‏توسعه جوامع انسانی نزدیک مناطق مرجانی اغلب باعث تجمع آلاینده های متفاوت در آب های نزدیک ساحل می گردد. این آلاینده ها شامل پساب های کشاورزی، صنعتی و شهری است. بعضی از این منابع آلوده کننده، غلظت نوترینت ها را در آب افزایش داده و باعث بروز فرایند یوتریفیکاسیون[۳۸] و افزایش بیش از حد جلبک های کفزی به ویژه نوعی جلبک به نام جلبک سبز غوره ای (Caulerpa racemosa‏) می گردد. در اثر این امر اولاً در اثر نرسیدن نور لازم برای جلبک تک سلولی آبسنگ ها خفه شده و می میرند و ثانیاً به دلیل از بین رفتن نواحی وسیع مرجانی، فرایند تجزیه باکتری ها باعث کاهش اکسیژن آب دریا می گردد. حاصل این امر کاهش تنوع مرجان ها و افزایش نوع خاصی خیار دریایی است (‏Rogers et al., ۱۹۹۴‏).
پایان نامه
از دیگر فعالیت های مخرب انسانی ساخت و سازهای ساحلی است که باعث افزایش میزان رسوب گذاری در مناطق مرجانی می شود. هرچند پولیپ های مرجانی با به کار بردن دام موکوسی و مژک قادر به برداشتن رسوب و تمیز کردن سطح خود هستند، اما مقادیر زیاد لجن و رسوب باعث مسدود شدن پولیپ ها و خفه شدن آنها می گردد. از طرفی رسوب و مواد معلق، میزان نفوذ نور را کاهش داده و باعث کاهش فتوسنتز در جلبک زوگزانتله و در نتیجه تقلیل منبع غذایی می شود. وجود این شرایط متاسفانه در جزایر در سال های اخیر رو به افزایش است.
ماهیان تنها ساکنین زیستگاه های مرجانی نیستند که برای مصارف تجاری و یا غذایی صید می شوند، بلکه در بعضی مناطق دنیا اجتماعات آبسنگی دیگری همچون: خرچنگ دراز، خیار دریایی، توتیای دریایی، حلزون ها و صدف ها به خصوص Tridacna صید می گردند که این امر تغییرات بوم شناختی را به همراه خواهد داشت. برای مثال، توتیای دریایی مسئول برداشتن بخشی از اسکلت آبسنگی در طول چرا است بنابراین زمانی که شکارچیان طبیعی این موجود نظیر نرم تنان و ماهی ها در اثر صید بیش از حد کم شوند، عمل فرسایش طبیعی آبسنگ توسط این موجود افزایش خواهد یافت (۱۹۹۸,Sumich‏).
اگرچه صنعت گردشگری باعث بهبود وضعیت اقتصادی مردم در نواحی مرجانی می گردد، اما در صورت عدم اعمال مدیریت صحیح، گسترش صنعت گردشگری می تواند از عوامل مهم تهدید کننده زیستگاه های مرجانی به شمار رود. با گسترش بی رویه این صنعت، میزان ساخت و ساز در مناطق ساحلی افزایش می یابد که این امر به فرسایش ساحل و تشکیل لجن بر روی آبسنگ ها منجر می گردد. همچنین به دلیل جذابیت های خاص مناطق مرجانی، این مناطق ارزش تفرجی ویژه ای داشته و در این بین گاه فعالیت هایی که از نظر ظاهری بی خطر جلوه می کنند، نظیر لنگر انداختن قایق های تفریحی و اسنورکلینگ[۳۹] در نواحی کم عمق ساحلی می توانند اثر مخرب بر روی آبسنگ های مرجانی داشته باشند (‏Rogers et al., ۱۹۹۴‏).
مروری بر تهدیدهای حاصل از فعالیت های انسانی:
آلودگی حمل و نقل دریایی عمدتا حاصل از تانکرهای نفتی.
آلودگی حاصل از فعالیت های زمینی مانند ساخت و سازهای ساحلی و فاضلاب های شهری.
آلودگی حاصل از ریزش های نفتی منطقه.
تأثیرات وابسته به توسعه صنعت توریسم.
آلودگی دمایی حاصل از تأسیسات آب شیرین کن و کارخانه های برق.
فعالیت های وابسته به استخراج منابع شامل لنگر انداختن، تورهای ماهیگیری، طناب ها و دیگر ادوات ماهیگیری، هم چنین بهره برداری بیش از اندازه از منابع زنده مورد استفاده برای غذا و تزئین (مرادی، ۸۹).
‏۱-۶-۱۲-۳- عوامل طبیعی
‏آکانت آسترپلانسی(Acanth aster planci) که با نام مخففCOTS) ‏)[۴۰] در جهان شناخته می شود، نوعی ستاره دریایی بزرگ با بازوهای منشعب (به قطر ۳۰ ‏تا ‏۴۰ سانتیمتر) است که از پولیپ های مرجانی تغذیه می کند. در حالت طبیعی، این موجود به مقدار کم و کافی وجود دارد به طوری که آسیب به آبسنگ ها نیز جزئی ا‏ست. در آبهای ایرانی خلیج فارس تنها یک گزارش از این موجود، در تنب کوچک به ثبت رسیده است (رضایی، ۱۳۷۹).
از دیگرعوامل عوامل طبیعی:
نوسانات شدید دمای آب، سفید شدگی مرجان ها بیشتر به علت افزایش دمای سطحی آب دریا (SST)[41] به بیش از ۳۰ درجه در طی ماه های تابستان است.
پدیده های هواشناسی مثل گرمایش جهانی و پدیده ال نینو.
طوفان ها و آشوب های زیستی که بر اثر وقایع طبیعی هواشناسی رخ می دهد.
پدیده کشند قرمز که اخیرا در خلیج فارس رخ داده و احتمالاً موجب تغییراتی در وضعیت مرجان ها شده است(مرادی، ۸۹).
۱-۷- اهمیت تحقیق
آبسنگ های مرجانی درنتیجه فعالیت های جوامع انسانی در حال نابودی می باشند؛ این نابودی حتی درنظر افراد غیرمتخصص نیز بسیار مشهود می باشد(Gingesberg, 1998).
یکی از اصول مهم توسعه پایدار حفاظت از محیط زیست می باشد. با گسترش روزافزون صنایع و توسعه صنعتی، نیاز به انرژی روز به روز افزایش می یابد. مناسب ترین و ارزان ترین منبع انرژی در جهان سوخت های فسیلی می باشند که در ضمن از عمده ترین منابع آلودگی محیط نیز هستند. اکتشاف، استخراج، پالایش و استفاده از این منابع انرژی باعث آلودگی شدید محیط زیست می گردد. خلیج فارس به عنوان مکانی که در حدود بیش از ۳۰% تولید و ۶۰% حمل و نقل دریایی نفت جهان در آن صورت می گیرد (Reynolds,1993)، یکی از محیط هایی است که به شدت تحت تأثیر آلودگی های نفتی و همچنین صنعتی و انسانی کشورهای مجاور خود قرار گرفته است. آلودگی های نفتی از اصلی ترین منابع آلودگی در خلیج فارس می باشد. تأثیر آلوده کننده ها بر محیط های دریایی از عمده ترین مسائل در مطالعات آلودگی می باشد. یکی از تأثیرات آلوده کننده ها بر محیط های دریایی افزایش تمرکز عناصر نادر در آب می باشد که به دلیل سمی بودن اکثر این عناصر تمرکزهای بالاتر از حد معمول آنها در محیط برای آبزیان مشکل آفرین و زیان آور خواهد بود. برای کنترل آلودگی وجود یک مبنای مقایسه برای سنجش میزان آلودگی، شناخت منابع ورود عناصر به محیط و روند تغییرات این عناصر در محیط ضروری می باشد.
در خلیج فارس عمده ترین تأمین کننده آب تازه در محیط، آب های اقیانوس هند با ترکیب شیمیایی متوسط آب دریا می باشد و ورود عناصر نیز عمدتاً از طریق نشت مستقیم نفت و سایر آلوده کننده ها به آب و یا از طریق اتمسفر صورت می گیرد. به دلیل تغییرات فوق العاده سریع ترکیب شیمیایی آب دریا و بالطبع میزان متفاوت تمرکز عناصر نادر عملاً نمی توان از ترکیب شیمیایی آب به عنوان شاخص آلودگی مطمئنی استفاده نمود، بخصوص اگر قرار باشد ترکیب شیمیایی آب دریا در سال های قبل مورد مطالعه قرار گیرد بررسی رسوبات در این زمینه می تواند مفید بوده و تا حدودی بازگو کننده ی شرایط محیط باشد ولی با این حال تأثیر آشفتگی زیستی[۴۲] و یا معلق شدن دوباره رسوبات علاوه بر بهم زدن توالی رسوبات باعث تغییر در تمرکز عناصر نادر در رسوبات می گردد.
عملاً برای تعیین روند تغییرات عناصر نادر در محیط به خصوص در سال های گذشته به ابزاری نیاز است که در هر لحظه ترکیب شیمیایی آب دریا را در خود ثبت کرده باشد. توجه به ورود نسبتا راحت عناصر نادر به شبکه کربنات کلسیم و مکانیسم شناخته شده آن در حین تشکیل و تاثیر پذیری ترکیب شیمیایی کانی تشکیل شده از فاز سیال در حال تشکیل از آن موجوداتی که در محیط از خود اسکلت کربناته ترشح می نمایند ابزار مناسبی برای تعیین روند تغییرات عناصر نادر در آب می باشد. از میان این موجودات، مرجان ها هم به واسطه داشتن اسکلت کربنات کلسیم (آراگونیتی)[۴۳] با رشد سالیانه مشخص و هم به دلیل حساس بودن آنها به تغییرات محیطی، از مناسب ترین موجودات برای سنجش استرس های وارد آمده به محیط تحت تاثیر منابع آلودگی می باشند( حائری اردکانی، ۷۶).
مرجان های Scleractinian آبسنگ ساز، معمارهای آبسنگ های مرجانی می باشند و به دلیل اینکه اسکلت آنها رکوردهایی از حضور و غلظت هایی از فلزات معینی را در طی قرون در خود ثبت کرده است نشانگر های خوبی برای تغییرات زیست محیطی می باشند. تاکنون در دنیا بر روی آلودگی های آبسنگ های مرجانی از جمله فلزات سنگین، ذرات مواد آلی، هیدروکربن ها، آفت کش ها، ایزوتوپ های کربن، نیتروژن و اکسیژن و جهت بررسی تغییرات اقلیمی مورد آنالیز قرار گرفته اند. بنابراین مرجان ها جهت مطالعه آلودگی فلزات سنگین در محیط های آبی قابل استفاده می باشند (Esslemont, 1999) چرا که:
مرجان ها در طول عمر خود در یک مکان باقی می مانند. از این رو چون آنها اسکلت های کربنات کلسیمی (CaCO3) خود را به طور مستقیم از آب دریا رسوب می گیرند، از این رو ارگانیسم های ایده آلی برای نشان دادن تغییرات زیست محیطی می باشند.
مرجان ها به دلیل حساسیت آشکارشان به تغییرات فیزیکی و شیمیایی محیط دریا به طور گسترده ای به عنوان نشانگرهای زیست محیطی به کار می روند.
مرجان های زنده بدلایل سهولت نمونه برداری، اثربسیار ناچیز بر جمعیت مورد نظر و پراکنش وسیع این جمعیت دارای فواید بالقوه ای به عنوان ارگانیسم های نگهبان جهت کنترل آلودگی فلزی می باشند(Runnalls & Coleman, 2003).
در این بررسی براساس مطالعات انجام شده گذشته برروی پراکنش و تنوع مرجان ها(مرادی، ۱۳۸۹؛ Kavousi et al, 2011) از مرجان های دو خانواده Poritidae و Faviidae به عنوان خانواده های غالب ایستگاه های سه گانه پراکنش در جنوب جزیره قشم استفاده شده است.
تحقیق حاضر با اتکا به ایده فوق و با بررسی:
تاثیرات مستقیم آلودگی نفتی بر روی مرجان های خلیج فارس(مطالعه موردی جزیره قشم).
روند تغییرات فلزات مورد نظر در آب دریا به واسطه ورود منابع آلوده کننده.
تاثیر این تغییرات در ترکیب شیمیایی اسکلت مرجان ها.
میزان عناصر مشترک در رسوبات منطقه و بستر مرجان ها و میزان همبستگی آن ها با مرجان های همان منطقه.
انطباق تغییرات تجمع زیستی فلزات مورد نظر در اسکلت مرجان ها با آلودگی های رخداده سال های اخیر در منطقه خلیج فارس.
در تحقیق حاضر عنصر نیکل به عنوان معرف آلودگی نفتی و عنصر کادمیوم که از خطرناکترین عناصر سمی بیولوژیک می باشد، به عنوان معرف آلودگی ناشی از فعالیت های انسانی در نظر گرفته شده است. نتایج تحقیقات محققین مختلف بر روی مرجان های خلیج فارس در ارتباط با تاثیر مستقیم آلودگی نفتی بر روی مرجان ها (Dowing and Roberts, 1993; Fadallal et al ,۱۹۹۵; Roberts et al, 1993) نشان می دهد که این آلودگی ها به طور مستقیم دارای اثرات سوئی بر روی زندگی آنها بوده است.
این کار تحقیقی به منظور پی بردن به تغییرات تجمع زیستی عناصر در ساختار اسکلتی مرجان ها و تاثیر عوامل محیطی بر روی ترکیب شیمیایی اسکلت و بررسی رابطه آن با رسوبات مجاور مرجان ها از سه منطقه قشم به عنوان نقطه ای در منتهی الیه خلیج فارس که هر یک دارای شرایط خاص می باشد صورت گرفته است.
۱-۸- اهداف
اندازه گیری و مقایسه غلظت فلزات (نیکل و کادمیوم) در بافت اسکلتی دو خانواده Poritidae و Faviidae از مرجان های آبسنگ ساز در ایستگاه های پارک زیتون، شیب دراز و جزیره ناز در جزیره قشم

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...