارزش­های اجتماعی و فردی تاثیر می­گذارند.

معرفی روزنامه­های مورد بررسی در تحقیق

در این قسمت توضیحاتی را درباره سه روزنامه مورد بررسی در این تحقیق ارائه می­کنیم.

روزنامه کیهان

این روزنامه به عنوان دومین روزنامه رسمی کشور در ۶ خرداد سال ۱۳۲۱، با صاحب امتیازی عبدالرحمان فرامرزی و با مدیریت و سردبیری دکتر مصباح‌زاده تأسیس شد. بعد از انقلاب‌، این روزنامه تحت‌ نظر بیت رهبری اداره می‌شود. روزنامه کیهان طی سال‌ها فعالیت‌، این زیر مجموعه‌ها را به خوانندگان عرضه کرده است‌: کیهان هوایی سال ۱۳۲۹، کیهان ورزشی سال ۱۳۳۴، کیهان بچه‌ها سال۱۳۳۵، کیهان انگلیسی سال ۱۳۳۸ ، (کیهان سال ) سال۱۳۴۱ ؛ مجله زن ‌روز سال ۱۳۴۳، کیهان عربی سال ۱۳۵۹، کیهان فرهنگی سال ۱۳۶۳، کیهان اندیشه سال ۱۳۶۴، کیهان ترکی سال۱۳۶۴، سازمان انتشارات کیهان سال ۱۳۶۴، کیهان علمی سال ۱۳۶۸، کیهان کاریکاتور سال ۱۳۷۱ و کیهان اردو سال۱۳۷۱.
انتشار تعدادی از آثار، مثل کیهان هوایی و کیهان اندیشه از سال۱۳۷۸، کیهان ترکی از سال۱۳۷۳، مجله پول درسال ۱۳۷۳، کیهان‌اردو در سال ۱۳۷۳ و کیهان علمی در سال ۱۳۷۳ ، متوقف شده است‌.(کیانی، ۱۳۸۸: ۱).
روزنامه کیهان هم‌اکنون در زمره روزنامه‌های اصول‌گرا محسوب می‌شود.

روزنامه ایران

موسسه فرهنگی ـ مطبوعاتی «ایران» به صاحب امتیازی خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) و با هدف انتشار روزنامه «ایران» در سال ۱۳۷۳ تاسیس شده است. این روزنامه در ۳۲ صفحه چاپ شده و دارای زیرمجموعه‌های متعدد از جمله «ایران عصر» و «ایران ورزشی» به زبان فارسی، «ایران دیلی» به زبان انگلیسی و «الوفاق» به زبان عربی می‌باشد. از آنجایی که «ایران» روزنامه دولت می­باشد؛ در نتیجه با تغییر دولت­ها، سیاست­های رسانه­ای این روزنامه تغییر می­ کند و لذا دارای خط مشی ثابتی نیست. در برهه کنونی، این روزنامه در زمره روزنامه­های اصول­گرا محسوب می­ شود.

روزنامه آفتاب یزد

روزنامه «آفتاب یزد» که از سال ۱۳۷۷ منتشر شده است؛ در ابتدا فقط در استان یزد توزیع می‌شد اما از سال ۱۳۷۹ به نشریه‌ای سراسری تبدیل گشت. این روزنامه در ۱۶ صفحه منتشر می‌شود و دارای ضمیمه نمی‌باشد. «آفتاب یزد» خودش را روزنامه‌ای مستقل،‌ اصلاح طلب، معتدل و در خط و مشی حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری میداند.(یزد فردا: ۱۳۹۰: ۱).
سوالات و فرضیه ­های تحقیق
این تحقیق شامل یک سوال اصلی، ۲ فرضیه و ۵ سوال فرعی می­باشد.

سوال اصلی
ارزش‌های اساسی نظام جمهوری اسلامی ایران(مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی) به چه میزان در این سه روزنامه مورد توجه قرار گرفته است؟

فرضیات
فرضیه یکم: بین روزنامه های مورد بررسی و میزان پرداختن به پنج ارزش مذکور رابطه معنادار وجود دارد.
فرضیه دوم: بین میزان پرداختن به ارزش­های مورد بررسی در تحقیق و سال انتشار روزنامه؛ رابطه معنادار وجود دارد.

سوالات فرعی
- سوال یکم: روزنامه‌های کیهان، ایران و آفتاب یزد به چه میزان و چگونه به ارزش «ایثارگری و شهادت طلبی» پرداخته اند؟
- سوال دوم: روزنامه‌های کیهان، ایران و آفتاب یزد به چه میزان و چگونه به ارزش «استقلال طلبی، ظلم ستیزی و استکبارستیزی» پرداخته اند؟
- سوال سوم: روزنامه‌های کیهان، ایران و آفتاب یزد به چه میزان و چگونه به ارزش «ساده زیستی و نفی تجمل گرایی» پرداخته اند؟
- سوال چهارم: روزنامه‌های کیهان، ایران و آفتاب یزد به چه میزان و چگونه به ارزش «حفظ کیان خانوده» پرداخته‌اند؟
- سوال پنجم: روزنامه‌های کیهان، ایران و آفتاب یزد به چه میزان و چگونه به ارزش «نهضت علمی و توجه به علم» پرداخته اند؟
فصل سوم؛ روش تحقیق
مقدمه
در این فصل توضیحاتی درباره روش به کار گرفته شده ارائه گردیده و پس از آن جامعه آماری تحقیق، حجم جامعه آماری، واحدهای ثبت، شمارش و فحوا(متن) مشخص شده است. پس از آن پرسش­های تحقیق مطرح شده و سپس متغیرهای تحقیق و تعاریف عملیاتی آن‌ها به تفکیک مقولات مربوطه آورده شده است. در انتها نیز پس از سنجش پایایی و اعتبار تحقیق که به وسیله آزمون آماری ضریب اسکات می­باشد، روش جمع‌ آوری اطلاعات و نحوه تجزیه و تحلیل داده‌ها ذکر گردیده است.
روش تحقیق
در این تحقیق از روش تحلیل محتوای کمی^[۲۴] استفاده شده است. تحلیل محتوا یکی از روش‌های اساسی مشاهده اسنادی محسوب می‌شود که به وسیله آن، می‌توان هر نوع سند ثبت و ضبط شده‌ای را ـ خواه مربوط به گذشته و خواه زمان حال ـ مورد ارزیابی و بررسی و تحلیل دقیق قرار داد(آذری: ۱۳۷۷: ۷۶). «برلسون» تحلیل محتوا را روش تحقیقی برای توصیف عینی، سیستماتیک و کمّی محتوای آشکار ارتباطات تعریف کرده است(گونتر، ۱۳۸۴: ۹۳). استفاده از این روش، مانند سایر روش های تحقیق دارای دو شرط روایی^[۲۵] و پایایی^[۲۶] است. روایی بدین معناست که پرسش‌های آزمون به‌طور دقیق آنچه را که مورد نظر است؛ می­سنجد. پایایی یا تکرارپذیری هم به معنای اینست که اگر تحقیق در زمان های دیگر یا توسط افرادی دیگر، انجام شود، نتایج حاصل، تفاوت معناداری نداشته باشند.
در تحقیق پیش رو برای ارزیابی مطالب روزنامه های کشور و احصا فراوانی مطالب مرتبط با ارزش های پنجگانه مورد نظر پژوهش و نیز فراوانی هر کدام از زیرمقوله های این ارزش ها، از روش تحلیل محتوا استفاده شده است.
جامعه آماری
روزنامه‌های «ایران»، «کیهان» و «آفتاب یزد» که در شش ماهه اول سال ۱۳۸۷ و شش ماهه اول سال ۱۳۸۹ منتشر شده است. این سه روزنامه به نمایندگی از دو جریان عمده سیاسی کشور یعنی اصولگرایان و اصلاح طلبان انتخاب شده اند.
حجم جامعه آماری
مجموع تعداد شماره‌های چاپ شده این سه روزنامه در شش ماهه اول ۱۳۸۷ و شش ماهه اول ۱۳۸۹ بدین شرح است:
جدول ۱- تعداد روزهای انتشار روزنامه ها

• قرارداد آتی(futures)

 

• قرارداد اختیار معامله( (option

 

• قرارداد اختیار خرید

 

• قرارداد اختیار فروش

 

• قراردادهای صلح

 

• قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی

 

• قراردادهای معاوضه (swap)

 

 

 

•  (spot):خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده می‌بایست حداکثر ظرف سه روز، کالایمورد معامله را به خریدار تحویل دهد.

 

•  (forward):خریدار کل مبلغ را در زمان انجام معامله پرداخت می‌کند و فروشنده متعهد می‌شود کالا را در تاریخ و زمان معین به خریدار تحویل دهد.

 

•  (credit): خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت می‌کند.

 

•  ():فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد. طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آن‌ها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به طرف دیگر اباحه تصرف کند. هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

 

•  (option):که خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است:

 

الف) قرارداد اختیار خرید: عرضه‌کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به طرف قرارداد مصالحه می کند، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد.
ب) قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به موجب آن(خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می کند بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

 

•  

 

• قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران درصدد آن است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قراردادها را اجرا کند.

 

•  (swap):مبادله یک دارایی فیزیکی یا یک تعهد در برابر یک دارایی فیزیکی یا تعهدی دیگر، به‌منظور تمدید یا کاهش زمان سررسید معامله و یا افزایش(کاهش) نرخ برگه‌های معاملاتی جهت حداکثر نمودن درآمد معاملاتی و یا کاهش هزینه‌های مالی آن.

 

۲-۴۱ مراحل دادوستد در بورس کالا

 

• انتخاب کارگزار

 

• تکمیل فرم ثبت سفارش نزد کارگزار و پیشنهاد قیمت

 

• واریز حداقل سپرده مورد نیاز معامله به حساب کارگزار نزد اتاق پایاپای

 

• انتقال سفارش مشتری به تالار معاملات توسط کارگزار

 

• شرکت در حراج توسط کارگزار و انجام معامله در تالار

 

• واریز باقیمانده وجه معامله پس از کسر سپرده اولیه به حساب کارگزار نزد اتاق پایاپای

 

• تسویه اسنادی معاملات در اتاق پایاپای و صدور اسناد معاملاتی

 

• تسویه مالی معاملات در اتاق پایاپای

 

• نقل و انتقال وجوه پس از کسر هزینه‌ها به حساب معامله گران از طریق حساب بانکی

 

۲-۴۲ کارگزاران بورس کالای ایران
معاملات در بورس کالا همانند سایر بو رس‌های بزرگ دنیا، از طریق کارگزاران مورد تأیید نهادهای مسئول (سازمان بورس و اوراق بهادار) صورت می‌گیرد. بر اساس همین نظام و با توجه به تنوع و تعدد بسیار زیاد خریدار آن و فروشندگان در بورس کالا هیچ‌کدام از مشتریان نمی­تواند رأساً اقدام به معامله نماید لذا کارگزاران بورس کالا به نمایندگی از مشتریان در تالار معاملات حضور یافته و اقدام به خرید و فروش می­نمایند. از سوی دیگر با توجه به گستردگی ­روزافزون معاملات در بورس کالا و نیاز به حضور هر چه بیشتر معامله گران برای پاسخ­گویی به تقاضای مشتریان این بازار اعم از خریدار و فروشنده، تعداد کارگزاران بورس کالا از زمان تأسیس تا کنون با روندی رو به رشد همراه بوده و سازمان بورس به‌عنوان نهاد متولی تأیید صلاحیت کارگزاران، همواره با نظر مثبت به تقاضاهای حضور در بورس کالا پاسخ داده است. بر پایه همین روند، تعداد کارگزاران بورس کالا از ۱۱شرکت در ابتدای امر به ۷۸ شرکت افزایش یافته است.

۲-۳۴ وظایف کارگزاری‌ها در برابر مشتریان
کارگزاران برابر مقررات موظف به پذیرش مشتریان جهت خرید مطابق شرایط اعلامی توسط بورس کالای ایران می­باشند.
۲-۴۴ تولیدکنندگان پذیرش‌شده در بورس کالا
هم اکنون ۲۰۰ شرکت داخلی و ۷۰ شرکت خارجی از کشورهای چین، روسیه، ترکیه، کره جنوبی، امارات، هند، قطر، بحرین، آلمان، شیلی، مالزی، مراکش، اسپانیا، آذربایجان، عربستان، قزاقستان، تایلند، فیلیپین و سوئیس در بورس کالا پذیرش‌شده و محصولات خود را در این بورس عرضه می­ کنند. از میان شرکت‌های داخلی مهم فعال در بورس کالای ایران می­توان به شرکت‌های فولاد مبارکه، ذوب‌آهن اصفهان، فولاد _­خراسان، فولاد خوزستان، شرکت ملی صنایع مس ایران، آلومینیوم ایران، شرکت ملی پخش فرآورده ­های نفتی، پتروشیمی بندر امام، پتروشیمی امیرکبیر، نفت پاسارگاد ،نفت جی، ایرانول، شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران و شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی اشاره کرد.
۲-۴۵ سابقه تحقیقات و مطالعات انجام‌گرفته
با جستجو و پیگیری در کتابخانه­ های دانشکده‌های مختلف و نیز در مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران (وابسته به وزارت علوم و تحقیقات و فن‌آوری) در مورد موضوعات بازاریابی خدمات بازاریابی کارگزاران و بورس­ها مختلف یا بازار­های سرمایه، عوامل موثر بر انتخاب کارگزاران بورس و یا دیگر موارد مربوط به بورس و کارگزاران بورسی و یا بازارهای سرمایه کهمواردی که مرتبط با “عوامل موثر بر انتخاب” و “بورس کالا” بود به شرح زیر یافت شد.

 

• عوامل موثر بر انتخاب دانشگاه از سوی داوطلبان به‌منظور ارائه­ الگوی جذب دانشجو به دانشگاه آزاد اسلامی،۱۳۹۰، رساله‌ی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم و تحقیقات تهران

 

• اثر معاملات آتی بورس کالا بر توسعه اقتصادی، ۱۳۹۰، زینب نجف علی نسب، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد

 

• شناسایی و بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب برند (مطالعه موردی زعفران در شهر تهران)، ۱۳۸۹، امیر عزمی شبستری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم و تحقیقات تهران

 

• بررسی عوامل موثر بر انتخاب کانال مشتریان بانک ملت استان تهران، ۱۳۸۹، حمیدرضا بغدادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد قزوین

 

• بررسی عوامل موثر بر انتخاب حسابرس در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، ۱۳۸۹، الناز وفایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم تحقیقات خوزستان