استحقاق

این معیار به مواردی اشاره دارد که افراد به دلایلی نظیر سابقه زحمت بیشتر، تحت تعلیم بودن در مدتی طولانی تر و… استحقاق دریافت بیشتری را دارند.

مأخذ: (طبیبان و همکاران، ۱۳۸۹: ۱۱۵)
۲-۳-۱۱-۸ دسترسی (Access)
«دسترسی» یک عامل کلیدی در موفقیت مکان ها محله هایی است که در درون مرزهای خود و با بیرون از خود دسترسی ندارند. دسترسی مطمئن، ایمن و سالم، شامل توانایی دستیابی به نقاط، کالاها و خدمات برای همه خانواده ها، کودکان، سالخوردگان، فقیر و غنی است. امروزه در بسیاری از مواقع انواع شیوه های دسترسی از طریق توسعه خود محور محدود شده. در نتیجه برخی اجتماعات پایدار این است که در سطوح خرد وکلان دارای دسترسی باشند (ادواردز و تورنت، ۱۳۹۳: ۵۸).

۲-۳-۱۱-۹ رفاه اجتماعی (social welfare)
مفهوم رفاه اجتماعی یکی از موضوعات اجتماعی است که حدود دهه ۱۹۶۰، وارد برنامه ریزی توسعه شده است. طبق تعریف سازمان ملل متحد (۱۹۶۳) «رفاه اجتماعی» دامنه وسیعی از فعالیت ها و برنامه هایی را در بر می گیرد که تحت نظارت و با کمک دولت، برای بهزیستی افراد و جامعه انجام می گیرد. در چارچوب این تعریف خدمات اجتماعی به عنوان زمینه عملیاتی مشخص و محدودتری به حساب می آید. با رواج مفهوم رفاه اجتماعی و حمایت سازمان ملل متحد از آن، در دهه های ۶۰ و ۷۰، بخشی از فعالیت های برنامه ریزی به این موضوع اختصاص داده شد. در کتاب مرجع مبانی و روش های برنامه ریزی شهری که در سال ۱۹۶۸ در آمریکا انتشار یافت، یک فصل مستقل به برنامه ریزی رفاه اجتماعی اختصاص داده شده است. از نظر مولفان این کتاب، برنامه ریزی شهری می تواند از راه های مختلف، مثل سیاست های مسکن، نوسازی، توسعه فضاهای عمومی، توسعه خدمات بهداشتی و آموزشی و غیره به رفاه و عدالت اجتماعی کمک کند. بی تردید مفهوم رفاه اجتماعی وابستگی مستقیم با عدالت اجتماعی دارد. این مفهوم، اگر چه همواره در عرصه اخلاق و جنبش های سیاسی مطرح بوده، ولی در عرصه برنامه ریزی کمتر مجال ظهور داشته است. در واقع یکی از تناقضات عمده شهرسازی مدرن این است که علی رغم اینکه تمام محیط زندگی مردم شهر را، از خانه و محله گرفته تا فضای باز درون شهری و برون شهری می سازد و سازمان می دهد (مهدیزاده، ۱۳۹۲: ۴۹- ۴۸). عناصر مهم رفاه اجتماعی عبارت اند از: تغذیه، سرپناه، سلامتی، آموزش، فراغت، امنیت شخصی، حقوق اجتماعی، ثبات اقتصادی و اجتماعی، محیط کالبدی مطلوب و غیره. البته در طول دو سه دهه گذشته مفهوم رفاه اجتماعی، هم از نظر محتوا و هم از جهت نحوه مدیریت و نظارت بسیار غنی تر و گسترده تر شده است (همان منبع: ۳۰۳).
۲-۳-۱۱-۱۰ آموزش (Education)
دستیابی به پیشرفت و ترقی، کاهش ناهنجاری های اجتماعی و ارتقاء رشد فکری و فرهنگی هر جامعه ای تنها در گرو آموزش قرار دارد. آموزش نظم و انظباط اجتماعی، پیروی از قوانین و احترام به آداب و رسوم حقوق دیگران به آگاهی و ارتقاء سطح جامعه منجر شده و باعث کاهش مشکلات اجتماعی می گردد. هدف از آموزش جهت دادن طرز تفکر مردم به سوی جامعه مدرن و منظم می باشد. این آموزش ها باید از سنین کودکی در خانواده، سپس مهدکودک و مدارس آغاز شده و مدام در جامعه ادامه یابد. چنانچه زیباترین ساختمان ها، خیابان ها، بزرگراهها، فروشگاه ها، پارک ها، مترو، تراموا و مونوریل ساخته شوند ولی مردم نحوه استفاده و نگهداری از این امکانات را ندانند یا نسبت به آنها بی تفاوت باشند و یا نظم عمومی در جامعه برقرار نباشد، مسلما” پیشرفتی در جامعه رخ نخواهد داد و همه زحمات و تلاش ها بی ثمر خواهد بود. امروزه کشورها هزینه های زیادی را صرف آموزش می کنند و در این راه رادیو تلویزیون و رسانه ها، نقش عمده ای دارند. مردم نیازمند آموزش هستند و باید در خصوص مسائلی از قبیل روابط اجتماعی، نظم و قانون، علل ناهنجاری های اجتماعی و عواقب آن، مشارکت عمومی در توسعه کشور، استفاده بهینه از ثروت های ملی و امکانات جامعه، جوامع سنتی و مدرن، نوگرایی و بالاخره مسائل فرهنگی، بهداشتی، کنترل جمعیت، آسایش و امنیت اجتماعی و محیط زیست به آنان آموزش داده می شود تا بدین ترتیب تحولی اجتماعی در جامعه رخ دهد و در نتیجه در همه زمینه های مسائل اجتماعی فرهنگ سازی شود (جی بون و مدرس، ۱۳۸۹: ۱۳۸-۱۳۷).
۲-۳-۱۱-۱۱ تعامل اجتماعی (Social interaction)
برای تداوم حیات زندگی اجتماعی بشر و رشد فرهنگ اجتماعات انسانی ما ناگزیر از ارتباطات کلامی و چهره به چهره هستیم و چون این اتفاقات در فضاهای ساخته شده کالبدی رخ می دهد، محیط ساخته شده را می توان ظرف مکانی مستعدی نام برد که پر است از موقعیت های مختلف و متنوع جهت بروز و باور شدن رفتارهای اجتماعی، زمانی می توان به موفقیت یک طرح محیط مکانی ساخته شده امیدوار بود که از میزان انطباق کامل آن با نیازهای آدمی مطمئن شویم. برای توضیح مطلوب بودن تعاملات اجتماعی دلایل زیادی وجود دارد. اصلی ترین دلیل این است که رابطه متقابل اجتماعی برای پاسخ به نیازهای انسان به پیوند جویی و احساس تعلق به مکان یک ضرورت است هر فرصتی برای دست یافتن به چنین منظوری مثبت ارزیابی شده است. دلیل دیگر است که فعالیتهایی چون تعامل با دیگران و مشاهده فعالیت های مردم با وجود آوردن زمینه های اجتماعی شدن و اجتماع پذیری به رشد فردی انسان کمک می کند. این فرصت ملاقات و فعالیت روزانه در فضاهای عمومی یک منطقه مسکونی به افراد قابلیت بودن در میان دیگران را می بخشد. بودن در میان دیگران، دیدن و شنیدن و دریافت انگیزش از دیگران بیانگر تجربیات مثبتی هستند که می تواند جایگزین هایی برای تنهایی باشد (شهبازی و همکاران، ۱۳۹۲: ۴- ۳).
جدول شماره ۲-۹: پایداری اجتماعی از دیدگاه سازمان های جهانی و نظریه پردازان

شاخص
دیدگاه

امنیت

عدالت و برابری

حس تعلق به مکان

مشارکت

درآمد

آموزش

اشتغال

تعامل اجتماعی

دسترسی برابر به منابع

مردم سالاری

تامین نیازهای اساسی

چمبرز و کنوی

*

*

*

*