لَیـلَی الـتی أنا مُنذُ حیـنَ بإسمُها
فی کُلِّ بِیتٍ مِن قَصـیدی أشهَقُ

لَیسَت سِویوَطنی وَ ما وَطَنیسِوی
شَرفی الـذی أسـمُو بِه وَ أُحَلِّقُ

(الزهاوی،۱۹۷۲،ج۱: ۴۸۵)
(آن لیلایی که من در همۀ قصایدم دربارۀ او صحبت میکنم و او را فریاد میزنم، کسی جز وطنم نیست و وطن من همان شرافت و عزتی است که با آن به بلندترین مکانها صعود میکنم)
وی گاهی با انقلابیها برعلیه استبداد میایستد و گاهی هم در کنار مستبدین است که باعث شده برخی آن را تناقضات درونی به شمار آورند، خودش دربارۀ این موضوع میگوید: « قصایدم را در شرایط متفاوتی سرودهام، پس جای تعجب نیست که احساس و درک من در آنها یکسان نباشد، چرا که شرایط یکسان نبود.» (ادهم،۱۹۳۷: ۷۴)
زهاوی شاعری است با رسالت اجتماعی، که درپی تغییر اجتماع خود از وضع خفتبار آن زمان است. « وی زمانی که نادانی، عقبماندگی و خرافات [ که گاهی بدان رنگی دینی و مذهبی میدادند] مردم خود را میدید در مقابل آن میایستاد و آنان را به سوی حقیقت و واقعگرایی تشویق میکرد.»( محمدعلی،بی تا: ۳۷۴) «زهاوی با درونی شعلهور و ناآرام توانست درون دیگران را شعلهور کند و آنها را هم برخیزاند.» (الریحانی،۱۹۵۷: ۲۰۹) وی در اینباره میگوید:
یُمارِسُ شِعری الیومَ إصلاحَ أُمَّهٍ فَلِلّهِ شِعری الیومَ ماذا یُمارِسُ
(الزهاوی،۱۹۵۵: ۲۳۷)
(این روزها شعر من بدنبال اصلاح امتی بزرگ است، خدا را ! که چه کار بزرگی انجام میدهد.)
بنابراین وی در عین حال که جمود و تقلیدهای کورکورانه، نابرابریهای طبقاتی، تبعیض علیه‌ زنان و… را رد میکرد، مردم را تشویق به آزادی و پیشرفت و ترقی در ابعاد سیاسی، اجتماعی میکرد. چه بسا به همین علت چون بسیاری از همعصران خود تحت تاثیر فرهنگ غرب، در موضوعگیری دربارۀ حجاب زنان، دچار اشتباه شده و آن را یکی از موانع پیشرفت و ترقی جامعه عراق دانسته است. چرا که بر این گمان بود که زنان با برداشتن حجاب بهتر میتوانند در فعالیتهای اجتماعی مشارکت داشته باشند. همچنین او در اشعار خود به پیشرفت کشورهای دیگر هم نظر دارد. از جملۀ این کشورها ایران است، زهاوی به سال۱۳۲۳ه.ق در اینباره میگوید:

قُـومٌ لَـعُمری فی الجِـهالَهِ نُوَّمٌ
وَ الشَـرُّ فیهِـم وَحدَهُ یَقظانُ

کُـلُ الأنامِ تَقَّـدَمُوا فی أمـرِهِم
وَ نَصـیبُنا مِن بَینهِـم حِرمانُ

أُنظُر إلی إیـرانَ کَـیفَ تَمَصَّلَت
مِن خِطَّهٍ فیـها أَذًی وَ هَـوانُ

جـاءَت بِإصـلاحٍ یُعلِّـی شَأنُها
لله مـا جـاءَت بِـه إیـرانُ

(همان: ۱۱۱)
(به جان خودم سوگند اینان گروهی هستند که همه در خواب غفلت بسر میبرند و فقط شر و بدی در بین آنها بیدار است. همۀ مردمان پیشرفت کردند و محرومیت هم نصیب ما گشت. به ایران بنگر که چگونه خواری و پَستی از آنجا پراکنده شد. این کشور شروع به اصلاح کرد و مقام خود را بالا برد، خدا را که چه کار بزرگی کرده است.)
۲٫۱٫۵٫۳٫ آثار زهاوی
آثار شعری: الکلم المنظوم، دیوان الزهاوی، رباعیات الزهاوی، دیوان اللباب، ثوره فی الجحیم،دیوان الاوشال، دیوان الثماله، النزغات.
آثار نثری: الکائنات الخیل و سباقها، الخط الجدید، الفجر الصادق فی الرد علی منکری التوسل، الجاذبیه و تحلیلها، الدفع العام و الظواهر الطبیعه و الفلکیه، المجمل مما أری، رباعیات خیام (به نظم و نثر)، روایه لیلی و سمیر.
البته خود در رابطه با دیوانهایش چنین میگوید: «مجموع ابیات دیوانهایم ۱۴ هزرا بیت است» (همان: ۱۷۳)