• قرارداد آتی(futures)

• قرارداد اختیار معامله( (option

• قرارداد اختیار خرید

• قرارداد اختیار فروش

• قراردادهای صلح

• قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی

• قراردادهای معاوضه (swap)

•  (spot):خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده می‌بایست حداکثر ظرف سه روز، کالایمورد معامله را به خریدار تحویل دهد.

•  (forward):خریدار کل مبلغ را در زمان انجام معامله پرداخت می‌کند و فروشنده متعهد می‌شود کالا را در تاریخ و زمان معین به خریدار تحویل دهد.

•  (credit): خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت می‌کند.

•  ():فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد. طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آن‌ها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به طرف دیگر اباحه تصرف کند. هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

•  (option):که خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است:

الف) قرارداد اختیار خرید: عرضه‌کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به طرف قرارداد مصالحه می کند، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد.
ب) قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به موجب آن(خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می کند بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

• قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران درصدد آن است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قراردادها را اجرا کند.

•  (swap):مبادله یک دارایی فیزیکی یا یک تعهد در برابر یک دارایی فیزیکی یا تعهدی دیگر، به‌منظور تمدید یا کاهش زمان سررسید معامله و یا افزایش(کاهش) نرخ برگه‌های معاملاتی جهت حداکثر نمودن درآمد معاملاتی و یا کاهش هزینه‌های مالی آن.

۲-۴۱ مراحل دادوستد در بورس کالا

• انتخاب کارگزار

• تکمیل فرم ثبت سفارش نزد کارگزار و پیشنهاد قیمت

• واریز حداقل سپرده مورد نیاز معامله به حساب کارگزار نزد اتاق پایاپای

• انتقال سفارش مشتری به تالار معاملات توسط کارگزار

• شرکت در حراج توسط کارگزار و انجام معامله در تالار

• واریز باقیمانده وجه معامله پس از کسر سپرده اولیه به حساب کارگزار نزد اتاق پایاپای

• تسویه اسنادی معاملات در اتاق پایاپای و صدور اسناد معاملاتی

• تسویه مالی معاملات در اتاق پایاپای

• نقل و انتقال وجوه پس از کسر هزینه‌ها به حساب معامله گران از طریق حساب بانکی

۲-۴۲ کارگزاران بورس کالای ایران
معاملات در بورس کالا همانند سایر بو رس‌های بزرگ دنیا، از طریق کارگزاران مورد تأیید نهادهای مسئول (سازمان بورس و اوراق بهادار) صورت می‌گیرد. بر اساس همین نظام و با توجه به تنوع و تعدد بسیار زیاد خریدار آن و فروشندگان در بورس کالا هیچ‌کدام از مشتریان نمی­تواند رأساً اقدام به معامله نماید لذا کارگزاران بورس کالا به نمایندگی از مشتریان در تالار معاملات حضور یافته و اقدام به خرید و فروش می­نمایند. از سوی دیگر با توجه به گستردگی ­روزافزون معاملات در بورس کالا و نیاز به حضور هر چه بیشتر معامله گران برای پاسخ­گویی به تقاضای مشتریان این بازار اعم از خریدار و فروشنده، تعداد کارگزاران بورس کالا از زمان تأسیس تا کنون با روندی رو به رشد همراه بوده و سازمان بورس به‌عنوان نهاد متولی تأیید صلاحیت کارگزاران، همواره با نظر مثبت به تقاضاهای حضور در بورس کالا پاسخ داده است. بر پایه همین روند، تعداد کارگزاران بورس کالا از ۱۱شرکت در ابتدای امر به ۷۸ شرکت افزایش یافته است.

۲-۳۴ وظایف کارگزاری‌ها در برابر مشتریان
کارگزاران برابر مقررات موظف به پذیرش مشتریان جهت خرید مطابق شرایط اعلامی توسط بورس کالای ایران می­باشند.
۲-۴۴ تولیدکنندگان پذیرش‌شده در بورس کالا
هم اکنون ۲۰۰ شرکت داخلی و ۷۰ شرکت خارجی از کشورهای چین، روسیه، ترکیه، کره جنوبی، امارات، هند، قطر، بحرین، آلمان، شیلی، مالزی، مراکش، اسپانیا، آذربایجان، عربستان، قزاقستان، تایلند، فیلیپین و سوئیس در بورس کالا پذیرش‌شده و محصولات خود را در این بورس عرضه می­ کنند. از میان شرکت‌های داخلی مهم فعال در بورس کالای ایران می­توان به شرکت‌های فولاد مبارکه، ذوب‌آهن اصفهان، فولاد _­خراسان، فولاد خوزستان، شرکت ملی صنایع مس ایران، آلومینیوم ایران، شرکت ملی پخش فرآورده ­های نفتی، پتروشیمی بندر امام، پتروشیمی امیرکبیر، نفت پاسارگاد ،نفت جی، ایرانول، شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران و شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی اشاره کرد.
۲-۴۵ سابقه تحقیقات و مطالعات انجام‌گرفته
با جستجو و پیگیری در کتابخانه­ های دانشکده‌های مختلف و نیز در مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران (وابسته به وزارت علوم و تحقیقات و فن‌آوری) در مورد موضوعات بازاریابی خدمات بازاریابی کارگزاران و بورس­ها مختلف یا بازار­های سرمایه، عوامل موثر بر انتخاب کارگزاران بورس و یا دیگر موارد مربوط به بورس و کارگزاران بورسی و یا بازارهای سرمایه کهمواردی که مرتبط با “عوامل موثر بر انتخاب” و “بورس کالا” بود به شرح زیر یافت شد.

• عوامل موثر بر انتخاب دانشگاه از سوی داوطلبان به‌منظور ارائه­ الگوی جذب دانشجو به دانشگاه آزاد اسلامی،۱۳۹۰، رساله‌ی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم و تحقیقات تهران

• اثر معاملات آتی بورس کالا بر توسعه اقتصادی، ۱۳۹۰، زینب نجف علی نسب، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد

• شناسایی و بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب برند (مطالعه موردی زعفران در شهر تهران)، ۱۳۸۹، امیر عزمی شبستری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم و تحقیقات تهران

• بررسی عوامل موثر بر انتخاب کانال مشتریان بانک ملت استان تهران، ۱۳۸۹، حمیدرضا بغدادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد قزوین

• بررسی عوامل موثر بر انتخاب حسابرس در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، ۱۳۸۹، الناز وفایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم تحقیقات خوزستان